Giáo án Sinh học 12 - Chương trình cả năm - Thái Minh Tâm

dung kiến thức
▲ Cho HS đọc thông tin rút ra nội dung chính.
 -Tạo môi trường trong sạch để hạn chế tác nhân ĐB như thế nào?
 -Tư vấn di truyền và việc sàng lọc trước sinh.
 -Liệu pháp gen là gì?
▲ Cho HS đọc thông tin rút ra nội dung chính.
 -Những vấn đề xã hội về việc giải mã bộ gen là gì?
 -Thực phẩm biến đổi gen và an toàn sinh học là gì ?
 -Khả năng trí tuệ có di truyền không ?
 -Bệnh AIDS gây tác hại nghiêm trọng như thế nào? Có biện pháp hữu hiệu để điều trị nó chưa ?
∆ Đọc thông tin rút ra nội dung chính.
∆ Đọc thông tin rút ra nội dung chính.
I. Bảo vệ vốn gen của loài người 
 Đột biến phát sinh mới ngày càng nhiều và được di truyền lại, chỉ một phần bị loại khỏi quần thể người do chọn lọc tự nhiên và các yếu tố ngẫu nhiên nên bệnh di truyền ngày càng gia tăng. Để hạn chế bệnh di truyền, con người có thể tiến hành các biện pháp sau: 
1. Tạo môi trường sạch nhằm hạn chế các tác nhân đột biến
 -Tạo môi trường sạch, tránh đột biến phát sinh. 
 -Tránh và hạn chế các tác hại của các tác nhân gây đột biến. Nếu phải tiếp xúc với tác nhân gây đột biến thì phải có các dụng cụ phòng hộ thích hợp. 
2. Tư vấn di truyền và việc sàng lọc trước sinh
 -Trao đổi ý kiến, cung cấp thông tin, cho lời khuyên về khả năng mắc bệnh di truyền nào đó ở đời con của các cặp vợ chồng mà bản thân họ hay một số người trong dòng họ đã mắc bệnh nhằm giúp họ có biện pháp phòng tránh thích hợp. 
 - Để tư vấn có kết quả cần chuẩn đoán đúng và xây dựng được phả hệ của người bệnh, nếu đúng là bệnh di truyền thì cần xác định tính trội – lặn, có liên kết giới tính hay không  từ đó tính xác suất xuất hiện trẻ mắc bệnh và đưa ra lời khuyên cho người được tư vấn.
 -Với những người có nguy cơ cao, dùng những xét nghiệm được thực hiện khi cá thể còn trong bụng mẹ. Hai kĩ thuật phổ biến là: chọc dò dịch ối và sinh thiết tua nhau thai để tách lấy tế bào phôi cho phân tích NST, phân tích AND và nhiều chỉ tiêu hóa sinh để có biện pháp can thiệp kịp thời.
 -Hoặc kiểm tra trẻ sơ sinh để tầm soát các bệnh tật di truyền để có biện pháp chăm sóc, chữa trị sớm giúp hạn chế tối đa các tác động xấu của khuyết tật di truyền đối với trẻ bị bệnh. 
3. Liệu pháp gen – kỹ thuật của tương lai
 Liệu pháp gen là việc chữa trị các bệnh di truyền bằng cách thay gen đột biến bằng gen các lành.
 Người ta thường dùng virut sống trong cơ thể người đã loại bỏ các gen bệnh làm thể tuyền gen.
 Khó khăn: virut có thể gây hư hỏng gen khác do chèn gen sai vị trí trên NST. 
II. Một số vấn đề xã hội của DTH
1. Tác động xã hội của việc giải mã bộ gen
 Làm nảy sinh nhiều vấn đề tâm lí XH:
 -Việc hiểu biết về hồ sơ di truyền của cá thể cho phép tránh được bệnh di truyền nhưng đồng thời có thể chỉ thông báo cái chết sớm có thể xảy ra và không tránh khỏi. 
 -Hồ sơ di truyền của cá thể có thể bị sử dụng để chống lại họ khi kết hôn, xin việc làm 
2. Vấn đề phát sinh do công nghệ gen và công nghệ tế bào
 -Ngoài những lợi ích kinh tế và khoa học cũng nảy sinh nhiều vấn đề như: gen kháng thuốc từ sinh vật biến đổi gen có thể phát tán sang sinh vật hay người không? gen kháng thuốc diệt cỏ ở cây trồng biến đổi gen có phát tán sang cỏ dại không ?... 
 -Liệu con người có sử dung phương pháp nhân bản vô tính để tạo ra người nhân bản không?
3. Vấn đề di truyền khả năng trí tuệ
 -Hệ số IQ được sử dụng để đánh giá khả năng trí tuệ của con người. IQ được xác định dựa vào trắc nghiệm với các bài tập tích hợp có độ khó tăng dần thông qua các hình vẽ, các con số, các câu hỏi.
