Tài liệu tổng hợp lý thuyết môn Sinh học Lớp 12

hong phú, đa dạng cho sinh vật. 
2. Những điểm khác nhau : 
LÝ THUYẾT SINH HỌC 84 
Dịp may chỉ có ở những trí tuệ chuyên cần 
Hãy cố gắng cho đến khi nào không còn có thể cố gắng được nữa 
Định luật phân li độc lập Qui luật hoán vị gen 
§ Các cặp tính trạng di truyền độc lập 
với nhau. 
§ Mỗi gen nằm trên một nhiễm sắc 
thể. 
§ Các gen phân li độc lập và tổ hợp tự 
do trong giảm phân tạo giao tử, và 
trong thụ tinh xảy ra sự tổ hợp ngẫu 
nhiên giữa các gen trên các nhiễm 
sắc thể trong giao tử. 
§ Nếu F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
nhau thì : 
Ø F1 tạo 2n loại giao tử có tỉ lệ ngang 
nhau. 
Ø F2 có 3n kiểu gen, tỉ lệ kiểu gen 
bằng (1 : 2 : 3)n và tỉ lệ kiểu hình 
bằng (3 : 1)n (với các tính trội hoàn 
toàn). 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích con lai có 2n kiểu hình với tỉ lệ 
ngang nhau. 
§ Các cặp tính trạng di truyền có sự 
phụ thuộc vào nhau. 
§ Nhiều gen cùng nằm trên 1 nhiễm 
sắc thể. 
§ Các gen liên kết không hoàn toàn 
và xảy ra trao đổi chéo dẫn đến 
hoán vị gen ở kỳ trước I của giảm 
phân. 
§ Nếu F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
nhau thì : 
Ø F1 tạo 2n loại giao tử có tỉ lệ ngang 
nhau. 
Ø F2 có nhiều hơn 3n kiểu gen, tỉ lệ 
kiểu gen và tỉ lệ kiểu hình thay đổi 
theo tần số hoán vị gen. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích con lai có nhiều kiểu hình với tỉ 
lệ không bằng nhau. 
Câu 77 : So sánh qui luật tương tác gen và định luật phân li độc lập của các cặp tính trạng. 
Trả lời : 
1. Những điểm giống nhau : 
- Mỗi gen nằm trên một nhiễm sắc thể. 
- Các gen phân li độc lập và tổ hợp tự do trong giảm phân. 
- Nếu P thuần chủng và mang các cặp gen tương phản thì F1 đồng tính và F2 phân 
tính. 
Ø F1 tạo 2n loại giao tử ngang nhau về tỉ lệ. 
Ø F2 tạo ra 4n tổ hợp, 3n kiểu gen. 
- Nếu F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân tích thì con lai có 2n tổ hợp. 
- Đều tạo ra nhiều biến dị tổ hợp. 
2. Những điểm khác nhau : 
LÝ THUYẾT SINH HỌC 85 
Dịp may chỉ có ở những trí tuệ chuyên cần 
Hãy cố gắng cho đến khi nào không còn có thể cố gắng được nữa 
Qui luật tương tác gen Định luật phân li độc lập 
§ Nhiều gen tương tác qui định một 
tính trạng. 
§ Không có hiện tượng gen trội át gen 
lặn alen với nó. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
nhau, F2 có tỉ lệ kiểu hình bằng, 
hoặc là biến dạng của triển khai 
biểu thức (3 : 1)n. 
§ Biến dị tổ hợp có thể tạo kiểu hình 
khác hoàn toàn bố, mẹ. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích, con lai có tỉ lệ kiểu hình hoặc 
bằng, hoặc là biến dạng của triển 
khai biểu thức (1 : 1)n. 
§ Mỗi gen qui định một tính trạng. 
§ Có hiện tượng gen trội át gen lặn 
alen với nó. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
nhau và với các tính trội hoàn toàn 
thì F2 có tỉ lệ kiểu hình bằng với tỉ 
lệ của triển khai biểu thức (3 : 1)n. 
§ Biến dị tổ hợp là sự sắp xếp lại các 
tính trạng có sẵn ở bố, mẹ. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích, con lai có tỉ lệ kiểu hình bằng tỉ 
lệ của triển khai biểu thức (1 : 1)n. 
