Đề tài Giúp cho học sinh có thể giải các bài toán tính theo phương trình hoá học

ÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU ẹEÅ THệẽC HIEÄN ẹEÀ TAỉI
 1. Cụ sụỷ ủeà xuaỏt caực giaỷi phaựp : 
 Dửùa vaứo thửùc traùng vaứ nguyeõn nhaõn cuỷa thửc traùng toõi ủửa ra caực giaỷi phaựp ủeồ hoùc sinh coự theồ giaỷi quyeỏt caực baứi taọp tớnh theo phửụng trỡnh hoaự hoùc moọt caựch deó daứng laứm cho hoùc sinh hửựng thuự trong hoùc taọp, hoùc toỏt hụn.
 2. Caực giaỷi phaựp chuỷ yeỏu : 
 Yeõu caàu hoùc sinh phaỷi naộm chaộc caực coõng thửực lieõn quan, ủũnh luaọt vaứ tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa caực oxit, axit, bazụ, muoỏi, kim loaùi, phi kim, hiủrocacbon, daón xuaỏt cuỷa hiủrocacbon.
* ẹũnh luaọt baỷo toaứn khoỏi lửụùng : 
 Toồng khoỏi lửụùng caực chaỏt tham gia phaỷn ửựng baống toồng khoỏi lửụùng caực chaỏt taùo thaứnh.
Moọt soỏ coõng thửực hoaự hoùc coự lieõn quan.
* Coõng thửực lieõn heọ giửừa soỏ mol (n), khoỏi lửụùng (m) vaứ khoỏi lửụùng mol (M).
n = m/M (mol) ; m = n x M (gam) ; M = m/n (gam)
* Coõng thửực lieõn heọ giửừa soỏ mol (n) vaứ theồ tớch (V) cuỷa chaỏt khớ ụỷ ủieàu kieọn tieõu chuaồn:
V = 22.4 x n (lit) ; n = V/ 22.4 (mol)
* Coõng thửực lieõn heọ giửừa noàng ủoọ mol (CM), soỏ mol (n) vaứ theồ tớch (V):
CM = n / V (mol/lit) hoaởc (M) ; n = CM x V (mol) ; V = n / CM (lit)
* Coõng thửực tổ khoỏi cuỷa chaỏt khớ:
dA/B = MA / MB ; dA/kk = MA / 29.
* Coõng thửực lieõn heọ giửừa noàng ủoọ phaàn traờm (C%), khoỏi lửụùng chaỏt tan (mct), khoỏi lửụùng dung dũch (mdd):
C% = mct x 100%/ mdd ; mct = C% x mdd / 100%(gam) ; mdd = mct x100% / C% (gam)
* Coõng thửực lieõn quan giửừa khoỏi lửụùng dung dũch (mdd), khoỏi lửụùng chaỏt tan (mct) vaứ khoỏi lửụùng dung moõi(mdd):
mdd = mct + mdm (gam) ; mct = mdd – mdm (gam) ; mdm = mdd – mct (gam) .
* Thaứnh phaàn phaàn traờm caực nguyeõn toỏ trong hụùp chaỏt : Coõng thửực cuỷa hụùp chaỏt AxBy (A, B laứ nguyeõn toỏ, x, y laứ chổ soỏ)
A% = MA . x.100% / (MA . x + MB .y) ; B% = MB . y.100% /( MA . x + MB .y).
(A%, B% laứ thaứnh phaàn phaàn traờm cuỷa nguyeõn toỏ A, B. MA, MB laứ khoỏi lửụùng mol cuỷa A, B). Duứng tửụng tửù cho hụùp chaỏt 3,4 nguyeõn toỏ.
* Thaứnh phaàn phaàn traờm caực chaỏt trong hoón hụùp:
 Vớ duù: Hoón hụùp A goàm CuO vaứ FeO
 %CuO = mCuO x100% / mhh ; %FeO = mFeO x100% / mhh 
* Coõng thửực tớnh hieọu suaỏt phaỷn ửựng : kớ hieọu H
 H = lửụùng thửùc teỏ x 100%/ lửụùng lyự thuyeỏt.
Ghi chuự : ẹụn vũ sửỷ duùng sau coõng thửực chổ laứ ủụn vũ thửụứng duứng.