 IQ = (tuổi khôn/tuổi sinh học) x 100%
 -Tính di truyền có ảnh hưởng nhất định đến khả năng trí tuệ nhưng phụ thuộc nhiều vào môi trường sống.
4. Di truyền học với bệnh AIDS
 -Bệnh AIDS gây nên bởi virus HIV. 
 -Hạt virus gồm 2 phân tử ARN, các prôtêin cấu trúc và enzim đảm bảo cho sự lây nhiễm liên tục.
 - Virut xâm nhập vào tế bào người → ARN của virut sử dụng enzim phiên mã ngược để tạo ra ADN mạch kép → ADN mạch kép mới → xen vào ADN tế bào chủ (nhờ enzim xen) → ADN virut nhân đôi cùng với hệ gen người.
 - Virut có thể tiềm sinh vô hạn trong tế bào bạch cầu T4, nhưng khi tế bào này hoạt động lập tức chúng bị virut tiêu diệt.
 - Sự giảm sút số lượng và chức năng của các tế bào bạch cầu limpho làm suy giảm chức năng miễn dịch của cơ thể. Các VSV cơ hội lợi dụng lúc cơ thể bị suy giảm miễn dịch để tấn công gây sốt, tiêu chảy, lao, ung thư, viêm màng não, mất trí,  dẫn tới cái chết cho bệnh nhân.
 - Để làm chậm sự tiến triển của bệnh người ta sử dụng biện pháp di truyền nhằm hạn chế sự phát triển của virut HIV.
 - Hiện nay HIV/AIDS đã trở thành đại dịch của nhân loại.
 3. Thực hành, luyện tập (củng cố):
	Tóm lược lại ND bài.
 4. Vận dụng, liên hệ thực tế (dặn dò):
	- Trả lời các câu hỏi cuối bài.
- Xem lại nội dung tòan bộ phần V. Di truyền học để chuẩn bị cho bài ôn tập.
Tuần: ....	 	Ngày soạn: ............................
Tiết: ...... 	 	Ngày dạy: ..........................
Bài 23: ÔN TẬP PHẦN DI TRUYỀN HỌC 
I. Mục tiêu:
- Nắm được kiến thức tổng quát phần V.
- Hiểu rõ các nội dung đã học và làm được một số câu hỏi và bài tập vận dụng.
II/ Phương tiện - phương pháp dạy học:
Phương tiện: 
SGK, tập học, phiếu học tập, một số dạng câu hỏi trắc nghiệm và bài tập vận dụng.
Phương pháp: 
Hỏi đáp- tìm tòi bộ phận.
Làm bài tập để củng cố kiến thức.
III. Tiến trình bày dạy:
1. Ổn định tổ chức lớp 
2.Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị ôn tập ở nhà của HS.
3. Giảng bài mới: 
 Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung bài dạy
 ▲ HD HS một số nội dung cần ôn tập.
 -Những nội dung trọng tâm SGK.
 -Một số dạng câu hỏi trắc nghiệm.
 -Một số dạng bài tập vận dụng.
 -Phiếu học tập.
 -Cách thức ra đề, ma trận đề kiểm tra.
 ▲ Giải đáp thắc mắc của HS.
 ∆ Nghe giảng, thảo luận nhóm, hoàn thành các phiếu học tập.
 ∆ Đặt câu hỏi thắc mắc những điểm chưa rõ. 
 Những nội dung cần ôn tập: 
 -Toàn bộ nội dung SGK và bài giảng phần V. HD ND ma trận kiểm tra kiến thức: 
 +Câu hỏi nhận biết và thông hiểu bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng. 
 +Câu hỏi và bài tập vận dụng dựa vào bài tập SGK và khai thác vốn kiến thức hiểu biết của HS. Các dạng bài tập GV đều cho VD để HS tham khảo hoặc HD phương hướng giải một số bài tập mẫu. 
 -Hoàn thành các phiếu học tập.
 4. Củng cố: 
 	- Yêu cầu HS nhắc lại một số nội dung vừa ôn tập.
 	- GV Tổng hợp kết quả, kết luận chung về nội dung ôn tập.
 5. Dặn dò:
 	- Dặn HS nội dung ôn tập và nghiên cứu trước chương mới.
NỘI DUNG TRỌNG TÂM – PHIẾU HỌC TẬP
1.Cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử
Liên hệ kiến thức cũ hãy điền những cụm từ thích hợp cho sơ đồ sau .
ADN 1 ARN 2 prôtêin 3 tính trạng
 4
ADN A. Dịch mã B. Phiên mã 	C. Tự sao	D. Qui định
	 	Đáp án: 	1.B	2.A	3.D	4.C
- Mã gốc trong ADN được phiên mã thành mã sao ở ARN và sau đó được dịch mã thành chuỗi pôlipeptit cấu tạo nên prôtêin, prôtêin trực tiếp biểu hiện thành tính trạng của cơ thể. 
