Tạp chí Thông tin toán học - Tập 7 Số 3 Tháng 10 Năm 2003

. Sinh 
thêi, «ng lÆng lÏ ®i bªn lÒ nÒn V¨n häc 
ViÖt Nam. Mét c¸ch t−¬ng ph¶n, t«i 
kh«ng giÊu diÕm viÖc kh«ng thÝch vµ 
kh«ng ®¸nh gi¸ cao th¬ Xu©n DiÖu. Sù 
sµng läc cña thêi gian míi nghiÖt ng· lµm 
sao. 
Kho¶ng ®Çu nh÷ng n¨m 1990, trong bèi 
c¶nh chõng 10 n¨m liÒn kh«ng cã sinh 
viªn theo häc ngµnh To¸n, còng kh«ng cã 
thªm nghiªn cøu sinh vÒ T«p«-®¹i sè ë 
khoa To¸n-C¬-Tin häc chóng t«i, anh Mïi 
rêi Tr−êng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi. Tõ 
®ã, anh kh«ng lµm to¸n n÷a, mÆc dï anh 
vÉn h−íng dÉn ®Õn hoµn tÊt mét vµi 
nghiªn cøu sinh ®ang lµm dë. §ã lµ mét 
nçi buån, mét tæn thÊt lín ®èi víi chóng 
t«i. §«i khi, gÆp nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa, t«i 
vÉn ®em tíi th¶o luËn víi anh Mïi. T«i 
kinh ng¹c nhËn ra r»ng anh vÉn Êp ñ 
nh÷ng ý rÊt s©u. T«i hái: “Sao nh÷ng ý hay 
nh− thÕ anh kh«ng viÕt ra?” Anh nãi, cè 
lµm ra vÎ b«ng ®ïa: “M×nh giµ råi. Cã ®øa 
nghiªn cøu sinh nµo th× bµy cho nã lµm 
th«i”. (GÇn ®©y, anh ®· h−íng dÉn mét sè 
kho¸ luËn tèt nghiÖp cña sinh viªn hÖ Cö 
nh©n khoa häc tµi n¨ng, vµ míi thu n¹p 
mét nghiªn cøu sinh.) 
§Ó cã mét c¸i nh×n kh¸ch quan vÒ nhãm 
lµm viÖc cña chóng t«i do anh Mïi khëi 
x−íng, t«i xin dÉn lêi cña C. B. Thomas, 
hiÖn lµ Editor duy nhÊt cña t¹p chÝ Math 
Proceedings of the Cambridge 
Philosophical Society, trong bµi Review 
viÕt vÒ cuèn s¸ch Cohomology of finite 
Groups cña A. Adem vµ J. Milgram. TÊt 
nhiªn, c¸c t¸c gi¶ cña cuèn s¸ch chuyªn 
kh¶o nµy cã quyÒn viÕt hoÆc kh«ng viÕt vÒ 
nh÷ng c«ng tr×nh nµo ®ã. Lý do cña sù 
chän lùa cã thÓ lµ khÈu vÞ, mµ còng cã thÓ 
®¬n gi¶n chØ v× yªu ghÐt c¸ nh©n. Cßn ®éc 
gi¶ th× l¹i cã quyÒn chê ®îi vµ ®ßi hái 
cuèn s¸ch tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò nµo ®ã. 
Trong bµi Review, sau khi ®¸nh gi¸ tèt 
cuèn s¸ch nãi trªn, C. B. Thomas ®· chØ ra 
nh÷ng c«ng tr×nh cña mét sè ®ång nghiÖp 
®¸ng lÏ ph¶i ®−îc tr×nh bµy trong cuèn 
s¸ch ®ã. ¤ng viÕt: “But it is marred by a 
lack of generosity towards other workers 
in the field. One looks in vain for 
acknowledgement of the work of D. 
