Giáo án Ngữ văn 8 - Kỳ I - Tiết 25

Ngày soạn: 28/ 09/2012
Ngày giảng: 02/ 10/ 2012
Bài 6
Tiết 25: miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
I. Mục tiêu cần đạt
1. Mục tiêu chung
	- Nhận ra và hiểu vai trò của các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn bản tự sự.
	- Biết cách đưa các yếu tố miêu tả, biểu cảm vào bài văn tự sự.
	- Có ý thức vận dụng kiến thức đã học vào trong quá trình xây dựng văn bản.
2. Trọng tâm kiến thức kĩ năng
a.Kiến thức
	- Vai trò của yếu tố kể trong văn bản tự sự.
	- Vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.
	- Sự kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự.
b. Kiến thức
	- Nhận ra và phân tích được tác dụng của các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong một văn bản tự sự.
	- Sử dụng kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong làm văn tự sự.
II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng giao tiếp
2. Kĩ năng tư duy lô gíc
3. Kĩ năng quản lí thời gian
4. Kĩ năng lắng nghe tích cực
III. Đồ dùng
	Bảng phụ
IV. Phương pháp và kĩ thuật
Phân tích ngôn ngữ, nêu vấn đề/ Thảo luận nhóm, động não
V. Các bước lên lớp
1. ổn định. 8a:	/ 34	8b: / 34 
2. Kiểm tra đầu giờ ( 4’)
H. Nêu các bước tóm tắt văn bản tự sự ?
Trả lời
Có 4 bước tóm tắt văn bản tự sự
- Đọc kĩ văn bản tóm tắt
- Xác định nội dung cần tóm tắt
- Sắp xếp các ý theo một trình tự hợp lí
- Tóm tắt văn bản bằng lời văn của mình
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ1 Khởi động
Gv dùng lời nói để dẫn vào nội dung tiết học .
 ở các lớp dưới, văn miêu tả, kể chuyện, biểu cảm được giới thiệu tách rời như là những phương thức biểu đạt độc lập. Việc giới thiệu như thế nhằm mịch đích giúp học sinh nắm chắc đặc trưng từng phương thức để rồi học sinh dễ nhận diện và luyện tập.
Trong thực tế, ít có văn bản, tác phẩm nào lại chỉ dùng một phương thức biểu đạt, phản ánh mà thường là sự kết hợp, đan xen hai hay nhiều phương thức trong cùng một văn bản. Vậy sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản ntn? tác dụng của các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự ra sao?
HĐ2. Hình thành kiến thức mới
* Mục tiêu:
 - Vai trò của yếu tố kể trong văn bản tự sự.
	- Vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.
	- Sự kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự.
* Cách tiến hành
- HS đọc
H. Theo em, dựa vào văn cứ nào để xác định được các yếu tố: miêu tả, biểu cảm, kể chuyện?
- Kể: Thường tập trung nêu sự việc, hành động, nhân vật.
- Tả: Thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động.
- Biểu cảm: Thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc, thái độ của người viết trước sự việc, nhân vật, hành động.
H.Từ các căn cứ trên, hãy cho cô biết: Trong đoạn trích trên, tác giả kể lại những sự việc gì?
Trong đoạn trích trên, tác giả kể lại cuộc gặp gỡ đầy cảm động của nhân vật "tôi" với người mẹ lâu ngày xa cách.
H. Sự việc ấy được kể lại bằng các chi tiết nhỏ nào?
H. Sự việc ấy được miêu tả bằng các chi tiết, hình ảnh nào?
H. Sự việc ấy được biểu cảm bằng các chi tiết, hình ảnh nào?
H. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đó đứng riêng hay đan xen với yếu tố tự sự ? Tìm ví dụ minh hoạ ?
 Các yếu tố trên không đứng tách riêng mà đan xen vào nhau: vừa kể, vừa tả và biểu cảm.
Các yếu tố trên không đứng tách riêng mà đan xen vào nhau, vừa kể , vừa tả , vừa biểu cảm .
- Từ xa thấy người thân ntn ? 
( hình dáng , mái tóc ) .
- Lại gần thấy ra sao ? Hành động của mình và người thân , tả chi tiết khuôn mặt , quần áo .
- Những biểu hiện tình cảm của hai người sau khi đã gặp như thế nào ? ( Vui mừng , xúc động thể hiện bằng các chi tiết nào ? Ngôn ngữ , hành động , lời nói cử chỉ , nét mặt .... ) .
H.Qua việc tìm hiểu ví dụ trên, em có thể rút ra những kết luận gì?
- Trong văn bản tự sự thường có sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm.
- Khi kể, các tác giả thường đan xen các yếu tố miêu tả và biểu cảm (vừa kể, vừa tả, vừa biểu cảm).
H. Bỏ các yếu tố miêu tả và biểu cảm, đoạn văn chỉ còn lại các yếu tố kể: Chép chúng lại thành một đoạn văn?
Mẹ tôi vẫy tôi. Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ. Mẹ kéo tôi lên xe. Tôi oà lên khóc. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo. Tôi ngồi bên mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ.
