Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 39

Ngày soạn: 13/ 10/ 2013
Ngày giảng; 16/ 10/ 2013
Bài 8
Tiết 39: Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
I.Mục tiêu cần đạt
1. Mục tiêu chung
	- Hiểu được vai trò của yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự.
	- Vận dụng hiểu biết về miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự để đọc - hiểu văn bản.
	- Có ý thức vận dụng kiến thức đã học vào quá trình tạo lập văn bản tự sự.
2. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
a. Kiến thức
	- Nội tâm nhân vật và miêu tả nội tâm nhân vật trong tác phẩm tự sự.
 - Tác dụng của miêu tả nội tâm và mối quan hệ giữa nội tâm với ngoại hình trong khi kể chuyện.
b. Kĩ năng
 - Phát hiện và phân tích được tác dụng của miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự.
	- Biết kết hợp kể chuyện với miêu tả nội tâm nhân vật khi làm bài văn tự sự.
II. Chuẩn bị
1. Giáo viên: bảng phụ
2. Học sinh: trả lời các câu hỏi sgk
III. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học
	Thông báo, phân tích ngôn ngữ, nêu vấn đề( động não, đặt câu hỏi); thảo luận( chia nhóm, giao nhiệm vụ)
IV. Các bước lên lớp
1. Tổ chức (1’) lớp 9a: ; lớp 9b:
2. Kiểm tra ( 5’)
H. Nêu vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự?
Trả lời
 Yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự là cho lời kể trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn.
3.Tiến trình tổ chức các hoạt động
 HĐ 1. Khởi động (1’)
 Yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự giúp cho nhân vật bộc lộ được tâm trạng một cách cụ thể và sinh động hơn chúng ta hãy cùng tìm hiểu để nắm chắc điều này
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ2. Hình thành kiến thức mới
* Mục tiêu
 - Nội tâm nhân vật và miêu tả nội tâm nhân vật trong tác phẩm tự sự.
 - Tác dụng của miêu tả nội tâm và mối quan hệ giữa nội tâm với ngoại hình trong khi kể chuyện.
* cách tiến hành
- 2 HS đọc lại đoạn trích: “ Kiều ở lầu Ngưng Bích”.
H.Tìm những câu thơ tả cảnh ?
 - HS tìm → GV nhận xét & treo bảng phụ.
 +Những câu thơ tả cảnh:
 Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa , tấm trăng gần ở chung
 Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm xa.
H. Dấu hiệu nào cho thấy 4 câu đầu là tả cảnh ?
Non xa, cát vàng cồn nọ bụi hồng
H. Đằng sau cảnh ấy là tâm trạng nào của Kiều?
 - HS trả lời – GV chốt – HS ghi.
H. câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều?
+ Những câu thơ miêu tả nội tâm
Buồn trông…
H. Cảnh vật trong 8 câu thơ cuối là cảnh gì ? Những hình ảnh nào làm nổi bật tâm trạng này?
- Thuyền, nội cỏ rầu rầu, gió, sóng
H. Những câu thơ này có đơn thuần là tả cảnh không? Vì sao?
H. Những câu thơ tả cảnh có mối quan hệ như thế nào với việc thể hiện nội tâm nhân vật?
- HS thaỏ luận nhóm bàn 2’
- nhóm báo cáo- GV chốt
 Nhiều khi từ việc miêu tả hoàn cảnh ngoại hình mà người viết cho ta thấy được tâm trạng của nhân vật và ngược lại từ việc miêu tả tâm trạng, người đọc hiểu được hình thức bên ngoài
* GV lưu ý học sinh: Nhiều khi cảnh và vật thường đan xen với nhau khó phân biệt đâu là cảnh và đâu là tình được
 ví dụ : Buồn trông cửa bể chiều hôm thì khó phân biệt một cách cơ học đâu là cảnh đâu là tình được!
 Nguyễn Du đã có một “tuyên ngôn” nổi tiếng:
 Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ
H. Tìm những câu thơ miêu tả tâm trạng của Kiều?
Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm thân gột rửa bao giờ cho phai
 Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh nhưng ai đó giờ?
 Sân lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
H. Dấu hiệu nào cho biét đây là những câu thơ miêu tả tâm trạng?
Bơ vơ, xót
H.Qua từ ngữ đó thấy tâm trạng của Kiều như thế nào?
- 1hs đọc bài tập 2.
H. Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình của lão Hạc?
- mặt co rúm, nhăn , xô…
H. Qua ngoại hình nhận thấy tâm trạng của lão Hạc như thế nào?
H. Em có nhận xét gì về cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả?
 - Tả ngoại hình để bộc lộ tâm trạng
H. Em hãy cho biết miêu tả nội tâm có tác dụng như thế nào trong việc khắc hoạ chân dung tinh thần nhân vật? 
trong tác phẩm tự sự. Để xây dựng nhân vật nhà văn thường miêu tả ngoại hình và miêu tả nội tâm. Miêu tả nội tâm nhằm khắc hoạ “ chân dung tinh thần” của nhân vật, tái hiện lại những trăn trở, dằn vặt, những rung động tinh vi trong tình cảm, tư tưởng của nhân vật . vì thế miêu tả nội tâm có vai trò và tác dụng to lớn trong việc khắc hoạ đặc điểm và tính cách nhân vật.
H. Qua tìm hiểu bài tập, em cho biết thế nào là miêu tả nội tâm? tác dụng? . 
- vì thế miêu tả nội tâm có vai trò và tác dụng to lớn trong việc khắc hoạ đặc điểm và tính cách nhân vật.
