Giáo trình Nghề điện dân dụng - Phan Ngọc Quân

tổn thất nhiệt càng nhỏ.
* Chú ý: Khi xếp các lá thép ta nhớ xép xen kẽ từng lá 1
- Để đơn giản ta xem bảng 10.1 sử dụng những mạch từ với lá thép tiêu chuẩn.
II. DÂY QUẤN MÁY BIẾN ÁP:
- Các dây quấn của MBA được làm bằng đồng, có tính cơ học cao, mềm, dẫn điện tốt.
- MBA thường quấn các hình dạng dây quấn sau:
+ Hình vuông và chữ nhật: Dùng cho máy có công suất lớn
+ Hình tròn : Dùng cho máy có công suất nhỏ
- Các cuộn dây quấn được tạo thành từng bối hay tạo thành những lớp liên tục vòng này sát vòng kia.
III.VẬT LIỆU CÁCH ĐIỆN CỦA MÁY BIẾN ÁP:
- Tuổi thọ của MBA phần lớn phụ thuộc vào lớp cacùh điện.
- Các thành phần phóng điện là do lớp cách iện không an toàn
- Sự hư hỏng lớp cách điện là do iôn hóa tồn tại trong giấy cách điện sẽ gây ra hiện tượng chập mạch trong dây quấn.
- Do vậy chất cách điện chịu được nhiệt càng cao thì càng tốt cho máy khi làm việc.
* Lớp cách điện chính của MBA 
Có 3 lớp 
Cách điện giữa các vòng dây
Cách điện giữa các lớp dây
Cách điện giữa các dây quấn với vỏ
1.Cách điện giữa các vòng dây
Dây quấn của MBA thường 2 loại:
+ Loại dây bọc cách điện bằng lớp tơ tự nhiên hay bằng lớp vải sợi.
+ Loại dây tráng men được tráng lớp êmay bên ngoài dây.
2.Cách điện giữa các lớp dây
Cách điện giữa các lớp dây hoặc dùng giấy tẩm nhựa cách điện các lớp dây.
Giấy cách điện giữa các lớp cần phải thừa ra ở 2 đầu các cuộn dây.
Xem bảng 10.2 /60 (GIẤY LÓT CÁCH ĐIỆN GIỮA CÁC LỚP)
3. Cách điện giữa lớp dây quấn với nhau và với vỏ:
- Điện áp thí nghiệm giữa các dây quấn và giữa dây quấn với vỏ MBA bằng: 2Uđm + 1000V 
 Trong đó: Uđm Đ/áp định mức dây quấn
Điện áp thí nghiệm nhỏ hơn 200V, các lớp cách điện dây quấn chịu đựng điện áp thí nghiệm trong 5 phút mà không xảy rea hiện tượng phóng điện. 
- Bảng 10.3 dưới đây là bảng đ/áp đánh thủng của 1 số giấy và vải cách điện dùng cho MBA.
 IV. Cũng cố: 
- Xem trả lời câu hỏi trong SGK.
 - Chép câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1/ Vật liệu máy biến áp gồm:
a/ Lõi thép, giấy cách đđđiện, phích cắm, sơn cách đđđiện,băng cách đđiện. 
b/ Lõi thép, dây quấn, giấy cách đđđiện.
c/ Phích cắm, dây quấn, sơn cách đđiện,băng cách đđđiện.
d/ Dây quấn, lõi thép, giấy cách đđđiện,băng cách đđiện.
Câu 2/ Dây quấn của máy biến áp phải đạt những yêu cầu:
a/ Có đđộ bền cơ học tốt, mềm dễ quấn
b/ Có tiết diện là hình vuông, tròn hình chữ nhật.
c/ Có bọc lớp cách điện 
d/ Các câu a,b, c đđúng.
Câu 3/ Dây quấn máy biến áp có công suất lớn thường có tiết diện hình:
a/ Chữ nhật	b/ Hình thoi.	c/ bình hành	d/ tam giác.
