Giáo án Toán 9 tuần 11 tiết 21: Hàm số bậc nhất

Tuần: 11 -Tiết: 21	Ngày soạn: 15/10/2013
§2. HÀM SỐ BẬC NHẤT
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức: Nắm vững
	+ Hàm số bậc nhất là hàm số có dạng y = ax + b, trong đó hệ số a luôn luôn khác 0 .
	+ Hàm số bậc nhất y = ax + b luôn xác định với mọi giá trị của biến số thuộc R .
	+ Hàm số bậc nhất y = ax + b đồng biến trên R khi a > 0, nghịch biến trên R khi a< 0
 2. Kĩ năng:
+ Hiểu và chứng minh được hàm số y = –3x + 1 nghịch biến trên R, hàm số y = 3x + 1 đồng biến trên R. Từ đó thừa nhận trường hợp tổng quát, hàm số y = ax + b đồng biến trên R khi a > 0, nghịch biến trên R khi a < 0.
 3. Thái độ:
+ Thái độ học tập nghiêm túc, hợp tác xây dựng bài. Có kỹ năng nhận thức
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên:
Giáo án, SGK, Máy tính, Phấn màu, Thước thẳng, Bảng phụ (BP1:Ghi bài toán mở đầu, BP2: Kết quả sẽ tính ở ?2).
2. Học sinh:
- Ôn lại các kiến thức có liên quan, SGK, vở, đồ dùng học tập, Máy tính bỏ túi.
III. Phương pháp:
- Đàm thoại gợi mở - Luyện tập – Thực hành - Hoạt động nhóm
IV. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sỉ số.
2. Kiểm tra bài cũ: ( 5 phút )
Cho hai hàm số: y = f(x) = 2x +3 & y = g(x) = - 2x +3. Tính
HS1 : f(-1); f(1); f(2); f(3); f(0). HS2 : g(-1); g(0); g(1); g(2); g(3)
Hàm số nào là hàm số đồng biến ? Hàm số nào là hàm số nghịch biến ? Vì sao ?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
 Nội dung
Hoạt động 1 : Khái niệm hàm số bậc nhất.
( 15 phút )
- GV: Đặt vấn đề.
Hàm số bậc nhất là hàm số như thế nào ?
- GV: Dùng bảng phụ giới thiệu bài “ Bài toán “ trong mục 1. SGK.
- GV: Cho HS làm ?1. SGK
- GV: Gọi HS nhận xét và sau đó chốt lại.
- GV: Đưa ra ?2 dưới dạng bảng giá trị tương ứng của t và S rồi cho HS giải thích tại sao S là hàm số của t.
- GV: Đưa ra khái niệm hàm số bậc nhất.
- HS đọc đề bài và quan sát hình vẽ.
- HS suy nghĩ làm ?1.( HS làm việc cá nhân)
- Đứng tại chỗ trả lời.
- Nhận xét.
- HS lần lượt lên bảng điền các giá trị theo yêu cầu.
- Nhận xét kết quả.
- HS giải thích
- Nhận xét chung.
- HS theo dõi kết hợp ghi chép.
1. Khái niệm hàm số bậc nhất:
?1 :
+ Sau 1 giờ, ôtô đi được : 50 km.
+ Sau t giờ, ôtô đi được : 50t (km).
+ Sau t giờ, ôtô cách trung tâm Hà Nội là s = 50t + 8 (km).
?2: 
t(giờ)
1
2
3
4
...
S = 50t + 8
58
108
158
208
...
* S là hàm số của t vì :
+ S phụ thuộc vào t.
+ Ứng với mỗi giá trị của t chỉ có một giá trị tương ứng của S.
*ĐỊNH NGHĨA
 Hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a, b là các số cho trước và a ≠ 0 
Chú ý. Khi b = 0, hàm số có dạng y = ax (đã học ở lớp 7).
Hoạt động 2: Tính chất.
( 15 phút )
- GV: Đưa ra ví dụ.
- GV: Đặt câu hỏi.
+ Hàm số y = - 3x + 1 xác định với những giá trị nào của x ?
+ Chứng minh hàm số nghịch biến trên R ?
- GV: Cho HS làm tiếp ?3.SGK.
- GV: Kết luận lại vấn đề.
- GV: Đưa ra kết luận tổng quát.
- GV: Cho HS làm ?4.SGK.
- HS tự đọc SGK phần này.
+ Xác định với mọi giá trị của x thuộc R.
+ Lấy x1 f(x2).
- 1 HS lên bảng chứng minh lại như trong SGK.