 	Khi hoùc sinh ủaừ naộm vửừng ủửụùc caực coõng thửực chuyeồn ủoồi, hoù coự theồ tửù vaọn ủoọng ủeồ xửỷ lyự caực baứi toaựn moọt caựch linh hoaùt maứ khoõng caàn daón daột cuỷa caực thaày coõ giaựo. Tuy nhieõn, ủaỷm baỷo khoõng bũ nhaàm laón, hoùc sinh caàn coự caực kieỏn thửực sau:
Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa moọt soỏ chaỏt vaứ hụùp chaỏt coự lieõn quan,
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa oxit:
 + Oxit bazụ : + Oxit axit :
 1/ Taực duùng vụựi nửụực: 1/ Taực duùng vụựi nửụực:
 CaO + H2OàCa(OH)2 SO3 + H2O àH2SO4 
 (r) (l ) (dd) (k) (l ) (dd)
 2/ Taực duùng vụựi axit : 2/ Taực duùng vụựi bazụ :
 CuO +2HCl àCuCl2 +H2O CO2 +Ca(OH)2 àCaCO3 +H2O
 (r ) (dd) (dd) (l) (k ) (dd ) (r ) (l )
 3/ Taực duùng vụựi oxit axit : 3/ Taực duùng vụựi oxit bazụ :
 BaO + CO2 àBaCO3 CO2+ BaO àBaCO3
 (r ) (k ) (r ) (k ) (r ) (r )
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa axit : 
1/ Axit laứm ủoồi maứu chaỏt chổ thũ:
dd axit laứm quyứ tớm à ủoỷ
2/Taực duùng vụựi kim loaùi:
 	Axit + kim loaùi à muoỏi + hidro
3/ Taực duùng vụựi bazụ 
 	Axit +bazụ à Muoỏi + nửụực
4- Taực duùng vụựi oxit bazụ 
 	Axit + oxit bazụ à muoỏi + nửụực 
 5/ Muoỏi taực duùng vụựi axớt :
 	Muoỏi + ddAxit M mụựi + Axit mụựi
 	BaCl2(dd) + H2SO4 (dd) BaSO4(r) + 2HCl (dd)
* H2SO4 ủaởc coự nhửừng tớnh chaỏt hoaự hoùc rieõng :
 a-Taực duùng vụựi kim loaùi:
Axit sunfuric taực duùng vụựi nhieàu kim loaùi taùo thaứnh muoỏi nhửng khoõng g/p hidro
 VD: Cu +2 H2SO4à CuSO4 +SO2 +H2O
 (dd) (ủ,noựng) (dd) (k) (l)
b-Tớnh haựo nửụực:
 C12H22O11 H2SO4 ủaởc 12C + 11H2O
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa bazụ
1: Taực duùng cuỷa dd bazụ vụựi chaỏt chổ thũ maứu:
Dung dũch bazụ laứm quỡ tớm hoaự xanh ; phenolphtalein hoaự ủoỷ
2.Taực duùng vụựi oxit axit:
 	Dung dũch bazụ +oxit axit à muoỏi +nửụực
 	6KOH + P2O5 à 2K3PO4 + 3H2O 
 	(dd) (r) (dd) (l) 
3: Taực duùng vụựi axit :
Bazụ +axit àmuoỏi +nửụực
 	Vd:Fe(OH)3 + 3HCl à FeCl3 + 3H2O.
 	 (r) (dd) (dd) (l)
4: Bazụ khoõng tan bũ nhieọt phaõn huyỷ.
Bazụ khoõng tan bũ nhieọt phaõn huyỷ taùo ra oxit vaứ nửựục
 	Cu(OH)2 --t0--> CuO + H2O
 	(r) (r) (l)
 	 (maứu xanh) (maứu ủen)
5/ Muoỏi taực duùng vụựi Bazụ tan (dd kieàm) :
 	Muoỏi + Bazụ (tan) M. mụựi + B.mụựi
CuSO4(dd) +2NaOH(dd)Na2SO4(dd) +Cu(OH)2(r)
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa muoỏi:
 1/ Muoỏi taực duùng vụựi kim loaùi :
 	 K.l + M M mụựi + K.l mụựi
 	Cu (r ) + 2AgNO3(dd) Cu (NO3)2(dd) + 2Ag (r )
 (Chuự yự : Kim loaùi ủem pử phaỷi maùnh hụn kim loaùi coự saỹn trong muoỏi ) 
2/ Muoỏi taực duùng vụựi Axớt :
 	Muoỏi + ddAxit M. mụựi + Axit mụựi
 	 BaCl2(dd) + H2SO4 (dd) BaSO4(r) + 2HCl (dd)
ẹieàu kieọn xaừy ra phaỷn ửựng muoỏi taùo thaứnh keỏt tuỷa hoaởc chaỏt khớ sinh ra.
