Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 57

Ngày soạn: 08/ 11/ 2013
Ngày giảng: 11/ 11/ 2013
Bài 11-Tiết 57 
 Văn bản: Bếp lửa
 ( Bằng việt)
I. Mục tiêu cần đạt
1.Mục tiêu chung
 - Hiểu được bài thơ gợi nhớ những kỉ niệm về tình bà cháu đồng thời thể hiện tình cảm chân thành của người cháu đối với bà.
 - Thấy được sáng tạo của nhà thơ trong việc sử dụng hình ảnh khơi gợi liên tưởng, kết hợp giữa miêu tả, tự sự, bình luận với biểu cảm một cách nhuần nhuyễn.
 - Giáo dục tình yêu gia đình và quê hương đất nước.
2. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
a. Kiến thức
 - Những hiểu biết bước đầu về tác giả Bằng Việt và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
 - Những cảm xúc chân thành của tác giả và hình ảnh người bà giàu tình thương, giàu đức hi sinh.
 - Việc sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả, bình luận trong tác phẩm trữ tình.
b. Kĩ năng
 - Nhận diện, phân tích được các yếu tố miêu tả, tự sự, bình luận và biểu cảm trong bài thơ.
 - Liên hệ để thấy được nỗi nhớ về người bà trong hoàn cảnh tác giả đang ở xa Tổ Quốc có mối liên hệ chặt chẽ với những tình cảm với quê hương, đất nước.
II. Chuẩn bị
1. Giáo viên: tranh minh họa trong sgk
2. Học sinh: Trả lời các câu hỏi sgk
III. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học
 Đọc sáng tạo( giao nhiệm vụ); Phân tích và bình giảng, nêu vấn đề, thảo luận nhóm ( đặt câu hỏi, động não, chia nhóm)
IV. Các bước lên lớp
1.Tổ chức: ( 1’) lớp 9a:…/ 33 ; lớp 9b:…../ 32
2.Kiểm tra:( 5’) 
H. Đọc 10 câu đầu của bài “đoàn thuyền đánh cá” và nêu nội dung của bài thơ?
Trả lời
- HS đọc 10 câu: “ Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 …Lướt giữa mây cao với biển bằng”
- Nội dung: Khung cảnh thiên nhiên biển đảo đẹp tráng lệ và hình ảnh những con người lao động hăng say và từ đó thể hiện niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động
H Đ1. Khởi động: “ quê hương là chùm khế ngọt” cho nên dù có đi đến đâu người ta vẫn không bao giờ quên được quê hương quên đươc những kỉ niệm ngọt ngào nhất là những kỉ niệm tuổi thơ đầy những hoài vọng, ước ao.Nhà thơ Bằng Việt đã giử trọn tình cảm đó trong bài bếp lửa mà ngày hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu.
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ2. Đọc và thảo luận chú thích
* Mục tiêu
 - Đọc đúng văn bản.
 - Những hiểu biết bước đầu về tác giả Bằng Việt và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
 - Hiểu được một số từ ngữ khó
* Cách tiến hành
- GV hướng dẫn học sinh đọc: đọc chậm, nhẹ nhàng, tình cảm.
- GV đọc mẫu→ 2HS đọc tiếp 
- GV nhận xét và uốn nắn .
H.Nêu những hiểu biết của em về tác giả?
+Tên thật Nguyễn Việt Bằng sinh năm 1941
+ Thuộc lớp nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ.
H.Bài thơ được viết trong hoàn cảnh nào?
H. Bài thơ được viết theo thể thơ nào? tác dụng?
- Thơ 7 chữ
H.Trong các chú thích sgk chú thích nào khó và quan trọng vì sao?
- HS thảo luận nhóm bàn /1’
- Các nhóm báo cáo, bổ sung
- GVchốt
H Đ3. HDHS tìm bố cục
* Mục tiêu
- Biết được sự phân chia các phần trong văn bản.
- Hiểu được nội dung từng phần
* Cách tiến hành
H.Bài thơ là lời của nhân vật nào, nói về ai và về điều gì?
