Giáo án Ngữ văn 9 - Kỳ II - Tiết 96, 97

Ngày soạn: 09/ 01/ 2014
Ngày giảng: 13/ 01/ 2014
BÀI 18
TIẾT 96: PHÉP PHÂN TÍCH VÀ TỔNG HỢP
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Mục tiêu chung
- Hiểu và biết vận dụng các phép luận lập phân tích và tổng hợp khi làm văn nghị luận
- Có ý thức vận dụng phép phân tích và tổng hợp trong quá trình xây dựng văn bản nghị luận.
2.Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
a. Kiến thức
- Đặc điểm của phép luận lập phân tích và tổng hợp
- Biết được sự khác nhau giữa hai phép lập luận phân tích và tổng hợp.
- Hiểu được tác dụng của hai phép lập luận phân tích và tổng hợp trong các văn bản nghị luận.
b. Kĩ năng
- Nhận diện và hiểu được phép luận lập phân tích và tổng hợp.
- Vận dụng hai phép lập luận này khi tạo lập và đọc- hiểu văn bản nghị luận. 
II. CHUẨN BỊ 	
1.Giáo viên: Bảng phu
2. Học sinh: đọc và trả lời các câu hỏi sgk
IV. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC
	Thông báo, phân tích ngôn ngữ, nêu vấn đề ( Động não, đặt câu hỏi); Thảo luận ( thảo luận nhóm, giao nhiệm vụ)
V. CÁC BƯỚC LÊN LỚP
1.Tổ chức ( 1’) Lớp 9a:…/ 33; Lớp 9b: …/ 31
2. Kiểm tra đầu giờ ( 2’)
 (GV kiểm tra vở bài soạn theo yêu cầu tiết học trước)
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động
Hoạt động 1: Khởi động ( 1’)
Ở lớp 7 các em đã được học phép lập luận giải thích và phép lập luận chứng minh trong văn nghị luận. Lên lớp 9, chúng ta được học thêm các thao tác nghị luận nữa, đó là phân tích và tổng hợp… Vậy, như thế nào là phép phân tích và tổng hợp, nó có vai trò và ý nghĩa gì trong văn nghị luận? Bài học hôm nay cô trò chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu…
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung
Hoạt động 2 : hình thành kiến thức mói
* Mục tiêu
- Đặc điểm của phép luận lập phân tích và tổng hợp
- Sự khác nhau giữa hai phép lập luận phân tích và tổng hợp.
- Tác dụng của hai phép lập luận phân tích và tổng hợp trong các văn bản nghị luận.
* Cách tiến hành
GV: Yêu cầu học sinh đọc văn bản "Trang phục" – Băng Sơn (SGK – 9).
H. Hãy xác định bố cục của văn bản này?
- Bố cục 3 phần:
 + Phần 1: Từ đầu ® trước mặt mọi người: Mở bài.
 + Phần 2: Tiếp theo ® Chí lý thay!: Thân bài.
 + Phần 3: Còn lại: Kết bài.
H. Để bàn luận về vấn đề trang phục, ở phần mở bài, người viết đã đưa ra một loạt các dẫn chứng như thế nào?
- Thông thường trong doanh trại… mà lại đi chân đất…
- Hoặc đi giầy … mặt mọi người
H. Thông qua một loạt các dẫn chứng, tác giả đã rút ra nhận xét về vấn đề gì? 
- Ăn mặc chỉnh tề, cụ thể đó là sự đồng bộ giữa quần áo, giày tất trong trang phục của con người. 
® Cái đẹp trong trang phục thể hiện ở sự đồng bộ phù hợp…
H. Bàn về vấn đề trang phục, tác giả đưa ra mấy luận điểm chính, tương ứng với những đoạn văn nào trong văn bản?
- Luận điểm:
 + Ăn cho mình, mặc cho người.
 + Cô gái một mình trong hang sâu… móng chân móng tay.
 + Anh thanh niên đi tát nước…
 + Đi đám cưới không thể lôi thôi…
 + Đi dự đám tang…
- Luận cứ:
 + Y phục xứng kỳ đức.
 + Dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp ® làm mình tự xấu đi mà thôi.
 + Cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị nhất là phù hợp với môi trường.