3/ Muoỏi taực duùng vụựi muoỏi khaực :
 	Muoỏi + Muoỏi khaực 2 M mụựi
AgNO3 (dd) +NaCl(dd) AgCl(r) + HNO3(dd)
ẹieàu kieọn xaừy ra phaỷn ửựng coự ớt nhaỏt moọt muoỏi keỏt tuỷa.
4/ Muoỏi taực duùng vụựi Bazụ tan (dd kieàm) :
 	Muoỏi + Bazụ (tan) M mụựi + B.mụựi
CuSO4(dd) +2NaOH(dd)Na2SO4(dd) +Cu(OH)2(r)
ẹieàu kieọn xaừy ra phaỷn ửựng taùo ra muoỏi khoõng tan hoaởc bazụ khoõng tan.
5/ Phaỷn ửựng phaõn huyỷ muoỏi : 
Moọt soỏ muoỏi bũ phaõn huyỷ ụỷ nhieọt ủoọ cao ,sinh ra chaỏt khớ .
 	CaCO3 CaO + CO2
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa kim loaùi : 
1/ Phaỷn ửựng cuỷa kim loaùi vụựi phi kim:
a.Taực duùng vụựi Õxi :
 	K.loaùi + oõxi Õxit
 	3Fe(r ) + 2O2 (k ) Fe3O4 (r )
 b. Taực duùng vụựi phi kim khaực thửụứng taùo ra muoỏi : 
 	Vớ duù: K.loaùi + Clo Muoỏi clorua.
2Na(r ) + Cl2 (k) 2NaCl 
Chuự yự :
Kloaùi + L/huyứnh àMuoỏi Sunfua(=S)
2/ Phaỷn ửựng cuỷa k.loaùi vụựi Axit H2SO4 loaừng, HCl :
 	Vd : 2HCl +Zn àZnCl2 +H2 
 	(dd) (r) (dd) (k )
3/ Phaỷn ửựng cuỷa k.loaùi vụựi Muoỏi :
(K.loaùi maùnh + dd Muoỏi cuỷa k.loaùi yeỏu hụn à Muoỏi mụựi + K.loaùi mụựi ).
 	Vd : Cu (r ) + 2AgNO3(dd) Cu (NO3)2(dd) + 2Ag (r )
*. Tớnh chaỏt hoaự hoùc phi kim
Taực duùng vụựi kim loaùi 
	+ Nhieàu phi kim taực duùng vụựi kim loaùi taùo thaứnh muoỏi
 	2Na + Cl2 t0 2NaCl 
 	+ Oxi taực duùng vụựi kim loaùi taùo thaứnh oxit 
 	4Na + O2 2Na2O
 	2Cu + O2 2CuO
Taực duùng vụựi H2
 	O2 + 2 H2 2H2O
 	Cl2 + H2 2 HCl
Taực duùng vụựi O2
 	 S + O2 SO2 
 	4P + 5 O2 2 P2O5 
 	2 H2 + O2 2H2O
 Nhaọn xeựt: (sgk)
Mửực ủoọ hoaùt ủoọng hoaự hoùc cuỷa phi kim
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa metan:
1) Taực duùng vụựi oxi: CH4 + 2O2--> CO2 +H2O
 (k) (k) (k) (h)
2)Taực duùng vụựi Clo CH4+ Cl2---> CH3Cl + HCl 
 (k) (k) (k) (h)
* Tớnh chaỏt hoa hoùc cuỷa etilen :
1) Etilen chaựy C2H4 +3O2---> 2CO2+ 2H2O
2)Etilen laứm maỏt maứu dd brom CH2=CH2 + Br2 à BrCH2—CH2Br
 (ủibroõmeõtan)
3)Caực phaõn tửỷ etilen keỏt hụùp ủửụùc vụựi nhau 
 + CH2=CH2 + CH2=CH2 + CH2=CH2 +. Xt, to, p -CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2+..
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa axetilen:
1) Axetilen chaựy:
Axetilen chaựy trong khoõng khớ vụựi ngoùn lửỷa saựng, toỷa nhieàu nhieọt, PTPệ: 
 C2H2+5O2 t0 4CO2+ 2H2O
2)Axetilen laứm maỏt maứu dd brom 
-axetilen coự phaỷn ửựng coọng vụựi brom trong dd, PTPệ :
CH≡CH + Br-Br à Br-CH=CH-Br.
