Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 51, 52: Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

một nhà thơ tiêu biểu trong phong trào Thơ mới trước cách mạng tháng Tám. Trước Cách mạng, thơ Huy Cận thấm đẫm một nỗi buồn mênh mông. Sau năm 1945, cảm hứng thơ Huy Cận ấm áp, tươi vui Sự chuyển biến và trưởng thành của thơ Huy Cận là kết quả trực tiếp của mỗi bước đường ngày càng đến gần với cuộc đời- hiện thân khoẻ khoắn nhất cho cuộc đời. Đoàn thuyền đánh cá là bài thơ tiêu biểu cho sự hoà điệu ấy.
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu chung 
- Mục tiêu: Hs nắm đựơc những nét tiêu biểu về cuộc đời tác giả và hoàn cảnh ra đời bài thơ.
- Phương pháp: Trình bày giới thiệu, Vấn đáp.
 - Thời gian: 15 phút
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
? Nêu hiểu biết của em về tác giả Huy Cận?
GV: Thơ HC mang vẻ đẹp thiên nhiên vũ trụ. Trước CM, thơ ông đượm nỗi uồn thấm vào cảnh vật. Sau CM, ông thường khai thác cảm hứng từ niềm vui, sự hài hoà của cuộc sống. Tác phẩm là một khúc tráng ca về lao động, về thiên nhiên đất nước giàu đẹp, vừa phơi phới hào hứng, vừa khoẻ khoắn mạnh mẽ, kết hợp cả âm thanh, nhịp điệu và những động tác nhịp nhàng của con người với sự vận động tuần hoàn của vũ trụ...
? Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận ra đời vào thời gian nào?
? Giải nghĩa từ: cá bạc, cá thu, cá nhụ, 
GV Hướng dẫn và đọc mẫu: giọng phấn chấn hào hứng, nhip 4/3, 2/2/3 các vần trắc nối tiếp xen với các vần bằng tạo nên âm hưởng vừa trắc, vừa khoẻ, vừa vang xa...
 HS: Đọc và nhận xét.
? Bài thơ có thể chia làm mấy phần?
? Nội dung của từng phần?
- GV chốt ý.
Từ bố cục của bài thơ, em có nhận xét gì về trình tự cảm xúc và thời gian nghệ thuật trong bài thơ?
Bài thơ được sắp xếp theo trình tự một chuyến ra khơi. Bắt đầu vào buổi hoàng hôn và kết thúc là lúc bình minh ló rạng(sáng hôm sau)
I. Tìm hiểu chung
 1) Tác giả: Huy Cận (1919-2005) 
- tên đầy đủ: Cù Huy Cận, quê ở Hà Tĩnh.
- Ông đã nổi tiếng trong phong trào Thơ mới với tập thơ Lửa thiêng.
- Ông tham gia cách mạng từ 1945. Sau 1945, ông giữ nhiều trọng trách quan trọng Chính quyền cách mạng.
- Được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1986).
2) Tác phẩm: 
- Hoàn cảnh sáng tác: năm 1958, trong chuyến đi thực tế ở Quảng Ninh.
- in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng (1958).
 Bố cục: 3 phần
 Phần 1: Cảnh đoàn truyền ra khơi
 Phần 2: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển vào ban đêm.
Phần 3: Cảnh đoàn thuyền trở về .
* Hoạt động 3: HDHS tìm hiểu văn bản 
Mục tiêu: Thấy được cảnh ra khơi của đoàn truyền trong không khí tưng bừng lãng mạn.
- Phương pháp: Gợi mở, giảng bình, phân tích
- Thời gian: 20p
Gọi HS đọc 2 khổ thơ đầu/ sgk.
? Thời điểm ra khơi của đoàn thuyền đánh cá được nói tới trong lời thơ nào.
 “Mặt trời xuống biển như hòn lửa
 Sóng đã cài then đêm sập cửa”
? Không gian, thời gian đã được gợi tả ntn?
- Thời gian : Mặt trời lặn, đêm tối bắt đầu
- Không gian: Trước biển cả
 ? Bằng cách nào nhà thơ đã sáng tạo ra các hình ảnh đó.
- so sánh, liên tưởng độc đáo.
? Từ đó, một cảnh tượng ntn đã hiện ra.
- Cảnh biển về đêm được tác giả miêu tả vừa rộng lớn, vừa gần gũi với con người:
-> hình ảnh liên tưởng độc đáo: vũ trụ như một ngôi nhà lớn, màn đêm buông xuống như tấm cửa khổng lồ với những lượn sóng là then cài cửa.
