Công thức và Đề cương ôn tập môn Hoá học Lớp 9

 H2
 Cu + HCl ----> Kh«ng ph¶n øng
	 Cu + H2SO4----> Kh«ng ph¶n øng
C«ng thøc 2: 	Kim lo¹i + Axit lo¹i 2 -----> Muèi + S¶n phÈm khö + H2O 
§Æc ®iÓm:
Ph¶n øng x¶y ra víi tÊt c¶ c¸c kim lo¹i (trõ Au, Pt).
Muèi cã ho¸ trÞ cao nhÊt(®èi víi kim lo¹i Fe thì tạo muối Fe có hoá trị III)
VÝ dô: Cu + 2H2SO4 ®Æc, nóng ----> CuSO4 + SO2 + 2H2O
* Tính chất hóa học của Bazơ:
1. Dung dịch bazơ làm quỳ tím đổi thành màu xanh và phênolphtalêin thành màu hồng.
2. Bazơ tác dụng với axit ( phản ứng trung hòa) tạo thành muối và nước.
	HCl + NaOH ® NaCl + H2O
3. Bazơ tác dụng với oxit axit tạo thành muối và nước.
	Ca(OH)2 + CO2 ® CaCO3 ¯ + H2O
4. Bazơ tác dụng với muối mới (¯) và bazơ mới (¯).
2NaOH + CuCl2 ® Cu(OH)2¯ + 2NaCl
5. Bazơ không tan bị phân hủy tạo thành oxit tương ứng và nước.
	Cu(OH)2 ® CuO + H2O
N©ng cao 
 PTHH của phản ứng Fe(OH)2: 4xFe(OH)2y/x + (3x – 2y) O2 2xFe2O3 + 4y H2O
 PTHH của phản ứng Al(OH)3; Zn(OH)2 với dung dịch kiềm.
* Tính chất hóa học của Muối:
1. Tác dụng với kim loại ( từ kim loại Mg trở đi ) tạo thành muối mới và kim loại mới yếu hơn.
Fe + CuSO4 ® FeSO4 + Cu¯
2. Tác dụng với axit ® muối mới và axit mới. Điều kiện:
+ Muối mới không tan trong axit mới.
+ Axit tạo thành yếu hơn hoặc dễ bay hơi hơn axit tham gia.
	CaCO3 + 2HCl ® CaCl2 + CO2­ +H2O
3. Tác dụng với dung dịch bazơ (Kiềm)® muối (¯) và bazơ mới (¯).
2NaOH + CuCl2 ® Cu(OH)2¯ + 2NaCl
* Muối Amôni (NH4-) tác dụng với kiềm giải phóng khí NH3
	NH4Cl + NaOH ® NaCl + NH3­ + H2O
4. Tác dụng với dung dịch muối ® hai muối mới.
	NaCl + AgNO3 ® ẠgCl¯ + NaNO3
5. Phản ứng phân hủy.
	CaCO3 ® CaO + CO2­
	2KClO3 ® 6KCl + 3O2­
I/ Tính chất hóa học của kim loại:
1/ Một số oxit kim loại (Na, K, Ba, Ca) tác dụng với nước ® Kiềm + H2.
	2Na + 2H2O ® 2NaOH + H2
2/ Tác dụng với phi kim ® Muối
	2Fe + 3Cl2 ®2FeCl3
3/ Kim loại đứng trước H tác dụng với axit ® muối + H2
	Zn + 2HCl ® ZnCl2 + H2O
4/ Từ Mg trở đi, kim loại đứng trước đẩy được kim loại đứng sau ra khỏi dung dịch muối.
	Zn + CuSO4 ® Cu + ZnSO4
Dãy họat động hóa học của kim loại.
K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au
Đi từ trái sang phải tính kim loại giảm dần
Từ Mg trở đi, kim loại đứng trước đẩy được kim loại đứng sau ra khỏi dung dịch muối.
Chỉ có những kim loại đứng tước H mới đẩy được H ra khỏi axit.
 * Bài tập Xác định Muối được tạo thành? Khi cho CO2, SO2 tác dụng với Bazơ:
a) Phaûn öùng cuûa CO2 hoaëc SO2 taùc duïng vôùi kieàm cuûa kim loaïi hoaù trò I (Na, K,)
	1 CO2 + 1 NaOH NaHCO3 (1) Muối axit
	1 CO2 + 2 NaOH Na2CO3 + H2O (2) Muối trung hoà
 Coù 3 tröôøng hôïp xaûy ra:
 Neáu Tỷ số 1 : taïo muoái NaHCO3 ; lấy số mol NaOH để tính.
