Giáo án Lịch sử 7 - Tiết 22, Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỷ XIII - Công Xuấn

Ngày soạn: 23/10/2011 Ngày dạy:26/10/2011 Dạy lớp:7B
 Ngày dạy:29/10/20 11 Dạy lớp:7A ,7B
Chương III
NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN
(Thế kỉ XIII - XIV)
Tiết 22 - Bài 13
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỶ XIII
1. MỤC TIÊU
Kiến thức:
Biết được bối cảnh thành lập triều đại Trần
Biết được những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần
Biết được những nét chính về luật pháp thời Trần .
Kỹ năng
Đánh giá các thành tựu xây dựng nhà nước, pháp luật thời Trần.
Tư tưởng.
Tự hào về lịch sử dân tộc, về ý thức tự lập tự cường của ông cha ta thời Trần.
2.CHUẨN BỊ
Thầy: Sơ đồ tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính
thời Trần (của GV)
Trò : Sưu tầm tranh ảnh về nước Đại Việt.
3.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY
a. Kiểm tra bài cũ :
Hỏi : Nêu những đặc điểm về tình hình văn hoá xã hội thời Lý?
Đáp: Nhà Lý rất quan tâm đến giáo dục song chế độ thi cử chưa quy củ, nền nếp.( 3điểm)
- Thời Lý, văn học chữ hán bắt đầu phát triển và đặc biệt các vua nhà Lý đều sùng đạo Phật.(3điểm)
Hát chèo, múa rối, dàn nhạc có các nhạc cụ trống, kèn.
+ Đá cầu, vật, đua thuyền...(3điểm)
*Giới thiệu bài mới (1’)
Nhà Lý khi mới thành lập, vua quan rất chăm lo đến việc phát triển đất nước, chăm lo tới đời sống của nhân dân. Vì vậy, nhân dân hăng hái tham gia sản xuât và đạt nhiều thành tựu rực rỡ nhưng đến cuối thế kỉ XII, nhàLý đã đi xuống đến mức trầm trọng.
Dạy nội dung bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
Gọ HS đọc SGK
Hỏi: Nhà Lý lên ngôi năm nào?
Giảng: Nhà Lý được thành lập từ năm 1009 trải qua 8 đời vua, nhưng đến đời vua thư 9, nhà Lý ngày càng suy yếu trầm trọng.
Hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu như vậy?
Giảng: Đời vua thứ 8, Lý Huệ Tông chỉ sinh được con gái và mắc bệnh phong cuồng lên phải nhường ngôi cho con gái Lý Chiêu Hoàng. Lợi dụng cơ hội đó, các đại thần trong triều tranh chấp quyền hành. Quan lại bên dưới quấy nhiễu bóc lột nhân dân không chăm lo đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của dân.
Gọi: HS đọc phần chữ nhỏ "Bấy giờ... nghĩ đến việc gì"
Hỏi: Việc làm trên của vua quan nhà Lý dẫn dến hậu quả gì?
GV phân tích: Quan lại ăn chơi sa đoạ, chính quyền không quan tâm đến đời sống của nhân dân. Lụt lội hạn hán mất mùa liên tiếp xảy ra.
Dân nghèo phải bán con đi làm nô tì cho người giàu hay bỏ vào chùa kiếm sống.
Nông dân nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.
- Nhà Lý phải dựa vào các thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.
Giảng: Một số thế lực phong kiến ở địa phương đánh giết lẫn nhau chống lại triều đình, một số nước phía nam thỉnh thoảng đem quân vào cướp phá đại việt, dẫn đến nhà lý càng khó khăn.
Hỏi: Trước tình hình đó nhà lý đã làm gì?
Giảng: Nhân cơ hội đó,nhà trần buộc vua nhà lý phải nhường ngôi cho Trần Cảnh vào tháng 12- 1226 ( Trần Cảnh là chồng của Lý Chiêu Hoàng).
Hỏi: Sau khi lên nắm chính quyền, nhà Trần đã làm gì?
Gv nhấn mạnh: Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền.
Hỏi: Bộ máy quan lại thời Trần được tổ chức như thế nào?
Giảng: Đứng đầu triều đình là vua, các vua thường truyền ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng.
Các chức đại thần văn võ do người họ Trần nắm giữ.
? Em hãy nêu các đơn vị hành chính từ cấp lộ đến cấp xã ở thời Trần?