H. Người ta có thể miêu tả nội tâm bằng những cách nào? đặc điểm của mỗi cách?
- 1HS đọc ghi nhớ sgk
H. Trong phần ghi nhớ có mấy đơn vị kiến thức cần nắm?
HĐ3. HDHS Luyện tập.
* Mục tiêu
 - Xác định được các yếu tố miêu tả ý nghĩ, tâm trạng, thái độ, cảm xúc của nhân vật trong một văn bản tự sự đã học và cho biết các chi tiết miêu tả trực tiếp hay gián tiếp nội tâm nhân vật.
 - Phát hiện, nhận biết được những câu văn, câu thơ miêu tả nội tâm nhân vật trong một văn bản tự sự đã học và chỉ rõ tác dụng.
 - Kể lại diễn biến một sự việc trong đó có các chi tiết miêu tả tâm trạng của bản thân.
* Cách tiến hành
- HS đọc và xác định yêu cầu bài tập
- Yêu cầu HS chuyển thành văn xuôi đoạn Mã Giám Sinh mua Kiều. Nguời kể có thể ở ngôi thứ nhất, có thể ở ngôi thứ ba.
- HS hoạt động nhóm 4 thời gian 5’
- GV gọi 1→2 HS trình bày, GV nhận xét.
Bài tập 3 các em về nhà làm 
GV hướng dẫn
21’
15’
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự.
* Bài tập 1: Kiểu ở lầu Ngưng Bích
+ 4 câu đầu: Khung cảnh lầu Ngưng Bích mênh mông đến rợn ngợp, cho thấy tâm trạng cô đơn buồn của Kiều.
+ 8 câu thơ: cảnh chiều tà trên biển, làm nổi bật tâm trạng buồn tủi lo sợ của Kiều khi nghĩ tới thân phận và tương lai của mình
-> Cách miêu tả nội tâm gián tiếp.
- Những câu thơ miêu tả tâm trạng: gồm câu thơ “ bên trời.. người ôm” : 
Nghĩ thầm về thân phận cô đơn, bơ vơ, nghĩ về cha mẹ chốn quê nhà.
→ miêu tả nội tâm trực tiếp
* Bài tập 2: Nhận xét yếu tố miêu tả nội tâm qua đoạn trích lão Hạc
- Qua ngoại hình làm nổi bật tâm trạng đau đớn của lão Hạc
→ cách miêu tả nội tâm gián tiếp
* Tóm lại: Miêu tả nội tâm nhằm khắc hoạ “chân dung tinh thần” nhân vật, tái hiện những trăn trở, những dằn vặt diễn ra trong tư tưởng, cảm xúc, tâm trạng của nhân vật.
II. Ghi nhớ
- Khái niệm miêu tả nội tâm.
- các cách miêu tả nội tâm
III. Luyện tập
Bài tập 1:
a. Tả ngoại hình và hành động bên ngoài của Mã Giám Sinh
 Quá niên… tứ tuần
Mày râu…bảnh bao
 Ghế trên ngồi tót sỗ sàng
Cò kè bớt một thêm hai
b. Tả nội tâm Thúy Kiều
Nỗi mình thêm tức …
Thềm hoa…mấy hàng
Ngại ngùng dợn gió e sương
Ngừng hoa… mặt dày.
c.Thuật lại đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều.
 Sau khi Kiều quyết định bán mình chuộc cha, có một mụ mối đánh hơi thấy món hời liền sốt sắng dẫn một gã đàn ông đến nhà Vương ông.Gã đàn ông ấy khoảng hơn bốn mươi tuổi, ăn mặc chải chuốt tới mức đỏm dáng.Cứ nhìn cách ăn mặc cầu kì của gã, người ta cũng có thể đoán đượcđây là một gã đàn ông vô công rỗi nghề hoặc thuộc loại ăn chơi đàng điếm. Khi vào nhà Vương ông, gia chủ chưa kịp mời thì gã đã ngồi tót lên ghế một cách thật ngạo mạn, xấc xược. Đến khi chủ nhà hỏi han trò chuyện thì gã bộc lộ rõ chân tướng của một kẻ vô học bằng những câu trả lời cộc lốc trống không. Gã có vẻ đắc trí gật gù ngắm nhìn mụ mối giở trò vén tóc, nắn tay…để kiểm tra nàng Kiều như một món hàng ngoài chợ. Rồi có vẻ ưng ý, gã bắt đầu mặc cả đúng nòi con buôn… Trong khi mụ mối và Mã Giám Sinh dường như đang say đòn với một cuộc mua bán vô tiền khoảng hậu thì nàng Kiều đáng thương chết lặng đi trong nỗi đau đớn, tủi nhục ê chề…Nàng đâu ngờ cuộc đời mình lại đến nông nỗi này?...Cuối cùng thì cuộc mặc cả đã đến hồi kết thúc. Chao ôi, một người con gái tài sắc, đoan trang, hiếu thảo như nàng Kiều mà cuối cùng chỉ là một món hàng được định giá “ vàng ngoài bốn trăm” thôi ư?
4. Củng cố( 1’)
 GV hệ thống lại bài theo nội dung học tập trên lớp.
5. Hướng dẫn học tập( 1’)
- Về nhà học bài theo nội dung ghi nhớ sgk
- Chuẩn bị bài: ôn tập văn học trung đại
( Yêu cầu thực hiện theo yêu cầu sgk)