Câu 4/ Mạch từ của máy biến áp đđược ghép từ những là thép kỹ thuật đđiện có tác dụng 
a/ Dễ lắp ghép .
b/ Dẫn từ tốt .
c/ Chống ( triệt tiêu ) dòng đđiện xoáy.
d/ Giá thành thấp.
Câu 5/ Lõi của MBA phải ghép nhiều lá thép KT vì: 
a/ Tản nhiệt.	b/ Dễ lắp ghép và tháo lắp.
c/ Giảm dòng đđiện xoáy.	d/ Tất cả đđúng. 
V. Dặn dò: 
Xem trước nội dung bài thực hành chuẩn bị vật liệu chế tạo MBA.
Chuẩn bị các thiết bị dây quấn máy
E1
≈U1
≈U2
≈I1
E2
≈I2
Tuần 11
Tiết 31 - 33
	 CHƯƠNG II: MÁY BIẾN ÁP
 BÀI 11: THỰC HÀNH CHUẨN BỊ LÀM KHUÔN QUẤN MBA
******☺******
MỤC TIÊU:
1.Kiến thức: 
 - Chuẩn bị 1 số thiết bị vật liệu kĩ thuật cần thiếtquấn máy biến áp theo thiết kế.
 - Biết được cách làm khuôn quấn MBA.
2.Kĩ năng:
 - Biết được cách quấn máy biến áp công suất nhỏ.
3.Thái độ:
 - Có ý thức cao trong học tập, yêu nghề, chịu khó học hỏi.
NỘI DUNG
I.CHUẨN BỊ:
- Bàn quấn dây,khuôn, VOM, mỏ hàn, Kìm, tua vít, bút thử điện, dao, kéo,
- Lõi thép, day quấn, bìa cáh điện, ống ghen, băng keo cách điện,
- Gồm các vật liệu khác như nhựa thông, ổ cấm điện,
II. QUY TRÌNH THỰC HÀNH:
1.Chuẩn bị vật liệu chế tạo máy biến áp:
- Mạch từ
- Dây quấn máy biến áp
- Vật liệu cách điện máy biến áp
2. Làm khuôn bìa:
 a. Làm phần thân khuôn:
Khi làm ta cấn chú ý thân khuôn phải phù hợp với lõi thép, kích thước lớn hơn kích thước mỗi cạnh lõi thép từ 0.5- 1mm.
146
 41 41 
 68 68 
 H11.1a 
b.Làm má khuôn bìa:
Chiều rộng của má khuôn phải nhỏ hơn chiều rộng cửa sổ của lõi thép, gắn chặt vào thân tạo thành khuôn hộp.
* Chú ý: 
- Nếu má khuôn không đủ cứng dán thêm 1- 2 lớp giấy bìa cứng.
- Dùng loại keo dán có chất cách điện tốt và chịu nhiệt cao.
c. Làm cốt gỗ:
 Đúng với khuôn và đúng tâm của khung
III. ĐÁNH GIÁ KẾT QUA BÀI THỰC HÀNH:
IV. Cũng cố: 
- Biết cách làm khuôn quấn MBA.
- Trả lời những câu hỏi trong SGK
 - Chép câu hỏi trắc nghiệm
V. Dặn dò: 
 Xem trước nội dung bài quấn MBA 1 pha.
 Chuẩn bị khuôn , dây quấn của mỗi tổ
 Chuẩn bị giấy bút báo cáo bài thực hành
...............................................
Tuần 12
Tiết 34 – 36
CHƯƠNG II: MÁY BIẾN ÁP
BÀI 12: QUẤN MBA 1 PHA
****☺****
 MỤC TIÊU:
1.Kiến thức: - Hiểu quy trình quấn MBA 1 pha.
 - Hiểu được các bước quấn MBA.
2.Kĩ năng: Biết được cách quấn máy biến áp công suất nhỏ.
3.Thái độ: Có ý thức cao trong học tập, yêu nghề, chịu khó học hỏi.