- Trình tự các nuclêôtit trong mạch khuôn của gen quy định trình tự các ribônuclêôtit trong mARN từ đó quy định trình tự axit amin trong chuỗi pôlipeptit. 
2 . Cơ chế di truyền ở cấp độ tế bào
Phiếu học tập số 1
Cơ chế
Diễn biến
Nhân đôi ADN
Phiên mã
Dịch mã
Điều hoà hoạt động của gen
Đáp án phiếu học tập số 1
Cơ chế
Diễn biến
Nhân đôi ADN
 - Nhờ enzim tháo xoắn, ADN tháo xoắn và tách thành hai mạch đơn khi bắt đầu tái bản. 
 - Các mạch đơn được tổng hợp theo chiều 5’ – 3’, trên mạch khuôn được tổng hợp liên tục, mạch còn lại được tổng hợp gián đoạn.
 - Diễn ra theo nguyên tắc khuôn mẫu, nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn. 
Phiên mã
 -Enzim ARN pôlimeraza bám vào vùng điều hòa để lộ ra mạch mang mã gốc chiều 3’-5’ và bắt đầu tổng hợp mARN tại vị trí đặc hiệu.
 - Enzim dịch chuyển trên mạch khuôn theo chiều 3’ – 5’ và sợi ARN kéo dài theo chiều 5’ – 3’, các đơn phân kết hợp theo nguyên tắc bổ sung.
 - Enzim đến điểm kết thúc, dừng phiên mã và ARN tách khỏi mạch khuôn.
Dịch mã
 - Các axit amin đã hoạt hoá được tARN mang vào ribôxôm.
 - Ribôxôm dịch chuyển trên mARN theo chiều 5’ – 3’ theo từng bộ ba và chuỗi pôlipeptit được kéo dài.
 - Đến bộ ba kết thúc chuỗi pôlipeptit tách khỏi ribôxôm.
Điều hoà hoạt động của gen
 Gen điều hoà tổng hợp prôtêin ức chế kìm hãm sự phiên mã, khi chất cảm ứng làm bất hoạt chất kìm hãm thì sự phiên mã diễn ra. Sự điều hoà phụ thuộc vào nhu cầu tế bào.
Phiếu học tập số 2
Tên qui luật
Nội dung
Cơ sở tế bào
Phân li
Di truyền độc lập
Tương tác gen không alen
Tác động cộng gộp
Tác động đa hiệu
Liên kết hoàn toàn
Hoán vị gen
DT liên kết với GT
DT ngoài nhân
Phiếu học tập số 2
Tên qui luật
Nội dung
Cơ sở tế bào
Phân li
Do sự phân li đồng đều của cặp nhân tố di truyền nên mỗi giao tử chỉ chứa 1 nhân tố của cặp. 
Phân li tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Di truyền độc lập
- Các cặp nhân tố di truyền phân li độc lập với nhau trong phát sinh giao tử 
-Tỉ lệ cơ bản 9 : 3 : 3 : 1
Các cặp NST phân li độc lập. 
Tương tác gen không alen
- Các gen không alen tương tác với nhau trong sự hình thành tính trạng (các sản phẩm sinh ra tương tác nhau hình thành tính trạng mới)
-Tạo ra các qui luật bổ trợ: 9 : 3 : 3 : 1; 9 : 7; 
9 : 6 : 1; 
Các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Tác động cộng gộp
- Các gen cùng có vai trò như nhau trong sự hình thành tính trạng, cường độ biểu hiện của tính trạng phụ thuộc mức độ đóng góp của các alen trội.
-Tạo ra các qui luật cộng gộp có tích lũy gen trội, tỉ lệ 1 : 4 : 6 : 4 : 1 cộng gộp có tích lũy gen trội, tỉ lệ 15 : 1.
Các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Tác động đa hiệu
Một gen chi phối nhiều tính trạng.
Qui luật phân li và tổ hợp một cặp NST tương đồng. 
Liên kết hoàn toàn
- Các gen trên NST cùng phân li và tổ hợp trong phát sinh giao tử và thụ tinh.
- Lai phân tích hai cặp dị hợp chỉ cho tỉ lệ 1 : 1. 
Sự phân li và tổ hợp của cặp NST tương đồng, hai gen cùng nằm trên 1 NST.
Hoán vị gen
- Hoán vị các gen alen tạo ra sự tái tổ hợp của các gen không alen.
- Lai phân tích hai cặp dị hợp chỉ cho tỉ lệ hai nhóm kiểu hình bằng nhau từng đôi một.
Trao đổi những đo