Green..., ...J. Huebschmann..., B. Kahn..., 
I. Leary..., and, most sadly, of the very 
active Vietnamese school. ” Råi «ng hy 
väng r»ng nh÷ng thiÕu sãt ®ã sÏ ®−îc bæ 
sung trong lÇn xuÊt b¶n thø hai cña cuèn 
s¸ch. (Bulletin London Math. Soc. Vol 
29, Issue 1 (1997), trang 123) 
T«i tin r»ng trong phong th¸i ®iÒm tÜnh vµ 
quyÕt ®o¸n cña anh Mïi cã nhiÒu yÕu tè 
b¾t nguån tõ PhËt gi¸o. Sinh ra vµ lín lªn 
ë HuÕ, mét trung t©m PhËt gi¸o lín cña 
n−íc ta, anh Mïi cã c¬ së ®Ó say mª vµ 
giái gi¸o lý nhµ PhËt. T«i cßn nhí anh nãi: 
“Hai yÕu tè c¨n b¶n trong tinh thÇn PhËt 
gi¸o lµ V« uý vµ Tõ bi. ë n−íc ta, ng−êi 
ta hay nãi ®Õn Tõ bi. Tõ bi lµ ®em vui vµ 
cøu khæ. Nh−ng V« uý th× Ýt ng−êi hiÓu. 
V« uý nghÜa lµ kh«ng sî vµ lµm cho kh«ng 
thÊy sî. V« uý vµ Tõ bi cã mèi quan hÖ 
biÖn chøng: V« uý ®Ó Tõ bi, vµ Tõ bi lµ c¬ 
së cña V« uý.” Chóng t«i, nh÷ng häc trß 
cña anh Mïi, ®· c¶m nhËn ®−îc râ rµng 
c¸i tinh thÇn V« uý vµ Tõ bi trong nh÷ng 
c«ng viÖc cña anh, ®Æc biÖt khi anh dËy dç 
vµ ch¨m sãc nh÷ng kÎ kh«ng may m¾n 
nh− chóng t«i. 
* 
* * 
Anh Mïi ¬i, nh©n dÞp anh trßn 60 tuæi (26 
th¸ng Ch¹p QuÝ Mïi), thay mÆt nh÷ng häc 
trß cña anh, em chóc anh m¹nh khoÎ, 
thanh th¶n vµ h¹nh phóc. 
 16
Nhớ ông Ngô Đạt Tứ 
Phạm Quang Đức (ĐHKHTN, ĐHQG Hà Nội) 
Ngô Đạt Tứ (1935 - 2003) 
Ông Ngô Đạt Tứ sinh trưởng trong một 
gia đình nho giáo, cụ thân sinh ra ông là 
một tú tài hán học, nên ông được hưởng 
một nền giáo dục đầy đủ. 
Tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà 
Nội năm 1960, ông được phân công về 
Ban Toán-Lý, Ủy ban Khoa học và Kỹ 
thuật nhà nước. Một trong những công 
việc của ông ở đây là xúc tiến cho ra đời 
tờ tin tức hoạt động khoa học và sau đó là 
tập san Toán-Lý-Hóa- tờ báo về khoa học 
cơ bản đầu tiên của nước nhà. 
 Trong số các tờ báo Toán, ông 
gắn bó nhất với tờ báo Toán học và Tuổi 
trẻ. Thời kỳ đầu, báo ra mỗi tháng 1 số và 
mỗi số in vài trăm bản, ông Tứ vừa là biên 
tập viên vừa kiêm luôn công tác phát 
hành. Bây giờ, khi tờ báo đã trưởng thành, 
đã có chỗ đứng trong xã hội, đã trở thành 
món ăn tinh thần không thể thiếu được 
của thế hệ trẻ, tờ báo có một đội ngũ biên 
tập viên, cộng tác viên dày dạn kinh 
nghiệm và một khối lượng bài vở rất lớn, 
ta khó có thể hình dung nổi những khó 
khăn mà ông gặp phải trong những ngày 
đầu trứng nước. Ngày ấy, ông Tứ đã trăn 
trở, tìm đến từng giáo sư, nhà giáo có kinh 
nghiệm đặt bài cho tờ báo. Những bài báo 
đầy tâm huyết của các thày đã nhen nhóm 
lòng yêu Toán cho nhiều thế hệ học sinh. 
Cũng từ những ngày đầu, trong Ban biên 
tập, ông vừa là người tổ chức các chuyên 
mục, ra đề Toán, nhận bài giải của bạn 
đọc gửi về, tham gia chấm, tham gia chon 
lựa những bài giải hay để khen thưởng. 
