Giáo trình Kỹ thuật điện tử chương 3 - Xuân Vinh

áp 90độ 
Dòng xoay chiều có dòng điện sớm 
pha hơn điện áp 90 độ khi đi qua tụ 
 * Dòng xoay chiều đi qua tụ sẽ bị tụ cản lại với một trở kháng gọi 
là Zc, và Zc được tính bởi công thức 
Zc = 1/ ( 2 x 3,14 x F x C ) 
z Trong đó Zc là dung kháng ( đơn vị là Ohm ) 
z F là tần số dòng điện xoay chiều ( đơn vị là Hz) 
z C là điện dung của tụ điện ( đơn vị là µ Fara)
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Công thức trên cho thấy dung kháng của tụ điện tỷ lệ nghịch với 
tần số dòng xoay chiều (nghĩa là tần số càng cao càng đi qua tụ dễ 
dàng) và tỷ lệ nghịc với điện dung của tụ ( nghĩa là tụ có điện dung 
càng lớn thì dòng xoay chiều đi qua càng dễ dàng) 
 => Dòng một chiều là dòng có tần số F = 0 do đó Zc = ∞ vì vậy 
dòng một chiều không đi qua được tụ. 
 4. Dòng điện xoay chiều đi qua cuộn dây. 
 Khi dòng điện xoay chiều đi qua cuộn dây sẽ tạo ra từ trường biến 
thiên và từ trường biến thiên này lại cảm ứng lên chính cuộn dây đó 
một điện áp cảm ứng có chiều ngược lại , do đó cuộn dây có xu 
hướng chống lại dòng điện xoay chiều khi đi qua nó, sự chống lại này 
chính là cảm kháng của cuộn dây ký hiệu là ZL 
ZL = 2 x 3,14 x F x L 
z Trong đó ZL là cảm kháng ( đơn vị là Ohm) 
z L là hệ số tự cảm của cuộn dây ( đơn vị là Henry) L phụ thuộc 
vào số vòng dây quấn và chất liệu lõi . 
z F là tần số dòng điện xoay chiều ( đơn vị là Hz) 
 Từ công thức trên ta thấy, cảm kháng của cuộn dây tỷ lệ thuận với 
tần số và hệ số tự cảm của cuộn dây, tần số càng cao thì đi qua cuộn 
dây càng khó khăn => tính chất này của cuộn dây ngược với tụ điện. 
 => Với dòng một chiều thì ZL của cuộn dây = 0 ohm, dó đó dòng 
một chiều đi qua cuộn dây chỉ chịu tác dụng của điện trở thuần R mà 
thôi ( trở thuần của cuộn dây là điện trở đo được bằng đồng hồ vạn 
năng ), nếu trở thuần của cuộn dây khá nhỏ thì dòng một chiều qua 
cuộn dây sẽ bị đoản mạch. 
 * Dòng điện xoay chiều đi qua cuộn dây thì dòng điện bị chậm pha 
so với điện áp 90 độ nghĩa là điện áp tăng nhanh hơn dòng điện khi 
qua cuộn dây . 
Dòng xoay chiều có dòng điện chậm 
pha hơn điện áp 90 độ khi đi qua cuộn dây 
 =>> Do tính chất lệch pha giữa dòng điện và điện áp khi đi qua tụ 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
điện và cuộn dây, nên ta không áp dụng được định luật Ohm vào 
mạch điện xoay chiều khi có sự tham gia của L và C được. 
 =>> Về công xuất thì dòng xoay chiều không sinh công khi chúng 
đi qua L và C mặc dù có U > 0 và I >0. 
 5. Tổng hợp hai dòng điện xoay chiều trên cùng một mạch điện 
 * Trên cùng một mạch điện , nếu xuất hiện hai dòng điện xoay 
chiều cùng pha thì biên độ điện áp sẽ bằng tổng hai điện áp thành 
phần. 
Hai dòng điện cùng pha biên độ sẽ tăng. 
 * Nếu trên cùng một mạch điện , nếu xuất hiện hai dòng điện xoay 
chiều ngược pha thì biên độ điện áp sẽ bằng hiệu hai điện áp thành 
phần. 
Hai dòng điện ngược pha, biên độ giảm 
 Chương IV - Giới thiệu đồng hồ vạn năng 
 1. Giới thiệu về đồng hồ vạn năng ( VOM) 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Đồng hồ vạn năng ( VOM ) là thiết bị đo không thể thiếu được với 
bất kỳ một kỹ thuật viên điện tử nào, đồng hồ vạn năng có 4 chức 
năng chính là Đo điện trở, đo điện áp DC, đo điện áp AC và đo dòng 
điện. 
