Giáo án Ngữ văn 9 tuần 26_ GV NGUYỄN HỮU HÙNG

1996). Nhà thơ đã được nhận: giải A, cuộc thi thơ tạp chí văn nghệ Quân đội; Giải thưởng loại A giải thưởng văn học 1987 của hội nhà văn Việt Nam...
2. Văn bản
- GV: Hướng dẫn HS đọc: to, rõ, chính xác, giọng ấm áp, yêu thương, ngọt ngào
- GV đọc mẫu => HS đọc
- Nhận xet việc đọc của HS
?Nêu thời gian sáng tác?
?Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào?Tìm PTBĐ?
HS đọc 
-HS phát hiện-trả lời
-Sáng tác: Năm 1980.
-Bố cục: 2 phần
-Thể thơ:Tự do
-PTBĐ: BC+MT+TS 
? Tìm bố cục của văn bản, nêu nội dung chính của từng phần ?
? Nhận xét về bố cục của bài thơ
2 phần:
(1): Từ đầu => “đẹp nhất trên đời”: Con lớn trong tình yêu thương, sự nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống lao động nên thơ của quê hương.
(2) Còn lại: Lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền thống ấy
=> Bố cục lô gic, chặt chẽ.
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc-hiểu văn bản
II. Đọc - hiểu văn bản
-1 HS đọc diễn cảm đoạn 1
-Theo dõi 4 câu thơ đầu
? Ở 4 câu thơ đầu, tác giả cho chúng ta biết được điều gì?
? Nhận xét gì về các hình ảnh, các diễn đạt ở 4 câu thơ trên
? Tác dụng của các hình ảnh và cách diễn đạt đó?
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
-HS suy nghĩ trả lời
-Lời thơ giản dị, mộc mạc; hình ảnh cụ thể giầu sức gợi =>Hình ảnh người con đang lớn lên trong vòng tay yêu thương của cha mẹ.
1. Nói với con về tình cảm cội nguồn:
* Tình cảm gia đình:
-Bức tranh về mái ấm gia đình hạnh phúc.
GV: Cách tả, kể đứa trẻ lẫm chẫm tập đi, tập nói lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, trong sự nâng đón và mong chờ của cha mẹ. Với các hình ảnh cụ thể, cách diễn đạt dường như vô lý song lại tạo ra sự độc đáo, đặc sắc trong tư duy và cách diễn đạt người miền núi => Tạo không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt.
? Ngoài 4 câu thơ trên, còn có câu thơ nào cũng nói về cuộc sống gia đình hạnh phúc, đầm ấm.
-HS phát hiện
 “Cha mẹ …trên đời” => Cha mẹ mãi thương yêu nhau => Cuộc sống gia đình thật hạnh phúc.
Con được lớn trong tình yêu thương sự nâng đỡ của cha mẹ, bên cạnh đó con còn được lớn, trưởng thành từ đâu nữa. Theo dõi tiếp khổ thơ thứ nhất từ câu 5 => câu 10
? Em hiểu “Người đồng mình”: có nghĩa là gì, có thể thay thế từ này bằng những từ nào khác ? Nhận xét về cách nói ? 
(=> có thể thay bằng các từ: người bản mình, người buôn mình, người quê mình…)
? Cuộc sống lao động của người đồng mình được gợi lên qua các hình ảnh nào
? Nhận xét gì về các từ cài, ken trong hai câu thơ trên.
? Cuộc sống lao động của “Người đồng mình” là cuộc sống như thế nào.
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
A.Người cùng ý nghĩ
B.Người cùng chung việc
C.Người cùng nhà
D.Người sống cùng miền đất, quê hương
-quê hương tác giả => cách nói mộc mạc mang tính địa phương của người dân tộc Tày.
=> Sử dụng các động từ: cài, ken
*Tình cảm quê hương:
=> Miêu tả cụ thể cuộc sống lao động cần cù, tươi vui, ngoài ra còn thể hiện sự gắn bó, quấn quýt trong lao động, làm ăn của đồng bào quê hương
Þ Người đồng mình cần cù, tài hoa, yêu đời, nặng nghĩa tình …
- Hãy theo dõi hai câu thơ “Rừng cho hoa.. tấm lòng” ? Hai câu thơ gợi cho em suy nghĩ gì?
GV chốt lại
HS suy nghĩ, phát biểu
HS khác bổ sung
Þ Thiên nhiên thơ mộng, trữ tình
“Người đồng mình” có những đức tính cao đẹp gì ? Người cha mong ước gì ở con mình, để giải đáp điều này, chúng ta tiếp tục tìm hiểu phần còn lại của văn bản
2.Nói với con về truyền thống quê hương:
- 1 HS đọc diễn cảm 
Nhận xét về ngữ điệu của câu thơ, cách diễn đạt của tác giả?
Trong các câu thơ trên, người cha đã nói với con về những đức tính gì của người đồng mình?
“Người đồng mình… cực nhọc”
 “Cao đo nỗi buồn
 Xa nuôi chí lớn” -Lấy cái cụ thể nói cái trừu tượng; Câu thơ đăng đối như tục ngữ Þ đúc kết một thái độ, một bản lĩnh
Gợi sức sống mạnh mẽ, phóng khoáng của người đồng mình
*Những đức tính tốt đẹp của người đằng mình.
=> Ngữ điệu cảm thán, nghệ thuật so sánh, điệp ngữ, sử dụng thành ngữ, cách nói khác lạ
?Hãy nhận xét giọng điệu của đoạn thơ
Giọng điệu: Thiết tha trìu mến, cương nghị, rắn rỏi
-Sống vất vả, gian nan nhưng phóng khoáng, mạnh mẽ, giàu chí khí, can trường, dũng cảm
? Từ đó, người cha mong muốn ở con điều gì ?
-Mong muốn của người cha: con phải có nghĩa tình chung thuỷ với quê hương, biết chấp nhận và vượt qua gian nan thử thách bằng ý chí và bằng niềm tin của mình
Þ Mong con sống thuỷ chung, tình nghĩa với quê hương bằng ý chí và niềm tin của mình.
- Theo dõi các câu thơ còn lại
? Ở các câu thơ này, người cha tiếp tục nói với con về những đức tính gì của “người đồng mình”
(Gợi ý: Em hiểu các câu thơ trên như thế nào)
“Người đồng mình” thô sơ da thịt… Nghe con”
=> Đức tính của “người đồng mình” giàu chí khí, niềm tin, không nhỏ bé về tâm hồn về ý chí và mong ước xây dựng quê hương. Chính họ đã làm nên quê hương với truyền thống với phong tục tập quán tốt đẹp.
-Kết cấu đối lập 
Giọng điệu tha thiết, cách nói mộc mạc có sức khái quát
Þ con người nơi đây: tự tin, giàu bản lĩnh 
?Em hiểu như thế nào về 2 câu :
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Þ Sức sống bền bỉ, bản sắc văn hoá
? Từ những đức tính quý báu này của “người đồng mình”, người cha mong ước ở con điều gì
-HS nêu
- Người cha mong muốn con biết tự hào về truyền thống quê hương, dặn dò con cần tự tin mà vững bước trên đường đời
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé …
-Tự hào về quê hương, mong con kế tục xứng đáng truyền thống quê hương.
III. Tổng kết
? Qua bài thơ, em cảm nhận được tình cảm của người cha dành cho con ntn? Điều lớn lao nhất mà cha muốn truyền cho con là gì.
-HS khái quát
- Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con chính là lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời
?Khái quát nghệ thuật của bài?
Giáo viên chốt lại
Gọi học sinh đọc ghi nhớ
-HS nêu HS thảo luận => phát biểu
HS đọc ghi nhớ
Ghi nhớ (SGK 74)
4. Củng cố:
 ?Cuộc sống nơi rẻo cao miền núi trong bài có giống cuộc sống, con người trên quê hương em không?
(gọi học sinh trong lớp phát biểu)
?Em hãy hát một bài hát ca ngợi cảnh sắc, con người miền núi (Tình ca Tây Bắc, Mưa rơi,...)
-Đọc diễn cảm bài thơ 1 lần
5. Dặn dò: 
-Làm bài tập (SGK 74)
-Viết bài văn ngắn về cảm xúc, suy nghĩ của mình khi nghe lời cha nói với con 
-Học thuộc lòng bài thơ
- Soạn bài tiết 123
Ngày soạn : 03/03/2013 	Ngày dạy: 5 /03/2013 
PHẦN TIẾNG VIỆT Tiết 123
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 Học xong, học sinh đạt được:
1. Kiến thức: 
Khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý
Tác dụng của việc tạo hàm ý trong giao tiếp hằng ngày. 
Bước đầu hiểu được cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh cụ thể, gợi cảm của thơ ca miền núi.
2. Kĩ năng: 
Nhận biết nghĩa tường minh và hàm ý trong câu.
Giải đáp được hàm ý trong văn cảnh cụ thể.
Sử dụng hàm ý sao cho phù hợp với tình huống giao tiếp.
3. Thái độ: Có ý thức sử dụng hàm ý trong giao tiếp
II. Chuẩn bị:
 1. GV: 
+ Phương pháp: Nêu vấn đề, nhận xét
+ Bảng phụ ghi ngữ liệu
+ Sách CKT Ngữ văn
 2. HS: Các nhóm chuẩn bị các câu hỏi trong bài (chuẩn bị ở nhà)
III. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định: Kiểm tra sĩ số lớp.
2. Kiểm tra bài cũ: 
-Viết 1 đoạn văn ngắn có sử dụng phép liên kết câu, phân tích tác dụng của phép liên kết trong đoạn văn đó.
-Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
3. Bài mới:
Giới thiệu bài: 
Trong cuộc sống hàng ngày để diễn đạt những tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của bản thân có khi ta nói ra trực tiếp điều muốn nói. Song trong một số hoàn cảnh, tình huống nhất định ta lại không diễn đạt điều muốn nói một cách trực tiếp bằng những từ ngữ trong lời nói. Để hiểu rõ hơn về hai cách diễn đạt trên, chúng ta vào tìm hiểu bài học hôm nay.
HĐ CỦA GIÁO VIÊN
HĐ CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG 
*Đoạn văn trích (SGK trang 74, 75)
- 2 HS đọc ngữ liệu
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
 - GV dùng bảng phụ
? Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì .
? Em hãy suy nghĩ xem vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái
=> Cách nói của anh thanh niên ở trên được gọi là câu nói chứa hàm ý
?Thế nào là câu có chứa hàm ý
-HS suy nghĩ trả lời
=> Anh thanh niên muốn nói thêm rằng anh rất tiếc vì thời gian còn lại quá ít
=> Anh không muốn nói thẳng điều đó vì: - Có thể do anh ngại ngùng- Muốn che giấu tình cảm của mình
-HS nêu khái quát
- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
? Câu nói thứ hai của anh thanh niên “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!” có ẩn ý gì không?
=> Đó là câu nói có nghĩa tường minh
=> Câu nói không có ẩn ý, câu nói này thông báo với cô gái việc cô để quên chiếc khăn mùi soa ở trên bàn. Nội dung thông báo này được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong lời nói.
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
? Cho ví dụ ở đó người nói có sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý
VD: A hỏi B
-A: Tối nay cậu đi xem xiếc không ?
-B: Mình chưa làm xong các bài tập.
(Câu hỏi của A có nghĩa tường minh, câu trả lời của B có hàm ý: Có thể không đi vì lý do chưa làm xong các bài tập)
? Qua ngữ liệu trên, cho biết thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý.
-HS nêu
-1 HS đọc ghi nhớ
*Ghi nhớ (SGK/75)
II. Luyện tập
1.Bài tập 1:
(SGK/75)
- 1 HS đọc yêu cầu bài tập
- HS làm bài tập => trình bày
- HS khác bổ sung
-GV đánh giá
a) Câu “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy”, với cụm từ “tặc lưỡi”: cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên => Đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật
b) Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là:"Mặt đỏ ửng "vì ngượng. “Nhận lại chiếc khăn” vì đó là khăn của cô mà cô đã để quên như lời anh thanh niên nói. =>Đây là một hành động không thể khác được
=> Qu