- HS còn lại tự làm vào vở.
- HS hoạt động theo nhóm để làm ?3.
- 1 HS đại diện nhóm lên bảng trình bày.
- HS khác nhận xét.
- HS theo dõi và ghi chép bổ sung.
- HS đọc lại ( 3 lần) và ghi chép vào vở.
- HS tự lấy ví dụ.
- Nhận xét và bổ sung.
2. Tính chất :
Ví dụ : Xét hàm số y = f(x) = - 3x +1.
Hàm số y = - 3x + 1 luôn luôn xác định với mọi giá trị x thuộc R vì biểu thức – 3x + 1 luôn luôn xác định với mọi giá trị x thuộc R.
Khi cho biến x lấy 2 giá trị bất kì x1, x2 sao cho x1 0, ta có:
f(x2) – f(x1) = ( - 3x2 + 1) – ( - 3x1 + 1) = - (3x2 – x1) f(x2).
Vậy hàm số y = - 3x làm hàm số nghịch biến trên R.
Tổng quát:
Hàm số bậc nhất y = ax + b xác định với mọi giá trị của x thuộc R và có tính chất sau :
a) Đồng biến trên R, khi a > 0 
b) Nghịch biến trên R, khi a < 0
Hoạt động 3: Củng cố.
( 9 phút )
- GV: Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi.
+ Nêu định nghĩa hàm số bậc nhất ?
+ Nêu tính chất của hàm số bậc nhất ?
- GV: Tiếp tục yêu cầu HS làm bài tập 8 – SGK.tr48.
- GV: Kiểm tra bài làm của một vài nhóm và gọi HS lên bảng trình bày.
- HS đứng tại chỗ trả lời.
- Nhận xét và nhắc lại.
- HS hoạt động theo nhóm và tự giải.
- 4 HS lên bảng trình bày lời giải của nhóm mình.
- HS khác nhận xét và bổ sung.
* Bài tập 8 – SGK.tr48
a) y = 1 – 5x là hàm số nghịch biến vì có hệ số a = - 5 < 0.
b) y = - 0,5x là hàm số nghịch biến vì có hệ số a = - 0,5 < 0.
c) y = (x – 1) + = x + - là hàm số đồng biến vì có hệ số a = > 0.
d) Hàm số y = 2x2 + 3 không phải là hàm số bậc nhất.
Hoạt động 4: Hướng dẫn dặn dò ( 1 phút ) 
- Học kĩ lý thuyết :Trong vở ghi và SGK. 
- BTVN : Làm các bài tập 9; 10 – SGK.tr48 
- Chuẩn bị trước các bài tập phần còn lại.
V. Rút kinh nghiệm:
Tuần: 11- Tiết: 22	Ngày soạn: 15/10/2013
LUYỆN TẬP
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Củng cố khắc sâu về hàm số bậc nhất, tính chất của hàm số bậc nhất.
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào giải bài tập.
3. Thái độ:
- Có ý thức học tập tốt.
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên:
- Giáo án, SGK, Phấn màu, Bảng phụ (Vẽ sẵn mặt phẳng tọa độ Oxy).
2. Học sinh:
- Ôn lại các kiến thức có liên quan, SGK, vở, đồ dùng học tập.
III. Phương pháp:
- Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề, thuyết trình, hoạt động nhóm.
IV. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp: (1 phút) Kiểm tra sỉ số, vệ sinh lớp, phát đề.
2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
HS : 	+ Nêu khái niệm hàm số bậc nhất ? Lấy 2 ví dụ ?
+ Tính chất của hàm số bậc nhất ? Lấy 2 ví dụ minh họa cho 2 tính chất đó ?
2. Bài mới:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
 Nội dung
Hoạt động 1: Chữa bài tập 9 (Sgk/48)
( 6 phút )
- GV: Chép đề bài lên bảng và yêu cầu HS nêu cách làm.
- GV: Chốt lại và có thể hướng dẫn thêm.
* Ta xét hệ số a:
+ Với a > 0 Þ ?
+ Với a < 0 Þ ?
- GV: Gọi 1 HS lên bảng trình bày lời giải, yêu cầu HS còn lại tự kiểm tra kết quả bài làm của mình và nhận xét.
- GV: Gọi HS nhận xét và chốt lại.
- HS đọc đề bài.
- HS nêu cách giải.
- HS có thể theo dõi và ghi chép các gợi ý.
+ m – 2 > 0
+ m – 2 < 0
- 1 HS lên bảng làm.
