Kế hoạch bài dạy Giáo dục địa phương 4 (Hà Tĩnh) - Chủ đề 5+6

 Chủ đề 5: THIÊN NHIÊN VÀ CON NGƯỜI HÀ TĨNH 
 Yêu cầu cần đạt: 
 – Xác định được vị trí của tỉnh Hà Tĩnh trên bản đồ Việt Nam. 
 – Mô tả được một số nét chính về tự nhiên (ví dụ: địa hình, khí hậu, ) của 
 tỉnh Hà Tĩnh có sử dụng lược đồ hoặc bản đồ. 
 – Nêu được một số tác động của tự nhiên đến hoạt động sản xuất và đời sống 
 người dân Hà Tĩnh. 
 – Trình bày được một số hoạt động kinh tế ở Hà Tĩnh. 
 – Thể hiện được tình cảm với địa phương và sẵn sàng hành động bảo vệ môi 
 trường xung quanh. 
1. Nhận diện đặc điểm tự nhiên ở Hà Tĩnh 
 Hà Tĩnh có những cảnh quan thiên nhiên nào? Kể tên những cảnh thiên nhiên mà em 
biết. 
 Hồ Kẻ Gỗ, xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên 
 21 
2. Xác định vị trí địa lí tỉnh Hà Tĩnh 
 Quan sát hình ảnh, đọc thông tin và thực hiện yêu cầu: 
 – Chỉ vào ranh giới của tỉnh Hà Tĩnh trên lược đồ. 
 – Nêu tên các tỉnh, thành phố tiếp giáp với tỉnh Hà Tĩnh. 
 – Kể tên các huyện, thành phố, thị xã của tỉnh Hà Tĩnh. 
 Lược đồ hành chính tỉnh Hà Tĩnh 
 Hà Tĩnh là tỉnh nằm ở trung tâm khu vực Bắc Trung Bộ. Hà Tĩnh có đường quốc lộ 1 
và đường sắt chạy qua, quốc lộ 8 từ thị xã Hồng Lĩnh đến cửa khẩu Cầu Treo (Hương Sơn), 
cảng Vũng Áng, tạo điều kiện thuận lợi cho tỉnh giao lưu kinh tế, văn hoá với các tỉnh 
trong cả nước và với các nước khác trong khu vực. 
3. Tìm hiểu đặc điểm tự nhiên của tỉnh Hà Tĩnh. 
 Quan sát hình ảnh, đọc thông tin và mô tả một số nét chính về tự nhiên (địa hình, 
khí hậu, sông hồ, ) của Hà Tĩnh. 
 Hà Tĩnh có dạng địa hình đa dạng, trong đó phần lớn diện tích là đồi núi. Phía tây là 
dãy Trường Sơn, tiếp đến là vùng đồi chuyển tiếp. Phía đông là dải đồng bằng nhỏ hẹp, rìa 
ngoài là các dải cát ven biển với nhiều bãi biển đẹp. 
 22 
 Hà Tĩnh mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông lạnh. Nhiệt 
độ trung bình năm vào khoảng 240C – 260C, lượng mưa trung bình năm từ 2 000 – 2 800 mm. 
 Hà Tĩnh có hệ thống sông, hồ khá dày đặc. Các con sông lớn gồm: sông La, sông 
Ngàn Sâu, sông Ngàn Phố, sông Rào Cái, sông Cửa Nhượng, sông Nghèn,... Ngoài ra, có 
nhiều hồ lớn như hồ Kẻ Gỗ, hồ Ngàn Trươi, 
 Hà Tĩnh có diện tích rừng lớn tập trung chủ yếu ở vùng trung du miền núi. Thực vật 
và động vật ở Hà Tĩnh rất phong phú và đa dạng. Hà Tĩnh có vùng biển rộng, dọc bờ biển 
có nhiều bãi biển đẹp, các vũng, vịnh, nguồn lợi thuỷ sản đa dạng. 
4. Tìm hiểu tác động của tự nhiên đến hoạt động sản xuất và đời sống ở Hà Tĩnh 
Dựa vào thông tin, hình ảnh, em hãy: 
– Trình bày một số thuận lợi của tự nhiên đối với hoạt động sản xuất ở Hà Tĩnh. 
– Nêu một số khó khăn của tự nhiên ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất. 