 Bài thơ là lời của người cháu từ nơi xa nhớ về bà và những kỉ niệm với bà, nói lên lòng kính yêu và những suy ngẫm về bà
GV: Mạch cảm xúc của bài thơ là đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm
H. Dựa vào mạch tâm trạng của nhân vật trữ tình, em hãy nêu bố của bài thơ? Và nội dung của từng phần?
4 phần
P1: khổ thứ nhất: Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc về bà.
P2: Bốn khổ tiếp theo: Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
P3: khổ thơ 6: suy ngẫm về cuộc đời bà
P4: khổ cuối: người cháu đã trưởng thành,đi xa nhưng không nguôi nhớ về bà.
H Đ 4. HDHS tìm hiểu văn bản
* Mục tiêu
 - Biết và hiểu được những cảm xúc chân thành của tác giả và hình ảnh người bà giàu tình thương, giàu đức hi sinh.
 - Hiểu được tác dụng của việc sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả, bình luận trong tác phẩm trữ tình.
* Cách tiến hành
H. Trong hồi tưởng của người cháu những kỉ niệm về tình bà cháu được gợi lên qua những hình ảnh nào?
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
 Một bếp lửa ấp ui nồng đượm”
H.Vì sao hình ảnh bếp lửa lại được hình dung trong trí nhớ của tác giả đầu tiên?
=> Hình ảnh bếp lửa là hình ảnh quen thuộc trong mỗi gia đình Việt Nam bao đời.
- GV nhắc HS đọc 5 câu tiếp “ lên bốn tuổi… còn cay”
H. Nhớ lại quá khứ, tác giả nhớ lại những năm tháng cuộc sống như thế nào?
=> Tuổi thơ của tác giả có bóng đen của nạn đói năm 1945, của cuộc kháng chiến chống Pháp, của sự đói nghèo
H. Hình ảnh chi tiết nào ám ảnh mãi trong tâm trí tác giả để đến bây giờ mỗi lần nhớ lại tác giả vô cùng xúc động ? vì sao?
- Năm bốn tuổi
- Khói hun nhèn mắt cháu
- Giặc đốt làng.
GV: Sau hình ảnh mùi khói, tác giả còn liên tưởng tới hình ảnh nào?
- Tiếng chim tu hú
Gv: trong bài thơ của nhà thơ Tố Hữu : con tu hú
 Khi con tu hú gọi bầy
 Lúa chiêm …trái cây ngọt dần
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu
H. Âm thanh của tiếng chim tu hú gợi tả điều gì?
 Tiếng chim tu hú báo hiệu mùa hè, tiếng chim quen thuộc của những cánh đồng quê, tiếng chim như giục giã khắc khoải một điều gì da diết lắm, khiến lòng người trỗi dậy hoài niệm nhớ mong, tiếng chim gợi ra tình cảnh vắng vẻ, nhớ mong của hai bà cháu.
H. Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ của tác giả, giúp tác giả nhớ lại những gì về bà?
 - “Năm ấy… niềm tin dai dẳng”
=>Tác giả nhớ về những câu chuyện bà kể, về những cử chỉ, việc làm tận tuỵ, đầy tình yêu thương đùm bọc, chở che của bà, bà thay cha mẹ mà chăm sóc dậy dỗ cháu
H. Đoạn thơ nêu trực tiếp một vài lời dặn dò của bà, những lời dặn dò của bà ngời lên phẩm chất gì?
- Người bà ngời lên đức tính cao cả sự hi sinh thầm lặng đức tính của những người phụ nữ Việt Nam
H. Qua tìm hiểu các chi tiết và hình ảnh trên em có nhận xét gì về các biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng và tác dụng? 
H.Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bao nhiêu lần trong bài?