Tóm lại, ông làm mọi việc để tờ báo có 
ích cho đời. Trong công việc này, ông đã 
giúp được rất nhiều bạn trẻ. Nhiều người 
đã được nhận những lời động viên, lời 
khuyên chân tình của ông cho việc học tập 
của mình. Ông thực sự vui mừng khi gặp 
một lời giải hay, một ý tưởng độc đáo của 
bạn đọc. Ông trao đổi với mọi người và 
nếu có thể được, ông gửi gắm tác giả đến 
những người thày để có điều kiện học tập, 
phát huy hết khả năng của mình. Có nhiều 
nhà khoa học thành đạt, thủa thiếu thời đã 
từng nhận được sự giúp đỡ và hướng dẫn 
của ông. Giáo sư N. hiện đang giảng dạy ở 
nước ngoài, mỗi lần về nước đều đến chào 
ông. Giáo sư nói nếu không có sự giúp đỡ 
của ông Tứ, ông không có ngày nay. 
 Nhưng còn một khía cạnh khác rất 
đáng trân trọng trong sự giúp đỡ của ông 
đối với lớp trẻ. Các em đến với ông không 
chỉ vì cần đến sự giúp đỡ, tiến cử của ông 
trên con đường lập nghiệp mà còn mong 
sự cảm thông và động viên của ông trên 
bước đường đời. Tôi còn nhớ một trường 
hợp một sinh viên rất thông minh say mê 
học Toán, giá như có điều kiện chắc chắn 
sẽ thành đạt, song gặp vận hạn rủi ro đã 
mất hết từ sự nghiệp đến nhà cửa, vợ con. 
Anh đã tìm đến ông Tứ. Được sự động 
viên, thông cảm của ông, anh đã không 
ngã lòng và đứng được với đời. Anh đã 
nói với tôi trong rưng rưng nước mắt: 
 17
“Nếu không có sự giúp đỡ của thày Tứ, 
em đã không muốn sống ở đời”. Ông Tứ 
chính là một chỗ dựa tin cậy cho nhiều 
bạn trẻ. 
 Cả cuộc đời ông gắn liền với 
những hoạt động của cộng đồng Toán học 
nước nhà. Không phải là chuyên gia đầu 
ngành, không là người có học hàm học vị, 
ông vẫn có cách của riêng mình đóng góp 
vào sự nghiệp chung. Trước nhu cầu 
thành lập Hội Toán học Việt Nam, ông Tứ 
đã tích cực tham gia công tác trù bị để Hội 
sớm được thành lập. Ông Tứ được bầu là 
ủy viên thư ký của Ban chấp hành Hội và 
đã tích cực hoạt động trên cương vị này. 
 Đặc biệt, ông là một trong những 
người nhiệt tình và năng động trong các 
hoạt động của Chi hội Hà Nội, góp phần 
cho Hội Toán học Hà Nội sớm được ra 
đời. Ông đã được bầu là Phó chủ tịch 
kiêm tổng thư ký của Hội Toán học Hà 
Nội. Từ những năm 1964-1965, ông Tứ 
và một vài anh em giảng dạy Toán ở các 
trường đại học cùng nhau lập ra một 
seminar về lý thuyết thông tin. Ông là 
người tham gia thuyết trình đồng thời là 
người lo tìm địa điểm tổ chức seminar, 
cũng như lo thu xếp nơi ăn chốn ở cho 
một số anh em ở xa về dự. Ý thức được 
mối quan hệ hữu cơ giữa lý thuyết và thực 
tiễn, ông đã cố gắng mời tham gia những 
người quan tâm đến lý thuyết và cả 
những người đang công tác trong lĩnh vực 
thông tin. Do đó, seminar đã tồn tại được 
trong mấy chục năm trời và đã giúp ích 
cho rất nhiều người. 
 Cuộc sống không phải tất cả đều 
màu hồng. Ai cũng có những khó khăn 
trắc trở của riêng mình. Ông Tứ cũng vậy. 
Song dù hoàn cảnh khó khăn nào, ông 
vẫn là ngưòi bạn chân thành và nhiệt tình. 