 Neáu 1 < Tỷ số < 2 : taïo thành 2 muoái ; giải bằng hệ x, y.
 Neáu Tỷ số 2 : taïo muoái Na2CO3 ; lấy số mol CO2 để tính.
b) Phaûn öùng cuûa CO2 hoaëc SO2 vôùi kieàm cuûa kim loaïi hoaù trò II (Ca, Ba,)
	2 CO2 + 1 Ca(OH)2 Ca(HCO3)2 	(1) Muối axit
	1 CO2 + 1 Ca(OH)2 CaCO3 + H2O	(2) Muối trung hoà
 Coù 3 tröôøng hôïp xaûy ra:
 Neáu Tỷ số 1 : taïo muoái CaCO3 ; lấy số mol NaOH để tính.
 Neáu 1 < Tỷ số < 2 : taïo thành 2 muoái ; giải bằng hệ x, y.
 Neáu Tỷ số 2 : taïo muoái Ca(HCO3)2 ; lấy số mol CO2 để tính.
ÑIEÀU CHEÁ MOÄT CHAÁT TÖØ NHIEÀU CHAÁT
1. Ñieàu cheá oxit:
 	Phi kim + oxi	 Nhieät phaân axit (axit maát nöôùc)
 	 Kim loaïi + oxi	 OXIT	 Nhieät phaân muoái
 	Oxi + hôïp chaát	 Nhieät phaân bazô khoâng tan
	 	 Kim loaïi maïnh + oxit kim loaïi yeáu
Ví duï: 	2N2 + 5O2 2N2O5	; 	H2CO3 CO2 + H2O
	3Fe + 2O2 Fe3O4	;	CaCO3 CaO + CO2
	4FeS2 + 11O2 2Fe2O3 + 8SO2	;	Cu(OH)2 CuO + H2O
 2Al + Fe2O3 Al2O3 + 2Fe
2. Ñieàu cheá axit:
	Oxit axit + H2O
	Phi kim + Hiñro	AXIT
	Muoái + axit maïnh
Ví duï: 	P2O5 + 3H2O 2H3PO4	
	2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl	
	H2 + Cl2 2HCl
3. Ñieàu cheá bazô:
	Kim loaïi + H2O	Kieàm + dd muoái
	BAZÔ	
	Oxit bazô + H2O	Ñieän phaân dd muoái (coù maøng ngaên)	
Ví duï: 	2K + 2H2O 2KOH + H2	; 
Ca(OH)2 + K2CO3 2KOH + CaCO3
	Na2O + H2O 2NaOH	
2KCl + 2H2O 2KOH + H2 + Cl2
4. Ñieàu cheá Hiñroxit löôõng tính:
	Ví duï: AlCl3 + NH4OH Al(OH)3 + 3NH4Cl
	 ZnSO4 + 2NaOH (vöøa ñuû) Zn(OH)2 + Na2SO4
5. Ñieàu cheá muoái:
a) Töø ñôn chaát:	b) Töø hôïp chaát:
	Axit + Bazô
Kim loaïi + Axit	Axit + Oxit bazô
	Oxit axit + Oxit bazô
Kim loaïi + Phi kim	MUOÁI	Muoái axit + Oxit bazô
	Muoái axit + Bazô
Kim loaïi + DD muoái	Axit + DD muoái
	Kieàm + DD muoái
	DD muoái + DD muoái
Daïng : BAØI TOAÙN COÙ HIEÄU SUAÁT PHAÛN ÖÙNG
* Löu yù: Trong phaûn öùng chaát ban ñaàu A Chaát saûn phaåm B
	- Neáu hieäu suaát tính theo chaát saûn phaåm:
	 Löôïng saûn phaåm thöïc teá = 
	- Neáu hieäu suaát tính theo chaát tham gia:
	 Löôïng chaát tham gia thöïc teá = 
Cách để tìm chất dư:
Cã PTHH: aA + bB ----> qC + pD (1)
 a mol b mol q.MC ( gam )
§Ò cho: nA nB mC ( gam )
So sánh tỉ lệ:
	nA	nB Nếu số nào lớn hơn thì dư; lấy số mol chất trong số nhỏ hơn để tính toán
	a 	b
Khèi lîng mol trung b×nh cña mét hçn hîp ()
TÝnh chÊt: Mmin < < Mmax 
 = (n lµ tæng sè mol khÝ trong hçn hîp)
 = 
 = (x1lµ % cña khÝ thø nhÊt)
 = M1x + M2(1 - x) 
§Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n th«ng thêng chän M1 > M2.