H. So sánh đoạn văn vừa tạo xong với đoạn văn của Nguyên Hồng để rút ra nhận xét?
Đoạn văn trên so với đoạn văn của Nguyên Hồng không sinh động, không có sức hấp dẫn vì nó đơn thuần chỉ là các yếu tố kể. Các yếu tố miêu tả giúp cho việc kể lại cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con bé Hồng thêm sinh động với tất cả các màu sắc, hương vị, hình dáng, diện mạo của sự việc, nhân vật, hành động... như hiện lên trước mắt người đọc. Các yếu tố biểu cảm giúp cho người viết thể hiện sâu sắc tình mẫu tử sâu nặng và truyền cảm xúc đó sang người đọc, buộc người đọc phải suy nghĩ, trăn trở trước sự việc, nhân vật và hành động.
H. Nêu tác dụng ?
H. Bây giờ, các em lại bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng ra sao? (Nó có thành truyện không? vì sao?).
Nếu bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì không có chuyện bởi vì cốt truyện là do sự việc và nhân vật cùng với những hành động chính tạo nên. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm chỉ có thể bám vào sự việc và nhân vật mới phát triển được.
H.Từ đó, ta rút ra kết luận gì ?
 Hs đọc và khái quát ghi nhớ 
HĐ3. HDHS luyện tập
* Mục tiêu: 
- Tìm một số đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong một văn bản tự sự.
- Đọc, nhận ra được các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong một văn bản tự sự
- Phân tích được vai trò của các yếu tố miêu tả , biểu cảm trong văn bản tự sự: làm cho việc kể trở nên sinh động, hấp dẫn.
- Sử dụng kết hợp được các yếu tố miêu tả, biểu cảm để viết một đoạn văn tự sự theo yêu cầu.
* Cách tiến hành
Hs đọc và xác định yêu cầu bài tập
Hình thức chia 3 nhóm thảo luận (5’)
Tìm yếu tố miêu tả và tự sự trong :
N1: Tìm trong văn bản : '' Tôi đi học '' .
N2: Tìm trong văn bản : '' Tức nước vỡ bờ '' .
N3: Tìm trong văn bản : '' Lão Hạc '' .
Đại diện các nhóm báo cáo
Gọi h/s nhận xét .
Gv chốt vấn đề , bổ sung nếu cần thiết .
Gv hướng dẫn làm.
-Không gian: từ xa đến gần (vóc người, dáng đi, mái tóc, gương mặt, nụ cười, quần áo ...)
-Hành động: lời nói, cử chỉ, ngôn ngữ.
Hs đọc, Gv nhận xét, có thể bổ sung
2’
22’
2’
12’
I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự.
1.Tìm hiểu bài tập.
Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự.
- Các yếu tố kể:
+ Mẹ tôi vẫy tôi.
+ Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ.
+ Mẹ kéo tôi lên xe.
+ Tôi oà lên khóc.
+ Mẹ tôi cũng sụt sùi theo.
+ Tôi ngồi bên mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ.
- Các yếu tố miêu tả:
+ Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại.
+ Mẹ tôi không còm cõi.
+ Gương mặt vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng ở hai gò má.
- Các yếu tố biểu cảm:
+ Hay tại sự sung sướng bỗng được trong nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thủơ còn sung túc (suy nghĩ)
+ Tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt (cảm nhận)
+ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (Phát biểu cảm tưởng)
- Tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm: làm cho việc kể chuyện sinh động và sâu sắc hơn
2. Ghi nhớ
- Sự đan xen giữa các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự.
- Vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự.
III. Luyện tập.
Yếu tố miêu tả và tự sự
* Tôi đi học - Thanh Tịnh
“Sau một hồi ... các lớp” 
- Miêu tả: Sau một hồi trống thúc vang ,... sắp hàng ... đi vào lớp, không đi ... không đứng lại, co một chân lên ... duỗi mạnh như một quả ban tưởng tượng.
- Biểu cảm: vang dội cả lòng tôi, cảm thấy mình chơ vơ, vụng về, lúng túng, run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp.
*/ Tức nước vỡ bờ.
“U van con ... đi với u”.
- Miêu tả: u van con , u lạy con ..., bây giờ phải đem con đi bán, vẫn bị người ta đánh trói, sưng cả hai tay lên kia, thì con cứ đi với u...
- Biểu cảm: đau ruột u lắm, công u nuôi con. .., chết từng khúc ruột, thầy con đau ốm là thế, khổ sở đến nước nào nữa, con có thương thầy thương u …
*/ Lão Hạc.
“Chao ôi! Đối với ... xa tôi dần dần”.
 - Miêu tả: Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngám ngầm lão Hạc, lão từ chối tất cả những gì tôi cho lão, và lão cứ xa tôi dần dần ..
- Biểu cảm: Chao ôi … nỡ giận.
Bài tập 2. (SGK Tr 74).
Viết một đoạn văn kể về những giây phút đầu tiên khi em gặp người thân.
4. Củng cố ( 1’)
(?) Miêu tả và biểu cảm có vai trò gì trong văn tự sự?
Gv hệ thống kiến thức
5. HDHT
- Học bài và chuẩn bị bài: Đánh nhau với cối xay gió
- Đọc và trả lời các câu hỏi sgk