Câu 78 : So sánh qui luật tương tác gen với qui luật liên kết gen. 
Trả lời : 
1. Những điểm giống nhau : 
- Gen qui định tính trạng đều nằm trên nhiễm sắc thể, trong nhân tế bào. 
- P thuần chủng về các cặp tính trạng, F1 có hiện tượng đồng tính và F2 có hiện tượng 
phân tính. 
2. Những điểm khác nhau : 
Qui luật tương tác gen Định luật phân li độc lập 
§ Nhiều gen không alen cùng tương 
tác qui định một tính trạng. 
§ Không có hiện tượng trội át lặn giữa 
2 alen thuộc cùng 1 gen, nhưng có 
hiện tượng gen này át gen khác 
không alen với nó trong kiểu tương 
tác át chế. 
§ Mỗi gen nằm trên một nhiễm sắc 
thể phân li độc lập và tổ hợp tự do 
trong giảm phân và trong thụ tinh. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
§ Mỗi gen qui định một tính trạng. 
§ Có hiện tượng trội át gen lặn giữa 2 
alen thuộc cùng một gen. 
§ Nhiều gen liên kết hoàn toàn trên 
một nhiễm sắc thể, cùng phân li, 
cùng tổ hợp trong giảm phân và 
trong thụ tinh. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai với 
LÝ THUYẾT SINH HỌC 86 
Dịp may chỉ có ở những trí tuệ chuyên cần 
Hãy cố gắng cho đến khi nào không còn có thể cố gắng được nữa 
nhau : 
Ø F1 tạo 2n loại giao tử ngang nhau về 
tỉ lệ. 
Ø F2 tạo 4n tổ hợp, 3n kiểu gen, tỉ lệ 
kiểu gen bằng (1 : 2 : 1)n, và nếu 
tính trội hoàn toàn sẽ cho 2n kiểu 
hình, với tỉ lệ kiểu hình bằng hoặc 
là biến dạng của tỉ lệ (3 : 1)n. 
§ Làm tăng xuất hiện biến dị tổ hợp. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích, tỉ lệ kiểu hình ở con lai hoặc 
bằng hoặc là biến dạng của triển 
khai biểu thức (1 : 1)n. 
nhau : 
Ø F1 tạo 2 loại giao tử có tỉ lệ ngang 
nhau. 
Ø F2 tạo 4 tổ hợp, 3 hoặc 4 kiểu gen, 2 
kiểu hình với tỉ lệ 3 : 1 hoặc 3 kiểu 
hình với tỉ lệ 1 : 2 : 1. 
§ Làm hạn chế biến dị tổ hợp. 
§ F1 chứa n cặp gen dị hợp lai phân 
tích, tỉ lệ kiều hình của con lai bằng 
1 : 1. 
Câu 79 : Phân biệt gen alen và gen không alen. Chúng có thể tác động qua lại với nhau như 
thế nào trong việc hình thành các tính trạng ở sinh vật. Cho ví dụ minh họa. 
Trả lời : 
1. Phân biệt gen alen và gen không alen : 
a. Gen alen : 
- Alen là các trạng thái tồn tại khác nhau của cùng 1 gen. 
Thí dụ : Gen qui định tính trạng màu hạt ở đậu Hà Lan có 2 alen : Alen A qui 
định hạt vàng, alen a qui định hạt lục. 
- Thông thường 1 gen có 2 alen, tuy nhiên cũng có trường hợp 1 gen có nhiều 
alen. 
Thí dụ : Gen I qui định tính trạng nhóm máu ở Người có 3 alen : IA, IB, IO. 
- Một cặp alen có thể là đồng hợp tử trội AA, đồng hợp tử lặn aa, dị hợp tử Aa. 
- Trong tế bào 2n, cặp gen alen nằm cùng 1 vị trí tương ứng với nhau trên 1 cặp 
nhiễm sắc thể đồng dạng (cùng 1 lôcut). 
- Thông thường, tổng số nuclêôtit của các gen alen bằng nhau. 
- Trường hợp xảy ra đột biến gen thì cứ sau mỗi lần đột biến lại xuất hiện một 
alen mới. 
b. Gen không alen : 
- Là các trạng thái tồn tại khác nhau của các gen khác nhau. 