 + Người có văn hóa là người có trang phục phù hợp, có trình độ, có hiểu biết…
H. Qua lập luận trên, tác giả còn muốn khẳng định trang phục thể hiện gì ở con người?
- Trang phục thể hiện đạo đức của con người.
H. Như vậy, theo em để xác lập và làm rõ hai luận điểm trên, tác giả đã sử dụng phép lập luận nào? 
-> Phép phân tích là phép lập luận trình bày từng bộ phận, từng phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật. hiện tượng.
H. Khi lập luận phân tích người ta sử dụng nhưng biện pháp nào?
GV: ở phần phần thân bài, khi phân tích cụ thể vấn đề trang phục, tác giả đã sử dụng phép giải thích hay chứng minh?
H. Vậy, em hiểu phép lập luận, phân tích là gì?
H. Sau khi nêu ra một số biểu hiện của “ Những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận gì để chốt lại vấn đề?
- Nhiệm vụ: Rút ra kết luận chung, mang tính tổng hợp, khái quát từ những điều đã phân tích ở trước đó.
H. Phép lập luận nào được sử dụng ở đây? 
- Phép tổng hợp. -> đem các bộ phận, các đặc điểm của một sự vật đã được phân tích riêng mà liên hệ lại với nhau để nêu ra nhận định chung về sự vật ấy 
H. Phép tổng hợp thường được đặt ở vị trí nào của văn bản? 
- Phép phân tích tổng hợp thường được đặt ở cuối văn bản (phần kết bài) (ý 3 phần ghi nhớ SGK – 10). 
GV: Như vây, ở bài văn này tác giả đã sử dụng hai phép lập luận: phân tích và tổng hợp để làm sáng tỏ vấn đề về trang phục – như thế nào là trang phục đẹp.
H. Qua phân tích ngữ liệu trên, em như thế nào là phép lập luận tổng hợp? 
H. Theo em, tác dụng của từng phép lập luận đó là gì? Nếu thiếu đi một trong hai phép lập luận đó thì điều gì sẽ xảy ra?
- Phép phân tích: giúp ta hiểu cụ thể tác dụng, biểu hiện của lối ăn mặc trong cuộc sống; như thế nào là trang phục đẹp; vì sao trang phục phải phù hợp với văn hoá, đạo đức và môi trường sống.
- Phép tổng hợp: Giúp chúng ta hiểu rõ đặc điểm của một trang phục đẹp ® uốn nắn thói quen ăn mặc của tất cả mọi người: Một người được coi là ăn mặc đẹp khi trang phục của họ phù hợp cộng với trình độ hiểu biết và kỹ năng giao tiếp của họ.
Þ Văn bản không thể thiếu được một trong hai phép lập luận trên.
GV: Gọi học sinh đọc nội dung ghi nhớ (SGK – 10) 
® giáo viên chốt lại bài: Những đoạn văn đi từ phân tích ® tổng hợp là những đoạn văn, bài văn viết theo phương thức quy nạp. (Đi từ cụ thể, chi tiết ® khái quát).
- Học sinh đọc nội dung phần ghi nhớ (SGK – 10).
Hoạt động 3 : Luyện tập
* Mục tiêu
- Nhận diện được phép phân tích và tổng hợp.
- Phân tích việc vận dụng phép phân tích và tổng hợp trong một đoạn văn cụ thể.
- Viết được đoạn văn nghị luận có sử dụng phép phân tích và tổng hợp.
*Cách tiến hành
 Nêu yêu cầu cơ bản của phần luyện tập là gì?
- Học sinh đọc thầm lại nội dung văn bản "Bàn về phép học" – Chu Quang Tiềm. 
a. Luận điểm 1: "Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn".
Þ Chúng ta muốn vững bước trên con đường học vấn, có khả năng làm chủ thế giới, phát hiện thế giới mới thì chúng ta phải đọc sách. 
H. Tác giả đã phân tích lý do phải chọn sách để đọc như thế nào?
H. Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như thế nào? 
H. Qua phần tìm hiểu bài học và phần luyện tập, em hiểu như thế nào về vai trò của phép phân tích và tổng hợp trong lập luận?