NhËn xÐt: NÕu sè mol (hoÆc thÓ tÝch) hai chÊt b»ng nhau th× = .
HoÆc: MTB = dhh/khÝ x . Mx
2/ §èi víi chÊt r¾n, láng. MTB cña hh = 
BÀI TẬP NHẬN BIẾT
* Nguyên tắc: 
- Phải dùng các phản ứng xảy ra nhanh, hiện tượng rõ ràng (kết tủa, sủi bọt khí, thay đổi màu dung dịch, ...) để nhận biết.
- Nếu có dung dịch axit, dung dịch bazơ (được dùng quì tím) thì phải dùng quì tím để nhận biết dd axit, dd bazơ trước.
- Nếu dùng chất A để nhận biết chất B thì ngược lại ta có thể dùng chất B để nhận biết chất A. 
- Nếu đề bài giới hạn thuốc thử, sau khi dùng thuốc thử trong giới hạn nhận biết được chất A thì ta có thể dùng chất A làm thuốc thử để nhận biết các chất khác.
- Nếu đề bài không cho dùng thuốc thử thì phải lập bảng trộn các dung dịch với nhau để nhận biết. 
- Nếu đề yêu cầu nhận biết các chất rắn, thường ta phải dùng nước thử tính tan chúng để chia chúng ra làm 2 nhóm: nhóm tan được trong nước và nhóm không tan trong nước, sau đó nhận biết tiếp.
NhËn biÕt mét sè oxit:
- (Na2O; K2O; BaO) cho t¸c dông víi n­íc--> dd trong suèt, lµm xanh quú tÝm.
- (ZnO; Al2O3) võa t¸c dông víi dung dÞch axit, võa t¸c dông víi dung dÞch baz¬.
- CuO tan trong dung dÞch axit t¹o thµnh ®ung dÞch cã mµu xanh ®Æc tr­ng.
- P2O5 cho t¸c dông víi n­íc --> dd lµm quú tÝm ho¸ ®á.
- MnO2 cho t¸c dông víi dd HCl ®Æc cã khÝ mµu vµng xuÊt hiÖn.
- SiO2 kh«ng tan trong n­íc, nh­ng tan trong dd NaOH hoÆc dd HF.
Mét sè l­u ý:
Ph­¬ng ph¸p thu
Thu khÝ cã tÝnh chÊt
KÕt qu¶ thu ®­îc khÝ
óp ng­îc èng thu
NhÑ h¬n kh«ng khÝ
H2, He, NH3, CH4, N2
Ngöa èng thu
NÆng h¬n kh«ng khÝ
O2, Cl2, HCl, SO2, H2S
§Èy n­íc
Kh«ng tan vµ kh«ng t¸c dông víi H2O
H2, O2, N2, CH4, He
Chất khí
Thuốc thử 
Hiện tượng
Phản ứng (giải thích)
Chú ý 
O2
Que đóm
Que đóm bùng cháy
C + O2 CO2
Cl2
Quì tím ướt
Quì tím ướt mất màu
Clo ẩm có tính tẩy màu
CO2 
Nước vôi trong
Đục nước vôi (dư) trong 
Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O
SO2
CO
Đốt
Cháy được, sản phẩm cháy làm đục nước vôi trong.
2 CO + O2 2 CO2; Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O
H2 
Đốt 
Cháy được, sản phẩm cháy không làm đục nước vôi trong.
2 H2 + O2 2 H2O
CO, CH4, C2H4, C2H2, ...
HCl
Quì tím ướt 
Quì tím ướt hóa đỏ.
HCl tan vào nước tạo thành dung dịch axit, nên làm quì tím hóa đỏ.
HBr
C2H4
Nước brom
Nước brom mất màu
C2H4 + Br2 → C2H4Br2
C2H2
C2H2
Nước brom
Nước brom mất màu
C2H2 + 2 Br2 → C2H2Br4
C2H4
Dung dịch
Thuốc thử 
Hiện tượng
Ví dụ (giải thích)
Chú ý 
Axit axetic CH3COOH
Quì tím
Quì tím hóa đỏ.