GV giảng: Cả nước chia 12 lộ, đứng đầu các lộ có các chức chánh phó An phủ sứ. Dưới lộ là phủ do chức tri phủ cai quản, châu huyện do các chức tri châu, tri huyện trông coi. Dưới cùng là xã, người đứng đầu xã do dân bầu ra.
Hỏi: Nhận xét về tổ chức hệ thống quan lại thời Trần?
Giảng: Nhà Trần còn đặt thêm một số cơ quan như: Quốc sử viên, Thái y viện... và một số chức quan:
Hà dê sứ: Trông coi việc sửa, đắp đê điều.
Khuyến nông sứ: Chăm lo, khuyến khích nông dân sản xuất.
Đồn điền sứ: Chuyên mộ người đi khai hoang.
Hỏi: So với bộ máy nhà nước thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần có đặc điểm gì khác?
Thời Lý:
+ Chính quyền trung ương : đứng đầu là vua, dưới có quan đại thần và các quan ở hai ban văn, võ.
+ Chính quyền địa phương : cả nước chia thành 24 lộ, dưới lộ là phủ, dưới phủ là huyện, dưới huyện là hương, xã.
Thời Trần: Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền được phân làm 3 cấp.
? Từ việc so sánh trên em hãy rút ra nhận xét về bộ máy nhà nước thời trần?
GV giảng: Tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính thời Trần được hoàn chỉnh và chặt chẽ hơn thời Lý ; chế độ tập quyền thời Trần được củng cố hơn thời Lý.
Chuyển ý: Thời Trần, nhà nước rất chú trọng sửa sang luật pháp và đã ban hành bộ luật mới là Quốc triều hình luật.
? Thời Trần ban hành bộ luật nào?
GV giảng: - Ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều thông chế, sau sửa chữa và bổ sung thành Quốc triều hình luật.
Hỏi: Nhận xét Quốc triều Hình luật thời Trần so với Bộ luật Hình thư thời Lý?
GV giảng: Nội dung giống thư bộ luật thời Lý nhưng được bổ sung thêm. Luật xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.
? Ngoài ra nhà trần còn đặt cơ quan quản lý pháp luật là cơ quan nào?
Giảng: Nhà Trần đã đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử kiện cáo. Mối quan hệ giữa vua quan và nhân dân thời Trần tuy có sự khác biệt nhưng chưa sâu sắc vì vua Trần vẫn để chuông lớn ở thềm cung điện cho dân đến gõ khi cần. Những lúc vua đi thăm các địa phương, nhân dân có thể đón rước thậm chí xin vua dừng lại xem một vụ kiện oan...
1) Nhà Lý sụp đổ( 15’’).
- Năm 1009 
-Cuối thế kỉ XII, quan lại nhà Lý ăn chơi sa đọa, không chăm lo đời sống của nhân dân.
-Hạn hán lụt lội xảy ra triền miên, nhân dân khổ cực, nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.
-Tháng 12-1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh.
-Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền.
2) Nhà Trần củng cố chế
 độ phong kiến tập quyền.
 ( 20’’).
- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền được phân làm 3 cấp.
-Đứng đầu triều đình là vua, các vua thường truyền ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng.
-Cả nước chia 12 lộ, đứng đầu các lộ có các chức chánh phó An phủ sứ. Dưới lộ là phủ do chức tri phủ cai quản, châu huyện do các chức tri châu, tri huyện trông coi. Dưới cùng là xã, người đứng đầu xã do dân bầu ra.
-Cả nước chia 12 lộ. Các quý tộc họ Trần được phong vương hầu và ban thái ấp.
- Đặt thêm một số cơ quan: Quốc sử viện, Thái y viện... và một số chức quan.
- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền được phân làm 3 cấp.
3) Pháp luật thời Trần
- Ban hành bộ luật mới mang tên Quốc triều hình luật.
- Đặt cơ quan Thẩm hình viện để xử kiện.
Củng cố- Luyện tập:
?Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần?
 TRUNG ƯƠNG
 VUA VÀ THÁI THƯỢNG HOÀNG
ĐẠI THẦN VĂN ĐẠI THẦN VÕ
 ĐỊA PHƯƠNG
 LỘ
 CHÁNH PHÓ TỔNG
 PHỦ
 TRI PHỦ
 CHÂU, HUYỆN
 CHI CHÂU-CHI HUYỆN
XÃ
 XÃ QUAN
 d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : 
 -Học thuộc bài.
 -Vẽ và hoàn thiện sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần vào vở.
 -Làm bài tập trong vở bài tập. Xem trước bài mới.