 Bưởi Phúc Trạch được bày bán Ngư dân Cương Gián (huyện Nghi Xuân) 
 phân loại hải sản sau một đêm đi biển 
 Hà Tĩnh có địa hình, đất đai đa dạng, thuận lợi để phát triển nông nghiệp. Vùng 
phía tây thích hợp trồng các cây ăn quả và cây công nghiệp, phía đông là đất phù sa, 
thích hợp cho trồng lúa nước, cây công nghiệp hằng năm, cây thực phẩm, sông, hồ, 
thuận lợi để xây dựng các nhà máy thuỷ điện, nuôi trồng thuỷ sản nước ngọt. 
 Tài nguyên biển phong phú, thuận lợi phát triển đánh bắt và nuôi trồng hải sản. Dọc 
ven biển có nhiều bãi biển đẹp, thuận lợi phát triển du lịch. Vùng phía tây có Vườn quốc 
gia, khu bảo tồn thiên nhiên, tạo điều kiện phát triển du lịch sinh thái. 
 Tuy nhiên, điều kiện tự nhiên cũng gây nhiều khó khăn. Mùa hạ thường có gió phơn 
Tây Nam thổi, gây nguy cơ hạn hán, ảnh hưởng đến năng suất cây trồng, vật nuôi. Bão, lũ 
lụt và các thiên tai gây ngập lụt, hư hỏng tài sản và phá huỷ mùa màng. 
5. Tìm hiểu một số hoạt động kinh tế ở Hà Tĩnh 
Quan sát hình ảnh và đọc thông tin, em hãy: 
– Kể tên các hoạt động kinh tế chính ở Hà Tĩnh. 
– Lựa chọn và mô tả một hoạt động kinh tế ở Hà Tĩnh. 
 Sản xuất nông nghiệp là ngành có từ lâu đời và đóng vai trò quan trọng đối với kinh 
tế Hà Tĩnh. Bên cạnh những cây trồng truyền thống, Hà Tĩnh nổi tiếng với trồng cam và 
bưởi. Bưởi Phúc Trạch, cam Khe Mây là các đặc sản của huyện Hương Khê. Người dân đã 
 23 
 áp dụng công nghệ mới nên năng suất và chất lượng cao. Ngoài ra, cây chè, cây tràm, cây 
gió trầm, cũng được trồng nhiều ở các huyện miền núi của tỉnh. 
 Vườn cam Khe Mây ở xã Hương Đô, Thu hoạch chè ở xã Sơn Tây, 
 huyện Hương Khê huyện Hương Sơn 
 Hà Tĩnh có đường bờ biển dài, với nguồn lợi thuỷ sản phong phú, nên hoạt động 
khai thác thuỷ sản phát triển mạnh ở các huyện ven biển của tỉnh. Bên cạnh đó, người dân 
nuôi thuỷ sản dọc ven biển với các vật nuôi chính là tôm thẻ chân trắng, tôm sú, nhuyễn thể, 
cua, 
 Các ngành sản xuất công nghiệp ở Hà Tĩnh phát triển nhanh. Những ngành công 
nghiệp được phát triển mạnh trong những năm gần đây là sản xuất thép, sản xuất điện 
(gồm cả nhiệt điện và thuỷ điện). Công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản được chú 
trọng phát triển với nhiều ngành như sản xuất đồ uống (bia, nước ngọt, nước khoáng, ), 
sản xuất và chế biến đồ gỗ, chế biến thuỷ sản, 
 Đánh bắt hải sản ở thôn Nam Sơn, xã Thịnh Lộc, huyện Lộc Hà 
 24 
 Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 
 Hà Tĩnh có nhiều bãi tắm đẹp (Xuân Thành, Thạch Hải, Xuân Hải, Thiên Cầm, 
Kỳ Anh, ), có các khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia, nhiều cảnh quan đẹp và 
nhiều di tích lịch sử, văn hoá, tạo điều kiện cho Hà Tĩnh phát triển du lịch, nhất là du 
lịch biển. 
 Bãi biển Xuân Thành, huyện Nghi Xuân 
 25 
6. Thể hiện tình cảm với quê hương và bảo vệ môi trường xung quanh 
a. Vẽ tranh hoặc làm poster, viết một đoạn văn ngắn thể hiện tình yêu quê hương hoặc tuyên 
truyền mọi người cùng bảo vệ thiên nhiên. 
b. Thu thập thông tin và hoàn thành phiếu quan sát theo mẫu sau: 
 PHIẾU QUAN SÁT TỰ NHIÊN VÀ HOẠT ĐỘNG KINH TẾ Ở ĐỊA PHƯƠNG 
 1. Tên địa phương: 
 2. Vị trí địa lí của địa phương: 
 - Nằm ở đâu? 
 - Tiếp giáp với các huyện, thành phố, thị xã hoặc tỉnh nào? 