Đàm đạo với ông, ta bắt gặp một tâm hồn 
đồng cảm, nhạy bén với mọi uẩn khúc của 
đời người. Dù hoàn cảnh nào, ông cũng 
yêu đời và yêu mến mọi người. 
 Nhớ đến ông, ta nhớ đến một con 
người, một thành viên đã đóng góp cho 
cộng đồng Toán học nước nhà. Đối với 
tôi, người viết những dòng này, mất ông, 
tôi đã mất một người bạn thân thiết nhất 
của đời mình. 
Quü Lª V¨n Thiªm 
Quü Lª V¨n Thiªm ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c nhµ to¸n häc sau ®©y ®· nhiÖt t×nh ñng hé (tiÕp 
theo danh s¸ch ®· c«ng bè trong c¸c sè Th«ng tin to¸n häc tr−íc ®©y, sè ghi c¹nh tªn 
ng−êi ñng hé lµ sè thø tù trong Sæ vµng cña Quü): 
 86. NguyÔn §×nh Ph− (§HKHTN TPHCM) : 500.000 ® 
 87. T¹ ThÞ Hoµi An (§H Vinh, lÇn 3) : 200.000 ® 
 88. Khèi chuyªn To¸n, §H Vinh : 1.000.000 ® 
 89. Hoµng Mai Lª (C§SP Th¸i Nguyªn, lÇn thø 5) : 100.000 ® 
 90. Ng« B¶o Ch©u, (§H Paris 13, lµn 2) : 1.000.000 ® 
Quü Lª V¨n Thiªm rÊt mong tiÕp tôc nhËn ®−îc sù ñng hé quý b¸u cña c¸c c¬ quan vµ c¸ 
nh©n. Mäi chi tiÕt xin liªn hÖ theo ®Þa chØ: 
 Hµ Huy Kho¸i, ViÖn To¸n häc, 18 Hoµng Quèc ViÖt, Hµ Néi 
 E-mail: hhkhoai@math.ac.vn 
 18
 Tin tøc héi viªn vµ ho¹t ®éng to¸n häc 
LTS: §Ó t¨ng c−êng sù hiÓu biÕt lÉn nhau trong céng ®ång c¸c nhµ to¸n häc ViÖt Nam, Toµ so¹n mong nhËn 
®−îc nhiÒu th«ng tin tõ c¸c héi viªn HTHVN vÒ chÝnh b¶n th©n m×nh, c¬ quan m×nh hoÆc ®ång nghiÖp cña 
m×nh 
Chóc thä 
Xin chóc mõng PGS-TS T«n Th©n trßn 
60 tuæi. ¤ng sinh ngµy 28 th¸ng 9 n¨m 
1934 t¹i Hµ Néi. «ng d¹y to¸n ë Hµ Néi 
tõ n¨m 1962, ®−îc tÆng danh hiÖu Nhµ 
gi¸o ¦u tó n¨m 1990 vµ b¶o vÖ luËn ¸n 
tiÕn sÜ ë ViÖn Khoa häc gi¸o dôc n¨m 
1995. «ng ®−îc cö lµm Phã tr−ëng phßng 
bé m«n To¸n, Trung t©m nghiªn cøu Néi 
dung vµ ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng 
thuéc ViÖn Khoa häc gi¸o dôc, nay lµ 
ViÖn ChiÕn l−îc vµ Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc 
tõ n¨m 1996. N¨m 2002 ®−îc phong Phã 
gi¸o s−. 
Chóc mõng 
Xin chóc mõng c¸c gi¸o s− vµ phã gi¸o s− 
ngµnh To¸n võa ®−îc Nhµ n−íc phong 
n¨m 2003. Sau ®©y lµ danh s¸ch cô thÓ: 
Gi¸o s−: 
1. Hµ Huy B¶ng (ViÖn To¸n häc) 
2. NguyÔn Tù C−êng (ViÖn To¸n häc) 
3. §ç C«ng Khanh (§H KT T«n §øc 
Th¾ng) 
4. Lª Dòng M−u (ViÖn To¸n häc) 
5. §ç §øc Th¸i (§HSP Hµ Néi) 
Phã Gi¸o s−: 
1. Lª Quèc H¸n (§H Vinh) 
2. Huúnh ThÕ Phïng (§HKH HuÕ) 
3. §Æ