 Ưu điểm của đồng hồ là đo nhanh, kiểm tra được nhiều loại linh 
kiện, thấy được sự phóng nạp của tụ điện , tuy nhiên đồng hồ này có 
hạn chế về độ chính xác và có trở kháng thấp khoảng 20K/Vol do vây 
khi đo vào các mạch cho dòng thấp chúng bị sụt áp. 
 2. Hướng dẫn đo điện áp xoay chiều. 
Sử dụng đồng hồ vạn năng đo áp AC 
 Khi đo điện áp xoay chiều ta chuyển thang đo về các thang AC, 
để thang AC cao hơn điện áp cần đo một nấc, Ví dụ nếu đo điện áp 
AC220V ta để thang AC 250V, nếu ta để thang thấp hơn điện áp cần 
đo thì đồng hồ báo kịch kim, nếu để thanh quá cao thì kim báo thiếu 
chính xác. 
 * Chú ý - chú ý : 
 Tuyết đối không để thang đo điện trở hay thang đo dòng điện khi 
đo vào điện áp xoay chiều => Nếu nhầm đồng hồ sẽ bị hỏng ngay lập 
tức ! 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Để nhầm thang đo dòng điện, đo vào 
nguồn AC => sẽ hỏng đồng hồ 
Để nhầm thang đo điện trở, đo vào nguồn AC 
=> sẽ hỏng các điện trở trong đồng hồ 
 * Nếu để thang đo áp DC mà đo vào nguồn AC thì kim đồng hồ 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
không báo , nhưng đồng hồ không ảnh hưởng . 
Để thang DC đo áp AC đồng hồ không lên kim 
tuy nhiên đồng hồ không hỏng 
 3. Hướng dẫn đo điện áp một chiều DC bằng đồng hồ vạn năng. 
 Khi đo điện áp một chiều DC, ta nhớ chuyển thang đo về thang 
DC, khi đo ta đặt que đỏ vào cực dương (+) nguồn, que đen vào cực 
âm (-) nguồn, để thang đo cao hơn điện áp cần đo một nấc. Ví dụ nếu 
đo áp DC 110V ta để thang DC 250V, trường hợp để thang đo thấp 
hơn điện áp cần đo => kim báo kịch kim, trường hợp để thang quá 
cao => kim báo thiếu chính xác.
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Dùng đồng hồ vạn năng đo điện áp một chiều DC 
 * Trường hợp để sai thang đo : 
 Nếu ta để sai thang đo, đo áp một chiều nhưng ta để đồng hồ thang 
xoay chiều thì đồng hồ sẽ báo sai, thông thường giá trị báo sai cao 
gấp 2 lần giá trị thực của điện áp DC, tuy nhiên đồng hồ cũng không 
bị hỏng . 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Để sai thang đo khi đo điện áp một chiều => báo sai giá trị. 
 * Trường hợp để nhầm thang đo 
 Chú ý - chú ý : Tuyệt đối không để nhầm đồng hồ vào thang đo 
dòng điện hoặc thang đo điện trở khi ta đo điện áp một chiều (DC) , 
nếu nhầm đồng hồ sẽ bị hỏng ngay !! 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
Trường hợp để nhầm thang đo dòng điện 
khi đo điện áp DC => đồng hồ sẽ bị hỏng ! 
Trường hợp để nhầm thang đo điện trở khi đo điện 
áp DC => đồng hồ sẽ bị hỏng các điện trở bên trong! 
 4. Hướng dẫn đo điện trở và trở kháng. 
 Với thang đo điện trở của đồng hồ vạn năng ta có thể đo được rất 
nhiều thứ. 
z Đo kiểm tra giá trị của điện trở 
z Đo kiểm tra sự thông mạch của một đoạn dây dẫn 
z Đo kiểm tra sự thông mạch của một đoạn mạch in 
z Đo kiểm tra các cuộn dây biến áp có thông mạch không 
z Đo kiểm tra sự phóng nạp của tụ điện 
z Đo kiểm tra xem tụ có bị dò, bị chập không. 
z Đo kiểm tra trở kháng của một mạch điện 
z Đo kiểm tra đi ốt và bóng bán dẫn. 
 * Để sử dụng được các thang đo này đồng hồ phải được lắp 2 Pịn 
tiểu 1,5V bên trong, để xử dụng các thang đo 1Kohm hoặc 10Kohm 
ta phải lắp Pin 9V. 