 3. Mô tả đặc điểm tự nhiên ở địa phương: 
 - Địa hình 
 - Đất 
 - Sông, hồ (nếu có) 
 - Rừng, biển (nếu có), . 
 4. Các hoạt động kinh tế chính ở địa phương: 
 – Cây trồng, vật nuôi chính: 
 – Các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp: 
 – Các địa điểm du lịch, trung tâm thương mại (nếu có) 
 5. Nêu cảm nhận của em về địa phương: 
c. Từ phiếu quan sát trên, em hãy giới thiệu về tự nhiên và một số hoạt động kinh tế ở địa 
phương. 
 26 
 Chủ đề 6: LỊCH SỬ VÀ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG 
 ĐỊA PHƯƠNG 
 Yêu cầu cần đạt: 
 – Mô tả được một số nét văn hoá (ví dụ: nhà ở, phong tục, tập quán, lễ hội, trang 
 phục, ẩm thực ) ở Hà Tĩnh. 
 – Lựa chọn và giới thiệu được ở mức độ đơn giản một món ăn, một loại trang phục 
 hoặc một lễ hội tiêu biểu ở Hà Tĩnh. 
 – Kể lại được câu chuyện về một trong số các danh nhân ở Hà Tĩnh. 
1. Một số nét văn hoá truyền thống của Hà Tĩnh 
Đọc thông tin và quan sát hình ảnh, em hãy: 
– Nêu một số nét chính về văn hoá truyền thống của Hà Tĩnh. 
– Giới thiệu một món ăn hoặc một lễ hội của Hà Tĩnh. 
 Hà Tĩnh, mảnh đất miền trung với thiên nhiên đầy khắc nghiệt nhưng lại là một trong 
những vùng đất giàu truyền thống, lịch sử văn hóa nhất của dải đất này. Hà Tĩnh còn tự hào 
là mảnh đất có nhiều di tích lịch sử – văn hóa như: chùa Chân Tiên, chùa Hương Tích, đền 
thờ Nguyễn Xí, khu lưu niệm đại thi hào Nguyễn Du, nhà thờ Phan Đình Phùng, nhà trưng 
bày lưu niệm Trần Phú, ngã ba Đồng Lộc, Hà Tĩnh cũng có nhiều lễ hội đặc sắc, như: lễ 
hội cầu ngư Nhượng Bạn, lễ hội chùa Hương Tích, lễ hội Hải Thượng Lãn Ông, lễ hội chùa 
Chân Tiên, lễ hội đền Lê Khôi, lễ hội đền Bà Hải, lễ hội đánh cá truyền thống Đồng Hoa, 
Hà Tĩnh còn có nhiều làng văn nghệ nổi tiếng trong vùng như: làng hát ca trù Cổ Đạm, chèo 
Kiều Xuân Liên, hát ví phường vải Trương Lưu, hò ví dặm Đan Du, Phong Phú,... 
 LỄ HỘI CẦU NGƯ NHƯỢNG BẠN 
 Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn được tổ chức tại huyện Cẩm Xuyên vào ngày mùng 7, 8 tháng 
 4 âm lịch hằng năm. Lễ hội được tổ chức nhằm tưởng nhớ, biết ơn Nam Hải Nhân Ngư (cá 
 Ông) – người đã bảo hộ cho ngư dân đi biển. Lễ hội còn được tổ chức với mục đích cầu an, 
 cầu mùa, cầu cho mưa hòa gió thuận, đánh bắt được nhiều hải sản, cổ vũ thêm sức mạnh 
 cho ngư dân đi biển. 
 Lễ hội được tổ chức trang trọng với phần lễ và phần hội với các phần chính là: lễ tế, lễ hội 
 chèo cạn, lễ rước Ngư Ông ra biển, lễ tế tại miếu đường, lễ thả thuyền về biển. Trong đó, lễ 
 27 
 hội chèo cạn là hoạt động đặc sắc nhất được nhiều người mong đợi với các điệu hò chèo 
cạn độc đáo mang đậm bản sắc nghệ thuật của vùng biển Hà Tĩnh. 
 Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn 
 Nghi thức chèo cạn tại miếu Ngư Ông 
 Hát chèo cạn rước Ngư Ông ra biển 
 28 
 Hà Tĩnh còn nổi tiếng với nhiều món ăn ngon mang đặc trưng của điều kiện tự nhiên của 
vùng, như: gỏi cá đục, cháo canh, bún bò Đò Trai, mực nhảy, hến xúc bánh đa, cháo canh, 
bánh ngào, dê núi, 
 Gỏi cá đục Bún bò Đò Trai 
 Cháo canh Hến xúc bánh đa 
2. Kể chuyện danh nhân Hà Tĩnh 
 Đọc thông tin và thực hiện nhiệm vụ: 
– Kể tên các danh nhân Hà Tĩnh được nêu trong bài. Giới thiệu về một danh nhân mà em 
biết. 