I. QUẤN DÂY MÁY BIẾN ÁP:
1/ Tính số vòng dây của 1 lớp và lớp dây quấn:
 Số vòng được tính như sau:
 Cao cửa sổ - Dày bìa
 Số vòng 1 lớp = - 1
 Đường kính dây
 Ta tính số lớp dây quấn bằng cách chia tổng số vòng cho số vòng dây mỗi lớp.
2/ Quấn dây:
 - Khi quấn ta quấn dây theo từng lớp, sau khi xong 1 lớp ta lót 1 lớp giấy cách điện giữa 2 lớp dây rồi quấn lớp kế tiếp tuân theo 1 trình tự trên.
- Sau khi quấn xong cuộn sơ cấp, lót 1 lớp giấy cách điện rồi quấn tiếp cuộn thứ cấp.Khi quấn ta nhớ đánh dấu các đầu dây ra mỗi cuộn.
-Khi quấn đầy đủ 2 cuộn sơ cấp và thứ cấp, dùng giấy cách điện bên ngoài tứ 2 – 3 lớp rồi đưa cuộn dây ra khỏi khuôn gỗ.
II. LỒNG LÕI THÉP VÀO CUỘN DÂY:
Talần lượt lồng các lá thép chữ E và I vào cuộn dây và đảo chiều lá thép.
* Chú ý: phải ghép các lá thép xen kẽ với nhau, quan trọng ta phải lồng hết` lá thép đã tính. Nếu không đủ MBA làm việc nóng, mau hỏng.
III. ĐOVÀ KIỂM TRA KHI CHƯA NỐI NGUỒN:
1/ Kiểm tra thông mạch: Dùng VOM hay đèn kiếm tra thông mạch
2/ Kiểm tra chạm lõi: Dùng đèn kiểm tra ngắn mạch (H 12.3) đầu đưa vào lõi thép, 1 đầu dây kia chạm váo dây quấn. Nếu đèn sáng là cuộn dây bị ngắn mạch với lõi.
3/ Kiểm tra cách điện:
Đo điện trở giữa 2 dây quấn và lõi thép.
IV/ SẤY, TẨM CHẤT CÁCH ĐIỆN:
1/ Một số vật liệu tẩm:
- Chất vecni béo: Là chất có gốc dầu thảo mộc mau khô, cứng chịu đơuợc sự tác dụng của Oxi.
- Chất nhựa cách điện: Là những chất có thể hóa lỏng ở nhiệt độ cao, khi nguội trở nên cứng.
- Chất sơn tổng hợp: Ít dùng cho MBA nhỏ vì dễ gây hỏng lớp êmay.
2/ Trình tự tẩm, sấy:
- Sấy khô cuộn dây ở nhiệt độ khoảng 60 0C trong khoảng 3 giờ
- Ngâm trong chất cách điện, cho đến khi không còn nổi bọt khí nổi lên là được, nhiệt độ khoảng 50 0C.
- Sấy khô ở nhiệt độ 70 - 75 0C.
Cả chu kì tẩm chiếm thời gian khoảng 40- 50 giờ.
Sau khi tẩm ta quét 1 lớp vecni bọc ngoài chống ẩm.
V. LẮP RÁP MBA VÀO VỎ:
- Nối các đầu dây vào mạch, đồng hồ, aptomát, mạch bảo vệ
- Đồng hồ, aptomát, rơle bảo vệ phảiđược lắp cố định trên vỏ và đẹp hình thức.
- Kiểm tra chỉ số đồng hồ, chuông báo quá áp.
VI. KIỂM TRA KHI NỐI VỚI NGUỒN ĐIỆN VÀ VẬN HÀNH THỬ:
 1/ Kiểm tra không tải MBA:
 Cho máy chạy không tải khoảng 30 phút, kiểm tra tình trạng của máy.
- Nhiệt độ không quá 40 0C
- Máy vận hành êm, không có tiếng kêu phát ra tứ lõi
- Không có hiện tượng chập mạch 2 cuộn dây
- Điện áp ra phải phù hợp với thiết kế 
2/ Kiểm tra có tải:
Máy vận hành trong khoảng time 30- 45 phút, kiểm tra tình trạng của máy.