- Tác dụng nghệ thuật : tạo nên sự hùng vĩ, mênh mông, tráng lệ của thiên nhiên, vũ trụ đã vào trạng thái nghỉ ngơi.
? Đối lập với trạng thái nghỉ ngơi của thiên nhiên, vũ trụ là gì?
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
?Đoàn thuyền ra khơi trong không khí ntn?
đầy khí thế, hào hùng, phấn khởi, lạc quan phơi phới.
hs tìm dẫn chứng
 “Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi”
? Em có nhận xét gì về sự gắn kết giữa 3 sự vật, hiện tượng cánh buồm, gió khơi và câu hát của ngư dân trong 2 khổ thơ đầu?
- ca ngợi, tự hào về sự giàu có của biển; thể hiện niềm vui, hăng say lao động
? Giá trị của những câu hát trong cảnh lao động của các ngư dân?
Tiếng hát thể hiện niềm vui, cuộc sống tự do, no đủ . Lời thơ ngợi ca lao động để góp phần xây dựng đất nước đang từng ngày đổi mơi. Thể hiện tinh thần làm chủ biển cả của những người lao động. 
II. Tìm hiểu văn bản
1- Cảnh đoàn thuyền ra khơi
- Cảnh thiên nhiên trước biển cả hùng vĩ tráng lệ, rộng lớn.
- Cảnh đoàn thuyền ra khơi
Trong khí thế hào hùng, phấn khởi lạc quan
=> Câu hát thể hiện niềm vui, sự phấn chấn của người lao động tạo lên một sức mạnh lớn lao để cùng với cánh buồm lướt sóng ra khơi.
4. Củng cố bài
- GV khái quát nội dung tiết học
- Gv cho hs đọc lại bài thơ
5. Hướng dẫn về nhà
- Tìm đọc thơ ca thời kỳ xây đựng đất nước XHCN
* Rút kinh nghiệm
Ngày soạn: 24/10/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 52
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
Tiếp theo
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức
- Những xúc cảm của nhà thơ trước biển cả rộng lớn và cuộc sống lao động của ngư dân trên biển.
- Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại, cách tạo dựng những hình ảnh tráng lệ lãng mạn.
2. Kĩ năng
- RLKN cảm thụ và phân tích các yếu tố nghệ thuật tiêu biểu.
3. Thái độ
- GD tình yêu lao động, biết đóng góp sức mình Xd quê hương
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. GV: - Tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng
	- Ảnh chân dung, tư liệu về Huy Cận
	- Tranh, ảnh về cảnh bình minh hoặc hoàng hôn trên biển; cảnh đoàn thuyền đánh cá.
2. HS: Đọc và soạn vb theo hd sgk, sưu tầm và đọc thơ ca thời kỳ xd CNXH ở miền Bắc giai đoạn 1954-1960
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
- Kỹ năng giao tiếp, nhận thức, cảm thụ văn học...
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: 
?Cảm nhận về cảnh hoàng hôn trên biển và chuyến ra khơi của đoàn thuyền?
3. Bài mới: 1p
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
Đoàn thuyền ra khơi với bao cảm xúc phấn chấn tự hào. Câu hát căng buồm gửi gắm trong đó bao niềm mơ ước. Vậy khung cảnh thiên nhiên và hình ảnh người lao động đươc HC tiếp tục khắc hoạ ntn?
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu tiếp văn bản
- Mục tiêu: Thấy được cảnh đoàn truyền đánh cá trên biển trong không khí khẩn trương hăng say của người lao động.
- Phương pháp: Phân tích nghệ thuật so sánh, nhân hoá, phóng đại.
- Thời gian: 30p
- Gọi HS đọc phần 2/sgk.
? Đoàn thuyền đánh cá trên biển được tác giả miêu tả qua những hình ảnh đặc sắc nào.
 HS: Phát hiện.
Thuyền ta lái gió... biển bằng
? Em có nhận xét gì về bút pháp của tác giả ? Từ đó, giúp người đọc cảm nhận ntn về con thuyền.
 HS : Liên tưởng, tưởng tượng, ẩn dụ, phóng đại
GV : Đoàn thuyền có gió làm lái, trăng làm buồm, phóng như bay trên mặt biển, băng đến ngư trường.... Con thuyền đã trở nên kỳ vĩ, khổng lồ
? Bên cạnh vẻ đẹp của thuyền, còn có vẻ đẹpcủa viển cả biển bởi giàu cá. Những lời thơ nào diễn tả điều đó.