– Kể câu chuyện về một danh nhân Hà Tĩnh. Nêu cảm nghĩ của em về danh nhân đó. 
Hà Tĩnh là mảnh đất địa linh nhân kiệt, quê hương của các danh nhân lịch sử, những nhà 
cách mạng của đất nước như: Sử Hy Nhan, Nguyễn Nghiễm, Phan Huy Ích, Nguyễn Thiếp, 
Bùi Cầm Hổ, Nguyễn Công Trứ, Phan Đình Phùng, Nguyễn Huy Oánh, Bùi Dương Lịch, 
Nguyễn Du,... Thời hiện đại, vùng đất này cũng là nơi sinh trưởng của Hoàng Xuân Hãn, Lê 
Văn Thiêm, Nguyễn Khắc Viện, Xuân Diệu, Huy Cận, Nguyễn Đổng Chi, Nguyễn Phan 
Chánh, Nguyễn Đình Tứ,... Đây cũng là quê hương của hai nhà hoạt động cách mạng, Tổng 
Bí thư là Trần Phú và Hà Huy Tập. 
 29 
 Tổng Bí thư Trần Phú Tổng Bí thư Hà Huy Tập 
 PHAN ĐÌNH PHÙNG 
 Phan Đình Phùng (1847 – 1896) quê ở xã Châu Phong, huyện Đức Thọ (nay 
là xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ). Ông đỗ Tiến sĩ năm 1877, làm quan đến chức 
Ngự sử Đô sát viện. Sau khi nước ta rơi vào tay thực dân Pháp, hưởng ứng chiếu 
Cần Vương giúp vua chống Pháp, ông đã tập hợp lực lượng và lãnh đạo nhân dân 
tiến hành cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Khởi nghĩa Hương Khê kéo dài từ năm 1885 
đến năm 1896 với quy mô rộng lớn trên địa bàn 4 tỉnh: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà 
Tĩnh và Quảng Bình. Cuộc khởi nghĩa đã phát huy được tinh thần đoàn kết, sự ủng 
hộ của người dân cả về sức lực lẫn của cải vật chất, gây cho quân Pháp tổn thất 
nặng nề. Mặc dù thất bại, nhưng cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã đi vào lịch sử 
phong trào Cần Vương như là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất, gắn với tên tuổi của 
Phan Đình Phùng. 
 Kể chuyện anh hùng Lý Tự Trọng 
Hình 1. Lý Tự Trọng quê ở xã Thạch Minh, huyện Thạch Hà (nay là xã Việt Tiến, 
huyện Thạch Hà). Anh nổi tiếng là người thông minh, anh học rất giỏi, nói thạo 
tiếng Trung Quốc và tiếng Anh. Anh được tổ chức cách mạng giác ngộ và gửi ra 
nước ngoài học tập. 
Hình 2. Về nước, anh được cấp trên giao nhiệm vụ chuyển nhận thư từ, tài liệu, trao 
đổi với các tổ chức Đảng bạn bè qua đường tàu biển. 
Hình 3: Lý Tự Trọng rất nhanh trí, gan dạ và bình tĩnh trong công việc. Nhiều 
 30 
 lần, anh thoát khỏi sự vây bủa của lũ mật thám Pháp. 
Tranh 4: Trong một buổi mít-tinh, anh đã bắn chết tên mật thám để cứu đồng đội 
nên bị giặc bắt 
Hình 5: Trước toà án thực dân, anh vẫn hiên ngang khẳng định lí tưởng cách 
mạng của mình. 
Tranh 6: Ra pháp trường, Lý Tự Trọng vẫn hát vang bài Quốc tế ca. 
 31 
3. Giới thiệu về lịch sử và văn hóa truyền thống ở Hà Tĩnh 
a. Giới thiệu về một lễ hội ở Hà Tĩnh mà em biết theo gợi ý: 
– Tên lễ hội 
– Địa điểm diễn ra lễ hội 
– Một số hoạt động của lễ hội 
– Cảm nghĩ của em về lễ hội đó. 
b. Sưu tầm tranh ảnh và câu chuyện về một số danh nhân tiêu biểu của Hà Tĩnh. 
c. Tập làm hướng dẫn viên du lịch để giới thiệu về một di tích lịch sử – văn hóa hoặc một lễ 
hội ở Hà Tĩnh. 
 32