Thí dụ : Đậu Hà Lan, gen qui định màu hạt có 2 alen A, a; gen qui định hình 
dạng hạt có 2 alen B, b. Ta có các cặp gen không alen là A và B, A và b, a và B, 
a và b. 
- Trong tế bào 2n, các gen không alen có thể có vị trí như sau : 
LÝ THUYẾT SINH HỌC 87 
Dịp may chỉ có ở những trí tuệ chuyên cần 
Hãy cố gắng cho đến khi nào không còn có thể cố gắng được nữa 
· Nằm ở vị trí không tương ứng (không cùng 1 lôcut) trên 1 cặp nhiễm sắc thể 
đồng dạng. 
· Nằm trên 2 nhiễm sắc thể của 2 cặp đồng dạng khác nhau. 
· Nằm trên cùng 1 nhiễm sắc thể. 
2. Sự tác động qua lại của gen alen và gen không alen trong việc qui định tính trạng : 
a. Gen alen : 
v Các gen alen tác động qua lại với nhau cùng qui định 1 tính trạng : 
· AA : Qui định tính trạng trội (Đậu Hà Lan hạt vàng). 
· aa : Qui định tính trạng lặn (Đậu Hà Lan hạt lục). 
· Aa : Qui định tính trạng trội (khi có hiện tượng trội hoàn toàn) hoặc tính 
trạng trung gian (khi có hiện tượng trội không hoàn toàn). 
Thí dụ : Đậu Hà Lan hạt vàng : Aa; Hoa phấn màu hồng : Aa. 
· Gen trội không lấn át hoàn toàn gen lặn. 
Thí dụ : XDXd qui định kiểu hình mèo cái tam thể. 
· Hiện tượng đồng trội. 
Thí dụ : Gen I qui định nhóm máu ở người có alen IA đồng trội với IB so với 
IO. 
· Gen nằm trên nhiễm sắc thể thường qui định tính trạng thường. 
Thí dụ : Ở ruồi giấm gen qui định màu thân nằm trên nhiễm sắc thể thường. 
· Gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính qui định tính trạng giới tính hoặc tính 
trạng thường liên kết với giới tính. 
Thí dụ : Ở Người gen qui định bệnh mù màu nằm trên nhiễm sắc thể giới 
tính X. 
v Một cặp gen alen có thể qui định nhiều tính trạng, tạo nên tính đa hiệu của 
gen : 
Thí dụ : Ở Ruồi giấm : 
- Gen qui định tính trạng cánh dài, đồng thời qui định tính trạng đốt thân dài 
và lông mềm. 
- Gen qui định tính trạng cánh ngắn đồng thời qui định tính trạng đốt thân 
ngắn, lông cứng. 
b. Gen không alen : 
- Các gen không alen trên cùng 1 nhiễm sắc thể tạo thành 1 nhóm gen liên kết 
qui định 1 nhóm tính trạng liên kết hoàn toàn. 
Thí dụ : Kiểu gen 
ab
AB ở ruồi giấm cái đực qui định nhóm tính trạng liên kết 
hoàn toàn : Thân xám – cánh dài. 
- Các gen không alen trên cùng 1 cặp nhiễm sắc thể tương đồng có thể xảy ra 
hoán vị gen qui định 1 nhóm tính trạng liên kết không hoàn toàn. 
LÝ THUYẾT SINH HỌC 88 
Dịp may chỉ có ở những trí tuệ chuyên cần 
Hãy cố gắng cho đến khi nào không còn có thể cố gắng được nữa 
Thí dụ : Kiểu gen 
ab
AB ở ruồi giấm cái qui định nhóm tính trạng liên kết không 
hoàn toàn thân xám – cánh dài. 
- Các gen không alen nằm trên các cặp nhiễm sắc thể đồng dạng khác nhau. 
· Qui định các tính trạng phân li độc lập. 
Thí dụ : Kiểu gen AaBb ở đậu Hà Lan qui định các tính trạng phân li độc lập 
với nhau là hạt vàng và hạt trơn. 
· Tác động qua lại với nhau để cùng qui định 1 tính trạng theo kiểu tương tác 
bổ trợ, át chế, cộng gộp. 
Thí dụ : 
Ø Tương tác bổ trợ : 
A - B - : Bắp cao 
:
ï
þ
ï