- Nhiệt độ không quá 50 0C
- Máy vận hành không rung, không có tiếng kêu
- Điện áp ra phải phù hợp với thiết kế 
IV. Cũng cố:
 - Xem trả lời câu hỏi trong SGK.
- Biết được các bước để quấn MBA
- Biết cách quấn , lồng lõi thép vào cuộn dây
- Biết cách dùng các phương kiểm tra khi chưa nối nguồn,nối tải
 - Chép câu hỏi trắc nghiệm
V. Dặn dò: 
 Chuẩn bài cho kĩ khi vào lớp 
 Xem trước nội dung bài thực hành quấn MBA 1 pha.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM BÀI 11, 12 , 13
Bài 11,12,13:
Câu 1: Quy trình quấn máy biến áp 1 pha gồm có mấy bước
a. 5 bước b. 3 bước
c. 4 bước d. 6 bước
Câu 2/ Sau khi quấn máy biến áp ta tiếp tục:
a/ Đấu vào nguồn và vạn hành thử 
b/ Lắp vào võ, lắp các đđđồng hồ hiển thị, tẩm sấy.
c/ Vận hành thử, tẩm sấy, cho vào võ , lắp đđđồng hồ
d/ Tẩm sấy, lắp võ, lắp các đồng hồ, vận hành thử.
Câu 3/ Khi vận hành máy biến áp thực hiện theo các bươc sau :
a/ Cho MBA làm việc hết công suất định mức, sau đó cho chạy nhỏ tải.
b/ Cho MBA làm việc không tải sau khoảng thời gian nhất định, kiểm tra tình trạng máy, 
(nếu đđạt) cho hoạt động bình thường
c/ Cho MBA làm việc đúng tải 1 ngày sau đó cho MBA làm việc bình thường.
d/ Cho máy biến áp làm việc bình thường
Câu 4/ Cách lựa chọn mua một máy biến áp.
a/ Dựa vào công suất tính toán cuả tải sử dụng
b/ Dựa vào công suất của máy biến áp.
c/ Dựa vào dòng điện và điện áp của máy biến áp 
d/ Dựa vào công suất tối đa tải tiêu thụ.
Câu 5: Hãy ghép các câu sau cho phù hợp.
1.Máy biến áp tăng áp
A Điện áp đầu ra luôn = 220 v khi đầu vào
 thay đđổi so với 220 V
2. Máy biến áp giảm áp.
B Điện áp đầu vào nhỏ hơn điện áp đầu ra
3. ổn áp
C Điện áp đầu vào lớn hơn điện áp đầu ra
a/ 1 –A, 2-B, 3-C b/ / 1 – B, 2 -A , 3-C c/ 1 -B, 2 - C, 3- A	 d/ / 1 –A, 2- C, 3- B
Câu 6/ Các bước kiểm tra cần thiết khi quấn hoàn thành MBA và trước khi nối nguồn :
a/ Kiểm tra thông mạch , kiểm tra chạm lõi, kiểm tra cách điện .
b/ Kiểm tra cách điện, kiểm tra thông từ , kiểm tra số vòng dây.
c/ Kiểm tra thông mạch, kiểm tra thông từ, kiểm tra lõi thép .
d/ Các câu , b,c đđúng.
Câu 7/ Để kiểm tra không tải máy biến áp: Cho máy biến áp chạy không tải khoảng 30 phút , kiểm tra tình trạng máy. máy đđạt yêu cầu nào là máy tốt ?
a/ Nhiệt độ không vượt quá 50o c
b/ Máy vận hành êm, không có tiếng kêu
c/ Điện áp ra không phù hợp với số chỉ định mức thiết kế 
d/ Nhiệt đđộ không quá 40o c, máy không kêu đđiện áp ra đúng trị số định mức.
Câu 8 : Khi quấn xong MBA để kiểm tra thông mạch MBA có mấy cách
a. 2 b.3 c. 4 d. 5
Câu 9 :Để kiểm tra thông mạch của MBA ta dùng những dụng cụ nào ?
a. Vom b. Đèn