- 15 lần trong bài
- Đứa cháu nay đã lớn khôn đã được chắp cánh bay xa, được làm quen với khung cảnh rộng lớn, những niềm vui rộng mở ở chân trời xa, nhưng vẫn không thể nguôi quên ngọn lửa của bà, ngọn lửa đã trở thành kỉ niệm ấm lòng, thành niềm tin thiêng liêng, kì diệu nâng bước người cháu trên chặng đường dài. người cháu yêu bà, nhớ hiểu bà mà hiểu thêm về dân tộc mình , nhân dân mình 
H.Tại sao nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà và ngược lại, khi nhớ về bà người cháu nghĩ ngay đến hình ảnh bếp lửa?
 trong bài thơ có tới 15 lần tác giả nhắc tới bếp lửa và sự hiện diện cùng bếp lửa là hình ảnh người bà, người phụ nữ Việt Nam muôn thửa với vẻ đẹp tần tảo đầy yêu thương, bếp lửa là tình bà ấm nóng, bếp lửa gắn liền với những khó khăn, gian khổ đời bà
H.Hình ảnh bếp lửa mang ý nghĩa gì trong bài? vì sao tác giả lại viết “ ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa”
- Tình bà cháu, tình cảm của nhân dân…
GV : 
Rồi sớm rồi …bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa… ủ sẵn
Một ngọn lửa…dai dẳng
H. Tại sao hai câu cuối tác giả dùng từ “ ngọn lửa” mà không nhắc lại “ bếp lửa”? ngọn lửa ở đây có ý nghĩa gì? em hiểu câu thơ trên như thế nào?
 Bếp lửa được bà nhen lên không chỉ bằng nguyên liệu bên ngoài, mà còn chính là đựơc nhen nhóm lên từ ngọn lửa trong lòng bà- ngọn lửa của sự sống, lòng yêu thương, niềm tin. Bởi vậy, từ bếp lửa trong bài thơ đã gợi đến ngọn lửa, với ý nghĩa trừu tượng mà khái quát
HĐ5. HDHS rút ra ghi nhớ
* Mục tiêu
Trình bày được nội dung và nghệ thuật của văn bản
Hiểu được ý nghĩa của văn bản
* Cách tiến hành
H.Qua tìm hiểu bài thơ em có nhận xét chung gì về nghệ thuật mà tác giả sử dụng?
- sáng tạo hình tượng bếp lửa vừa thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, kết hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự và bình luận; giọng điệu và thể thơ tám chữ phù hợp với cảm xúc và suy ngẫm.
H. Qua đó tác giả muốn gửi gắm điều gì qua bài thơ?
- 1 HS đọc ghi nhớ SGK
H. Nêu ý nghĩa của văn bản
…Nhà thơ cho ta hiểu thêm về những người bà, những người mẹ, về nhân dân nghĩa tình
36’
5’
I/ Đọc và thảo luận chú thích
1.Đọc
2. Thảo luận chú thích
a. Tác giả : ( sgk)
b. Tác phẩm: 
+ Xuất xứ: Viết năm 1963 khi tác giả là sinh viên đang học ở Liên Xô.
+ Thể thơ: 7 chữ
c. Các chú thích khác: 1,2
II/ Bố cục:
4 phần
III/ Tìm hiểu văn bản
1/ Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu
 Bằng sự kết hợp giữa biểu cảm, miêu tả, tự sự. Bếp lửa là hình ảnh cuộc sống thực đầy vất vả nhọc nhằn của hai bà cháu và hình ảnh bếp lửa cũng hiện diện cho tình bà cháu ấm áp, yêu thương. 
2/ Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa
Từ bếp lửa bài thơ đã gợi đến ngọn lửa, với ý nghĩa trừu tượng mà khái quát, như thế hình ảnh bà không chỉ là người nhóm lửa mà còn là người truyền lửa- ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho các thế hệ nối tiếp.
IV. Ghi nhớ
- NT
- ND
4. Củng cố( 1’)
 GV hệ thống lại bài theo nội dung học tập trên lớp.
 5. Hướng dẫn học tập( 1’)
- HS về nhà học bài đọc thuộc lòng bài thơ và nắm chắc nội dung văn bản
- Chuẩn bị tiếp bài đọc thêm “khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”