- Trong văn bản nghị luận: Phân tích là một thao tác bắt buộc mang tính tất yếu bởi nghị luận có nghĩa là làm sáng tỏ một vấn đề nào đó để thuyết phục người đọc, người nghe thông qua hệ thống luận điểm, luận cứ ® không phân tích thì không làm sáng tỏ được luận điểm, không đủ sức thuyết phục người đọc, người nghe. có phân tích lợi, hại đời sống thì kết luận rút ra mới có sức thuyết phục.
=> Mục đích của phân tích, tổng hợp là rút giúp người đọc, người nghe nhận thức đúng vấn đề, hiểu đúng vấn đề, do đó nếu đã có phân tích thì đương nhiên phải có tổng hợp và ngược lại ® Vì vậy phép phân tích và tổng hợp luôn có mối quan hệ biện chứng để làm nên cái hồn cho văn bản nghị luận.
- GV hướng dẫn học sinh về nhà viết đoạn văn có sử dụng phép phân tích tổng hợp
20’
22’
I/ TÌM HIỂU PHÉP LẬP LUẬN PHÂN TÍCH VÀ TỔNG HỢP
1. Bài tập: "Trang phục" (SGK – 9).
- Bố cục: 3 phần
- Mở bài:
 Cái đẹp trong trang phục thể hiện ở sự đồng bộ phù hợp…
- Thân bài: Gồm hai luận điểm chính:
 + Luận điểm 1: Trang phục phải phù hợp với quan niệm thẩm mỹ của xã hội, phù hợp với nếp sống văn hoá xã hội, tức là tuân thủ quy tắc ngầm mang tính văn hoá, xã hội.
 + Luận điểm 2: Trang phục phải phù hợp với hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội, trang phục là bộ mặt đạo đức của con người.
-> Phép lập luận, giải thích
- Khi lập luận phân tích, người ta có thể vận dụng các biện pháp nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu … và cả phép lập luận giải thích, chứng minh.
- Kết bài: 
 Trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp.
=> Phép lập luận tổng 
Þ Tác dụng: Hai phép lập luận trên phối hợp với nhau để làm rõ ý nghĩa của một sự vật, hiện tượng nào đó trong cuộc sống.
2.Ghi nhớ
- Phép lập luận phân tích
- Phép lập luận tổng hợp
- Tác dụng
II. LUYỆN TẬP
Bài tập: Tìm hiểu phép phân tích trong văn bản "Bàn về phép học"
 1. Phép phân tích làm sáng tỏ luận điểm: “ Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn.”
- Học vấn là quá trình tích lũy thành quả của nhân loại.
- Sách lưu giữ những thành quả quý báu ấy.
- Đọc sách là con đường ngắn nhất để hưởng thụ thành quả mà nhân loại đã tích lũy hàng trăm, hàng ngàn năm.
2. Phân tích những lý do phải chọn sách để đọc :
- Sách hiện nay quá nhiều, không chọn thì không thể đọc hết.
- Không chọn thì mất thời gian vô ích vào những sách không giá trị.
- Phải biết chọn hai loại sách : thường thức và chuyên môn vì chúng có liên quan mật thiết với nhau.
3. Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như sau :
-Không đọc thì không có điểm xuất phát cao.
-Đọc là con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức.
-Không chọn lọc sách thì đời người ngắn ngủi không đọc xuể, đọc không có hiệu quả.
-Đọc ít mà kỹ quqn trọng hơn đọc nhiều mà qua loa.
- Đọc nhiều mà không kỹ thì chỉ như người khoe của, như cưỡi ngựa đi chợ, thì chẳng có lợi gì.
- Đọc ít mà nghiền ngẫm sẽ tạo thành nếp nghĩ sâu xa, mới có ích thực sự.
4. Vai trò của phân tích :
- Phân tích rất quan trọng trong quá trình lập luận để làm sáng tỏ vấn đề.
- Chỉ có phân tích thì những kết luận rút ra mới có sức thuyết phục.
4.Củng cố( 1’)
H. Em hãy cho biết tác dụng của phép phân tích, tổng hợp?
- Hs trả lời, GV chốt nội dung và kết thúc bài
5. Hướng dẫn học tập ( 1’)
- Nắm được nội dung của bài học.
- Biết thực hiện phép phân tích và tổng hợp trong những văn cảnh cụ thể.
- Chuẩn bị những câu hỏi gợi ý cho tiết luyện tập.