- HS còn lại chuẩn bị nhận xét.
- HS nhận xét.
Bài tập 9 ( SGK/ 48):
Hàm số y = (m – 2)x + 3.
* Hàm số đồng biến khi m – 2 > 0 
Û x > 2
* Hàm số đồng biến khi m – 2 < 0 
Û x < 2
Hoạt động 2: Chữa bài tập 10 (Sgk/48)
( 11 phút )
- GV: Nêu đề bài và yêu cầu HS thảo luận và nêu cách giải.
- GV: Chốt lại và có thể hướng dẫn HS bằng hình vẽ như sau.
+ A’B’ = ? ( theo x)
+ B’C’ = ? ( theo x)
Vậy chu vi y = ?
- GV: Cho HS tự hoàn thành trong 1 đến 2 phút sau đó lên bảng trình bày.
- GV: Kết luận.
- HS thảo luận và nêu cách giải.
- Nhận xét về cách giải.
+ 30 – x (cm).
+ 20 – x (cm).
- 1 HS lên bảng trình bày.
- HS còn lại theo dõi, nhận xét.
Bài tập 10 ( SGK/ 48):
Gọi hình chữ nhật ban đầu là ABCD có các cạnh AB = 30cm, BC = 20cm.
Sau khi bớt mỗi cạnh của hình chữ nhật đi x (cm), ta được hình chữ nhật mới là A’B’C’D có các cạnh là:
* A’B’ = 30 – x (cm).
* B’C’ = 20 – x (cm).
Với y là chu vi của hình chữ nhật A’B’C’D, ta có :
y = 2[(30 – x) + ( 20 – x)]
Rút gọn được: y = - 4x + 100. 
Hoạt động 3: Chữa bài tập 11 (Sgk/48)
( 6 phút )
- GV: Vẽ sẵn mặt phẳng tọa độ Oxy và yêu cầu HS lên bảng biểu diễn.
- GV: Nhận xét chung.
- 4 HS lần lượt lên bảng biểu diễn.
- HS khác nhận xét về mức độ chính xác của các điểm.
Bài tập 11 ( SGK/48):
Hoạt động 4: Chữa bài tập 12 (Sgk/48)
( 6 phút )
- GV: Chép đề lên bảng và yêu cầu HS đề xuất cách làm.
- GV: Kết luận và căn cứ các ý kiến đề xuất của HS có thể đưa ra các hướng dẫn.
Ta thay đồng thời x và y vào hàm số y = ax + 3 Þ a = ?. – 
- GV: Yêu cầu 1 HS lên bảng làm.
- HS đề xuất cách làm.
- Nhận xét về cách làm và có thể bổ sung cho đầy đủ.
- 1 HS lên bảng làm.
- HS còn lại tự giải vào vở.
- Nhận xét.
Bài tập 12 (SGK/48):
Cho hàm số y = ax + 3, theo bài ra ta có:
Khi x = 1 thì y = 2,5 Û 2,5 = a.1 + 3
Þ a = - 0,5.
Hoạt động 5: Chữa bài tập 13 (Sgk/48)
( 10 phút )
- GV:Chép đề lên bảng và yêu cầu HS hoạt động theo nhóm để tìm lời giải cho bài toán.
- GV: Căn cứ các ý kiến của HS có thể hướng dẫn thêm như sau.
+ Câu a: Ta biến đổi thành. Vậy hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi nào?
+ Câu b: Điều kiện để HS số đã cho là hàm số bậc nhất làÛ m ≠ ?
- GV: Gọi 2 HS lên bảng giải.
- GV: Đi kiểm tra các nhóm làm việc và trợ giúp nếu cần.
- HS thảo luận theo nhóm để tìm lời giải.
- Một vài nhóm đề xuất cách làm.
+ 
+ m ≠ ±1
- 2 HS lên bảng giải.
- HS còn lại tự làm vào 
- HS nhận xét.
Bài tập 13( SGK/ 48):
a) y = (x – 1) = x - 
Hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi 
 ≠ 0 Û 5 – m > 0 Û m < 5 
b) Hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi 
 ≠ 0 tức là m + 1 ≠ 0 và m – 1 ≠ 0
Suy ra m ≠ ± 1.
Hoạt động 6: Hướng dẫn ( 1 phút )
- Xem lại bài tập đã chữa và lí thuyết có liên quan. 
- BTVN : Làm các bài tập 14 – SGK.tr48
- Đọc trước bài §3 . Đồ thị của hàm số y = ax + b ( a ≠ 0).
V. Rút kinh nghiệm: