Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 3

Bµi 1
TiÕt3: C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i
A. Môc tiªu cÇn ®¹t 
1. KiÕn thøc
 Néi dung ph­¬ng ch©m vÒ l­îng vµ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt.
2. kÜ n¨ng
- NhËn biÕt vµ ph©n tÝch ®­îc c¸ch sö dông ph­¬ng ch©m vÒ l­îng vµ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt trong mét sè t×nh huèng giao tiÕp cô thÓ.
- VËn dông ph­¬ng ch©m vÒ l­îng, ph­¬ng ch©m vÒ chÊt trong ho¹t ®éng giao tiÕp.
3.Th¸i ®é
 Cã ý thøc vËn dung c¸c ph­¬ng ch©m héi thäai trong giao tiÕp x· héi.
II.C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n ®­îc gi¸o dôc trong bµi
1. KÜ n¨ng giao tiÕp
2. KÜ n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ trÞ
3. KÜ n¨ng t­ duy logic
4. KÜ n¨ng qu¶n lÝ thêi gian
III. ChuÈn bÞ
1. Gi¸o viªn: b¶ng phô
2. Häc sinh: tr¶ lêi c¸c c©u hái sgk
IV. Ph­¬ng ph¸p/ kÜ thuËt d¹y häc
Th«ng b¸o, ph©n tÝch ng«n ng÷, nªu vÊn ®Ò( ®éng n·o, ®Æt c©u hái); th¶o luËn( chia nhãm, giao nhiÖm vô)
V. C¸c b­íc lªn líp
1.Tæ chøc ( 1’)
2. KiÓm tra ( 1’)
Gi¸o viªn kh«ng tiÕn hµnh kiÓm tra bµi cò, nh¾c nhë häc sinh mét sè quy ®Þnh cña ph©n m«n.
3. Bµi míi
* Khëi ®éng ( 1’)
 ë líp 8 c¸c em ®· ®­îc häc mét sè mét sè néi dung cña ng÷ dông häc nh­ hµnh ®éng nãi, vai giao tiÕp, l­ît lêi trong héi tho¹i, nh­ vËy c¸c em ®· cã nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ héi tho¹i. Tuy nhiªn ph­¬ng ch©m héi tho¹i lµ mét vÊn ®Ò hoµn toµn míi. VËy ph­¬ng ch©m héi tho¹i lµ g× bµi häc h«m nay chóng ta cïng t×m hiÓu.
Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß
T/g
Néi dung
Ho¹t ®éng 1. H×nh thµnh kiÕn thøc míi
* Môc tiªu
Néi dung ph­¬ng ch©m vÒ l­îng vµ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt.
GV sö dông b¶ng phô
- HS ®äc bµi tËp trªn b¶ng phô
H. C©u tr¶ lêi cña Ba cã ®¸p øng ®iÒu mµ An muèn biÕt kh«ng?
- B¬i nghÜa lµ g× ?
: B¬i lµ di chuyÓn trong n­íc b»ng cö ®éng cña c¬ thÓ
-> C©u tr¶ lêi cña Ba kh«ng mang néi dung mµ An cÇn biÕt. §iÒu mµ an cÇn biÕt lµ ®Þa ®iÓm cô thÓ
-> C©u nãi cña ba kh«ng truyÒn t¶i néi dung mµ An cÇn biÕt
H. Khi giao tiÕp muèn cho muèn cho ng­êi nghe hiÓu cÇn chó ý ®iÒu g×?
HS ®äc l¹i truyÖn: Lîn c­íi, ¸o míi
H.V× sao truyÖn l¹i g©y c­êi?
 - V× c¸c nh©n vËt nãi nhiÒu h¬n nh÷ng g× cÇn nãi
H. LÏ ra anh “lîn c­íi” vµ anh “¸o míi”ph¶i hái vµ tr¶ lêi nh­ thÕ nµo ®Ó ng­êi nghe ®ñ biÕt ®iÒu cÇn hái vµ cÇn tr¶ lêi?
 - ChØ cÇn hái : “ b¸c cã thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y kh«ng?”, vµ chØ cÇn tr¶ lêi: “ N·y giê t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶”.
H. Nh­ vËy, cÇn ph¶i tu©n thñ g× trong giao tiÕp?
- GV kh¸i qu¸t l¹i néi dung
H. Trong giao tiÕp muèn hái- ®¸p cho chuÈn mùc chóng ta cÇn chó ý ®iÒu g×?
 - Nãi ®óng, ®ñ, kh«ng thõa, kh«ng thiÕu.
- 1 HS ®äc ghi nhí sgk
- HS lÊy VD – HS ®äc VD -> GV nhËn xÐt.
- CËu ®· lµm xong bµi tËp ng÷ v¨n ch­a?
- Tí lµm xong råi.
- GV cho häc sinh ®äc bµi tËp sgk
H. TruyÖn c­êi phª ph¸n ®iÒu g×?
- TruyÖn c­êi phª ph¸n tÝnh nãi kho¸c.
H. Nh­ vËy, trong giao tiÕp cã ®iÒu g× cÇn tr¸nh?
- Ta kh«ng nªn nãi nh÷ng g× tr¸i víi ®iÒu ta suy nghÜ. 
H. NÕu kh«ng biÕt ch¾c v× sao b¹n m×nh nghØ häc th× em cã tr¶ lêi víi thÇy c« lµ b¹n nghØ häc v× èm kh«ng?
- Ta kh«ng nªn nãi nh÷ng g× mµ m×nh ch­a cã c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh lµ ®óng. NÕu cÇn nãi ®iÒu ®ã th× ph¶i nãi cho ng­êi nghe biÕt r»ng tÝnh x¸c thùc cña ®iÒu ®ã ch­a ®­îc kiÓm chøng.
- Ch¼ng h¹n, nÕu kh«ng biÕt ch¾c v× sao b¹n m×nh nghØ häc th× kh«ng nªn nãi víi thÇy c« lµ: Th­a thÇy b¹n Êy èm”, mµ nªn nãi ch¼ng h¹n nh­: “ Th­a thÇy h×nh nh­ b¹n Êy èm”.
- GV kh¸i qu¸t l¹i phÇn 2
H. Qua t×m hiÓu bµi tËp trªn,em rót ra bµi häc g×? 
- 1HS ®äc ghi nhí sgk.
H§2. HD HS luyÖn tËp
* Môc tiªu
-T×m nh÷ng thµnh ng÷ cã néi dung liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m vÒ l­îng. - Ph¸t hiÖn lçi liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m vÒ l­îng trong mét ®o¹n v¨n cô thÓ.
- T×m nh÷ng thµnh ng÷ cã néi dung liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m vÒ chÊt.
- Ph¸t hiÖn lçi liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m vÒ chÊt trong mét ®o¹n v¨n cô thÓ.
- 1 hs ®äc vµ nªu yªu cÇu.
H. vËn dông ph­¬ng ch©m vÒ l­îng ®Ó ph©n tÝch lçi trong c¸c c©u sau
- 1hs ®äc vµ nªu yªu cÇu bµi tËp
H. Chän tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng?
1 hs ®äc yªu cÇu bµi tËp
H. Trong truyÖn ph­¬ng ch©m nµo kh«ng ®­îc tu©n thñ?
1 hs ®äc yªu cÇu bµi tËp
H. VËn dông nh÷ng ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®· häc ®Ó gi¶i thÝch v× sao ®«i khi ph¶i dïng nh÷ng c¸ch nãi nh­ vËy
HS ®äc bµi tËp 5, nªu yªu cÇu bµi tËp
H. H·y gi¶i thÝch nghÜa c¸c thµnh ng÷ sau vµ cho biÕt nghÜa cña thµnh ng÷ nµy cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
I. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng.
1. Bµi tËp: T×m hiÓu c¸c ph­¬ng ch©m vÒ l­îng
Bµi tËp 1
- C©u tr¶ lêi Ba kh«ng mang néi dung mµ An cÇn biÕt.
- Khi nãi, c©u nãi ph¶i cã néi dung víi yªu cÇu cÇn giao tiÕp, kh«ng nªn nãi Ýt h¬n nh÷ng ®iÒu g× mµ giao tiÕp ®ßi hái.
Bµi tËp 2
- C¸c nh©n vËt nãi nhiÒu h¬n nh÷ng g× cÇn nãi.
- Trong giao tiÕp, kh«ng nªn nãi nhiÒu h¬n nh÷ng g× cÇn nãi.
2.Ghi nhí 
- Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng 
II. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt
1Bµi tËp: t×m hiÓu c¸c ph­¬ng ch©m vÒ chÊt
- Trong giao tiÕp, kh«ng nªn nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng tin lµ sù thËt.
- Trong giao tiÕp, ®õng nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc.
2. Ghi nhí
- Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt
III. LuyÖn tËp
Bµi tËp1
a/ Thõa côm tõ nu«i ë nhµ, v× gia sóc ®· hµm chøa lµ thó nu«i trong nhµ.
b/ Thõa côm tõ cã hai c¸nh
Bµi tËp 2
a/ Nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng
b/ Nãi dèi
c/ Nãi mß
d/ Nãi nh¨ng, nãi cuéi
e/ Nãi tr¹ng
Bµi tËp 3
- Víi c©u hái “ råi cã nu«i ®­îc kh«ng? ”, ng­êi nãi ®· kh«ng tu©n thñ yªu cÇu vÒ l­îng( hái mét ®iÒu rÊt thõa) 
Bµi tËp 4
a/ Trong nhiÒu tr­êng hîp v× mét lÝ do nµo ®ã, ng­êi nãi muèn ®­a ra mét nhËn ®Þnh nh­ng ch­a cã b»ng chøng ch¾c ch¾n. ®Ó b¶o ®¶m tu©n thñ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt, ng­êi nãi ph¶i dïng nh÷ng c¸ch nãi trªn nh»m b¸o cho ng­êi nghe biÕt tÝnh x¸c thùc cña nhËn ®Þnh hay th«ng tin mµ m×nh ®­a ra ch­a ®­îc kiÓm chøng.
b/ Trong giao tiÕp, ®«i khi ®Ó nhÊn m¹nh hay ®Ó chuyÓn ý,dÉn ý, ng­êi nãi cÇn nh¾c l¹i mét néi dung nµo ®ã ®· nãi hay gi¶ ®Þnh lµ mäi ng­êi ®· biÕt. Khi ®ã ®Ó b¶o ®¶m ph­¬ng ch©m vÒ l­îng, ng­êi nãi ph¶i dïng nh÷ng c¸ch nãi trªn nh»m b¸o cho ng­êi nghe biÕt lµ viÖc nh¾c l¹i néi dung ®· cò lµ do chñ ý cña ng­êi nãi.
 Bµi tËp 5
a/ Vu khèng, ®Æt ®iÒu, bÞa ®Æt cho ng­êi kh¸c.
b/ Nãi kh«ng cã c¨n cø.
c/ Vu khèng, bÞa ®Æt.
d/ Cè tranh c·i, nh÷ng kh«ng cã lÝ lÏ g× c¶.
e/ Nãi n¨ng ba hoa, kho¸c l¸c, ph« tr­¬ng.
g/ Nãi l¨ng nh¨ng, linh tinh, kh«ng x¸c thùc.
h/ Høa ®Ó ®­îc lßng råi kh«ng thùc hiÖn lêi høa.
-> TÊt c¶ c¸c thµnh ng÷ trªn ®Òu chØ nh÷ng c¸ch nãi, néi dung nãi kh«ng tu©n thñ phu¬ng ch©m vÒ chÊt. Nh÷ng thµnh ng÷ nµy chØ ®iÒu tèi kÞ trong giao tiÕp, häc sinh cÇn tr¸nh.
4. Cñng cè (1’)
 Gv hÖ thèng l¹i bµi
5. H­íng dÉn häc tËp( 1’)
- VÒ nhµ häc thuéc bµi 
- ChuÈn bÞ bµi: Sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt.Trong v¨n b¶n thuyÕt minh.