 HS : Phát hiện.
? Vì sao cá lại được tác giả nhắc nhiều đến như vậy.
 HS : Là nguồn hải sản của biển, nguồn khai thác của con người.
 ? Cảm nhận của em về cái hay của câu thơ “Cá song lấp lánh đuốc đen hồng’’.
 HS : Bộc lộ.
? Để viết được những câu thơ như thế nhà thơ phải có năng lực nào.
 HS : Trao đổi, phát biểu :
Liệt kê, liên tưởng, nhân hóa, ẩn dụ, so sánh-> tạo nên thế giới hình ảnh lung linh kì ảo trong thơ. 
? Sự sáng tạo ấy đã mang lại hiệu quả gì
Bức tranh cá giàu có lung linh tráng lệ, huyền ảo như trong thế giới cổ tích thần tiên.
 Ca ngợi vẻ đẹp của các loài cá và vẻ đẹp của biển cả trong đêm trăng.
? Trong khung cảnh tráng lệ của thiên nhiên, hình ảnh con người lao động được miêu tả ntn.
 HS : Phát hiện.
 + Ra đậu dặm xa dò bụng biển
 Dàn đan thế trận lưới vây giăng
 + Ta hát bài ca gọi cá vào 
 Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.
 + Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
 Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
? Em có nhận xét gì về công việc lao động của ngư dân.
Giống như một trận chiến: thăm dò, dàn thế trận, thể hiện niềm vui, say sưa hào hứng với công việc, lao động khẩn trương, thành quả to lớn.
=> Hình ảnh thơ mang đầy chất lãng mạn làm cho công việc đánh cá vất vả trở thành đầy ắp niềm vui, chan chứa lòng yêu đời. Thiên nhiên như cùng con người tham gia vào công việc lao động. Song trên nền cảnh thiên nhiên hùng vĩ, con người vẫn hiện lên với tư thế làm chủ hoàn cảnh. Hình ảnh người lao động hiện lên thật đẹp, vẻ đẹp khỏe khoắn trong công cuộc chinh phục thiên nhiên
- Gọi HS đọc khổ thơ cuối/ sgk.
? Âm hưởng của đoạn thơ cuối so với đoạn mở đầu ntn.
 HS: Khoẻ hơn, hào hùng hơn, âm 
 vang hơn.
? Hình ảnh “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời” gợi một cảnh tượng như thế nào.
 HS: Đoàn thuyền nặng cá lao nhanh trên biển cả vào lúc rạng đông
? Qua đó em cảm nhận ntn về cuộc sống lao động trên vùng biển tổ quốc.
 HS : Trao đổi, phát biểu :
một cuộc sống hạnh phúc ấm no cho nhân dân vùng biển
GV : Đoàn thuyền vẫn hào hứng muốn chạy đua cùng mặt trời, chạy đua cùng thời gian, để tranh thủ thời gian, để lao động cống hiến.
? Bài thơ có từ hát đã được nhắc lại mấy lần? đây là khúc hát gì? tác giả thay lời của ai?
Khúc hát của người đánh cá trên biển ngợi ca lao động, ngợi ca tinh thần làm chủ thiên nhiên của người lao động, với niềm vui phơi phới, mê say.
? Em có nhận xét gì về khúc ca lao động này?
tiếng hát chở niềm vui thắng lợi sau một chuyến đi biển may mắn tôm cá đầy khoang. Đoàn thuyền hào hứng chạy đua tốc độ với thời gian, với mặt trời – một ngày mới đã bắt đầu điàn thuyền trở về trong cảnh 
? Em có nhận xét gì về âm hưởng và giọng điệu của bài thơ?
- Âm hưởng khoẻ khoắn, sôi nổi
- Giọng thơ phơi phới, bay bổng.
- Lời thơ dõng dạc, điệu thơ như khúc hát say mê, hào hứng
- Cách gieo vần có nhiều biến hoá linh hoạt: các vần trắc xen lẫn vần bằng tạo sức dội, sức mạnh, sự vang xa, bay bổng
Những hình ảnh thơ ở khổ đầu gần như lặp lại ở khổ cuối. Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh mặt trời xuống biển và đoàn thuyền ra khơi, kết thúc bằng cảnh mặt trời đội biển mở đầu một ngày mới và đoàn thuyền trở về trong khí thế phấn chấn và niềm vui trớc thành quả lao động. Thiên nhiên đã đi trọn một vòng quay của nó và con ng