CH3COOH là axit nên làm quì tím hóa đỏ.
HCl, H2SO4, ...
Glucozơ C6H12O6
dd Ag2O/NH3
Có kết tủa bạc
C6H12O6 + Ag2O C6H12O7 + 2 Ag 
Hồ tinh bột 
dd iot (I2)
Tạo dung dịch xanhlam
HTB + I2 → dd xanh lam
Lòng trắng trứng
Đun nóng 
Tạo kết tủa 
Protein đông tụ
** Phân biệt 2 chất lỏng rượu etylic (C2H5OH) và benzen (C6H6) → Dùng kim loại Na, chất lỏng nào phản ứng với Na sủi bọt khí là C2H5OH 
2 C2H5OH + 2 Na → 2 C2H5ONa + H2 
Hoaù chaát
Thuoác thöû
Hieän töôïng
Phöông trình minh hoaï
Axit 
Bazô Kieàm
Quyø tím
- Quyø tím hoaù ñoû
- Quyø tím hoaù xanh
Goác sunfat
=SO4
BaCl2
Taïo keát tuûa traéng khoâng tan trong axit
H2SO4 + BaCl2 BaSO4+ 2HCl
Na2SO4 + BaCl2 BaSO4+ 2NaCl
Goác sunfit
=SO3
- BaCl2
- Axit
- Taïo keát tuûa traéng khoâng tan trong axit.
- Sủi bọt khí khoâng maøu, mùi hắc.
Na2SO3 + BaCl2 BaSO3+ 2NaCl 
Na2SO3 + HClBaCl2 + SO2 + H2O
Goác cacbonat
=CO3
Axit, BaCl2, AgNO3
Taïo khí khoâng maøu Taïo keát tuûa traéng.
Taïo keát tuûa traéng.
CaCO3 +2HClCaCl2 + CO2 + H2O
Na2CO3 + BaCl2 BaCO3 + 2NaCl
Goác photphat
PO4
AgNO3
Taïo keát tuûa maøu vaøng
Na3PO4+3AgNO3Ag3PO4
 (maøu vaøng)+3NaNO3
Goác clorua
- Cl
AgNO3
Pb(NO32
Taïo keát tuûa traéng
HCl + AgNO3 AgCl + HNO3
2NaCl+Pb(NO3)2PbCl2 + 2NaNO3
Muoái sunfua
Axit,
Pb(NO32
Taïo khí muøi tröùng thối
Taïo keát tuûa ñen.
Na2S + 2HCl 2NaCl + H2S
Na2S + Pb(NO3)2 PbS+ 2NaNO3
Muoái Fe
(II)
NaOH
Taïo keát tuûa traéng xanh, sau ñoù bò hoaù naâu ngoaøi khoâng khí.
FeCl2+2NaOH Fe(OH)2 + 2NaCl
 4Fe(OH)2+ O2 + 2H2O4Fe(OH)3
Muoái Fe
(III)
Taïo keát tuûa maøu naâu ñoû
FeCl3+3NaOH Fe(OH)3 + 3NaCl
Muoái Mg
Taïo keát tuûa traéng
MgCl2+2NaOHMg(OH)2 + 2NaCl
Muoái Cu
Taïo keát tuûa xanh lam
Cu(NO3)2+2NaOHCu(OH)2+
 +2NaNO3
Muoái Al
Taïo keát tuûa traéng, tan trong NaOH dö
AlCl3 +3NaOH Al(OH)3 + 3NaCl
Al(OH)3+NaOH(dö)NaAlO2+ 2H2O
II. Nhaän bieát caùc khí voâ cô.
Khí SO2
Ca(OH)2
DD nöôùc bromBr2
Laøm ñuïc nöôùcvoâitrong
Maát maøu vaøng naâu cuûa dd nöôùc brom
SO2 + Ca(OH)2 CaSO3 + H2O
SO2 + 2H2O + Br2 H2SO4 + 2HBr
Khí CO2
Ca(OH)2
Laøm ñuïc nöôùcvoâitrong
CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O
Khí N2
Que dieâm ñoû
Que dieâm taét
Khí NH3
Quyø tím aåm
Quyø tím aåm hoaù xanh
Khí CO
Bột CuO (ñen)
Chuyeån CuO (ñen) thaønh ñoû.
CO + CuO Cu + CO2 
 (ñen) (ñoû)
Khí HCl
Quyø tím aåm 
- AgNO3
Quyø tí