Thu goùn: C2H2 + Br2 à C2H2Br2
Saỷn phaồm sinh ra coự lieõn keỏt ủoõi trong phaõn tửỷ neõn coự theồ coọng tieỏp vụựi 1 p/tửỷ brom nửừa
Br-CH=CH-Br + Br-Br à Br2CH-CHBr2
Vieỏt goùn: C2H2Br2 + Br2 à C2H2Br4
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa benzen
1) Benzen chaựy 
2C6H6 +15O2 à 12CO2 +6H2O
2)Benzen tham gia phaỷn ửựng theỏ vụựi brom 
C6H6 + Br2 Fe, t0 C6H5Br + HBr
3-Benzen tham gia phaỷn ửựng coọng 
C6H6 +3H2 C6H12
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa rửụùu etilic
1) Rửụùu etylic tham gia phaỷn ửựng chaựy 
C2H5OH + 3O2 t 0 2CO2 + 3H2O
2)Rửụùu etylic phaỷn ửựng vụựi Natri 
2C2H5OH+2Naà2C2H5ONa +H2
3) Phaỷn ửựng vụựi axit axetic
 C2H5OH + CH3COOH à CH3COOC2H5 + H2O
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc cuỷa axit axetic
1) Axit Axetic coự nhửừng tớnh chaỏt cuỷa axit 
Axitaxetic laứ 1 axit hửừu cụ coự tớnh chaỏt cuỷa 1 axit :
-Quỡ tớm hoựa ủoỷ
-Taực duùng vụựi kim loaùi ,oxit bazụ,bazụ, muoỏi
2)Taực duùng vụựi rửụùu etylic: 
C2H5OH + CH3COOH à CH3COOC2H5 + H2O
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc quan troùng cuỷa chaỏt beựo 
(RCOO)3C3H5 + 3 H2O Axit C3H5(OH)3 + 3RCOOH
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH C3H5(OH)3 + 3RCOONa
* Tớnh chaỏt hoaự hoùc glucozụ
1) phaỷn ửựng oõxi hoựa glucozụ 
 +Phaỷn ửựng xaỷy ra:C6H12O6 + Ag2O C6H12O6 + 2Ag 
 2) Phaỷn ửựng leõn men rửụùu :
C6H12O6 C2H5OH + 2CO2
* Tớnh chaỏt hoa hoùc Saccarozụ
 C12H22O11 + H2O C6H12O6+ C6H12O6
 Saccarozụ Glucozụ fructozụ.
* Tớnh chaỏt hoaựhoùc tinh boọt xenlulozụ
 	1)Phaỷn ửựng thuỷy phaõn: 
 	(--C6H10O5--)n + nH2O axit t0 nC6H12O6
 	2)Taực duùng cuỷa tinh boọt vụựi iot.
* Tớnh chaỏt:
1)Phaỷn ửựng thuỷy phaõn: 
Potein + Nửụực axit t0 Hoón hụùp amino axit 
2)Sửù phaõn huỷy bụỷi nhieọt 
-Khi ủun noựng maùnh vaứ khoõng coự nửụực, protein bũ phaõn huỷy taùo ra nhửừng chaỏt bay hụi vaứ coự muứi kheựt
3)Sửù ủoõng tuù:
Sau khi ủaừ naộm vửừng caực phaàn lyự thuyeỏt vaứ coõng thửực chuyeồn ủoồi, toõi tieỏn haứnh cho caực em laứm caực daùng baứi taọp tửứ cuù theồ tụựi toồng hụùp. Sửỷ duùng toỏi ủa caực kieỏn thửực vaứ caực coõng thửực coự lieõn quan. Vỡ vaọy, ủa phaàn caực em ủeàu thaỏy ủụn giaỷn vaứ ghi nhụự saõu kieỏn thửực.
* Baứi taọp
BT1: ẹoỏt chaựy hoaứn toaứn 11.2 lớt khớ meõtan. Haừy tớnh theồ tớch khớ oxi caàn duứng. Bieỏt caực theồ tớch khớ ủo ụỷ ủieàu kieọn tieõu chuaồn.
ẹaựp aựn
 nmetan = V/22.4 = 11.2/22.4=0.5 (mol).
 CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
 1(mol) 2(mol)
 0.5(mol) 1(mol)
Theo phửụng trỡnh phaỷn ửựng noxi = 2nmetan = 2x0.5=1(mol)
Theồ tớch oxi caàn duứng laứ: V=nx22.4=1x22.4=22.4(lit).
BT2: ẹoỏt chaựy 4.48 lớt khớ etilen caàn phaỷi duứng bao nhieõu lớt khoõng khớ chửựa 20% theồ tớch oxi. Bieỏt theồ tớch caực khớ ủo ụỷ ủieàu kieọn tieõu chuaồn.
ẹ