 Đo điện trở : 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Đo kiểm tra điện trở bằng đồng hồ vạn năng 
 Để đo tri số điện trở ta thực hiện theo các bước sau : 
z Bước 1 : Để thang đồng hồ về các thang đo trở, nếu điện trở 
nhỏ thì để thang x1 ohm hoặc x10 ohm, nếu điện trở lớn thì để 
thang x1Kohm hoặc 10Kohm. => sau đó chập hai que đo và 
chỉnh triết áo để kim đồng hồ báo vị trí 0 ohm. 
z Bước 2 : Chuẩn bị đo . 
z Bước 3 : Đặt que đo vào hai đầu điện trở, đọc trị số trên thang 
đo , Giá trị đo được = chỉ số thang đo X thang đo 
Ví dụ : nếu để thang x 100 ohm và chỉ số báo là 27 thì giá trị là 
= 100 x 27 = 2700 ohm = 2,7 K ohm 
z Bước 4 : Nếu ta để thang đo quá cao thì kim chỉ lên một chút , 
như vậy đọc trị số sẽ không chính xác. 
z Bước 5 : Nếu ta để thang đo quá thấp , kim lên quá nhiều, và 
đọc trị số cũng không chính xác. 
z Khi đo điện trở ta chọn thang đo sao cho kim báo gần vị trí 
giữa vạch chỉ số sẽ cho độ chính xác cao nhất. 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Dùng thang điện trở để đo kiểm tra tụ điện 
 Ta có thể dùng thang điện trở để kiểm tra độ phóng nạp và hư 
hỏng của tụ điện , khi đo tụ điện , nếu là tụ gốm ta dùng thang đo x1K 
ohm hoặc 10K ohm, nếu là tụ hoá ta dùng thang x 1 ohm hoặc x 10 
ohm. 
Dùng thang x 1K ohm để kiểm tra tụ gốm 
 Phép đo tụ gốm trên cho ta biết : 
z Tụ C1 còn tốt => kim phóng nạp khi ta đo 
z Tụ C2 bị dò => lên kim nhưng không trở về vị trí cũ 
z Tụ C3 bị chập => kim đồng hồ lên = 0 ohm và không trở về. 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
Dùng thang x 10 ohm để kiểm tra tụ hoá 
 Ở trên là phép đo kiểm tra các tụ hoá, tụ hoá rất ít khi bị dò hoặc 
chập mà chủ yếu là bị khô ( giảm điện dung) khi đo tụ hoá để biết 
chính xác mức độ hỏng của tụ ta cần đo so sánh với một tụ mới có 
cùng điện dung. 
z Ở trên là phép đo so sánh hai tụ hoá cùng điện dung, trong đó 
tụ C1 là tụ mới còn C2 là tụ cũ, ta thấy tụ C2 có độ phóng nạp 
yếu hơn tụ C1 => chứng tỏ tụ C2 bị khô ( giảm điện dung ) 
z Chú ý khi đo tụ phóng nạp, ta phải đảo chiều que đo vài lần để 
xem độ phóng nạp. 
 5. Hướng dẫn đo dòng điện bằng đồng hồ vạn năng. 
 Cách 1 : Dùng thang đo dòng 
 Để đo dòng điện bằng đồng hồ vạn năng, ta đo đồng hồ nối tiếp 
với tải tiêu thụ và chú ý là chỉ đo được dòng điện nhỏ hơn giá trị của 
thang đo cho phép, ta thực hiện theo các bước sau 
z Bươc 1 : Đặt đồng hồ vào thang đo dòng cao nhất . 
z Bước 2: Đặt que đồng hồ nối tiếp với tải, que đỏ về chiều 
dương, que đen về chiều âm . 
z Nếu kim lên thấp quá thì giảm thang đo 
z Nếu kim lên kịch kim thì tăng thang đo, nếu thang đo đã để 
thang cao nhất thì đồng hồ không đo được dòng điện này. 
z Chỉ số kim báo sẽ cho ta biết giá trị dòng điện . 
 Cách 2 : Dùng thang đo áp DC
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Ta có thể đo dòng điện qua tải bằng cách đo sụt áp trên điện trở 
hạn dòng mắc nối với tải, điện áp đo được chia cho giá trị trở hạn 
dòng sẽ cho biết giá trị dòng điện, phương pháp này có thể đo được 
các dòng điện lớn hơn khả năng cho phép của đồng hồ và đồng hồ 
cũmg an toàn hơn. 
 Cách đọc trị số dòng điện và điện áp khi đo như thế nào ? 
 * Đọc giá trị điện áp AC và DC 
 Khi đo điện áp DC thì ta đọc giá trị trên vạch chỉ số DCV.A 
z Nếu ta để thang đo 250V thì ta đọc trên vạch có giá trị cao nhất 
là 250, tương tự để thang 10V thì đọc trên vạch có giá trị cao 
nhất là 10. trường hợp để thang 1000V nhưng không có vạch 
nào ghi cho giá trị 1000 thì đọc trên vạch giá trị Max = 10, giá 
tr