Giáo án Ngữ văn 8 - Kỳ I - Tiết 8

Ngày soạn: 26/ 8/ 2012
Ngày giảng: 31/ 8/ 2012
Bài 2
 tiết 8 Bố cục của văn bản
I. Mục tiêu cần đạt
1.Mục tiêu chung
	- Nắm được yêu cầu của văn bản về bố cục.
	- Biết cách xây dựng bố cục văn bản mạch lạc, phù hợp với đối tượng phản ánh, ý đồ giao tiếp của người viết và nhận thức của người đọc.
- Có ý thức vận dụng kiến thức đã học vào trong quá trình đọc- hiểu văn bản và xây dựng văn bản.
2. Trọng tâm kiến thức kĩ năng
a. Kiến thức
	Bố cục của văn bản, tác dụng của việc xây dựng bố cục
b. Kĩ năng
	- Sắp xếp các đoạn văn trong bài theo một bố cục nhất định.
	- Vận dụng kiến thức về bố cục trong việc đọc- hiểu văn bản
II. Các kĩ năng sống cần được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng giao tiếp
2. Kĩ năng tự xác định giá trị
3. Kĩ năng quản lí thời gian
4. Kĩ năng lắng nghe
III. Đồ dùng dạy học
 Bảng phụ
IV. Phương pháp và kĩ thuật dạy học
 Phân tích ngôn ngữ, thông báo, nêu vấn đề ( Động não, đặt câu hỏi); Thảo luận nhóm ( chia nhóm, giao nhiệm vụ)
V. Các bước lên lớp
1. ổn định lớp
	Lớp 8a: ..../ 35; lớp 8b:..../ 
2. Kiểm tra đầu giờ ( 4’)
 H. Chủ đề của văn bản là gì ? Tính thống nhất về chủ đề của văn bản được thể hiện ở những phương diện nào ?
Trả lời
	Chủ đề là đối tượng chính và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt
	Tính thống nhất của văn bản thể hiện ở hai phương diện nội dung và hình thức.
3.Tiến trình tổ chức các hoạt động
HĐ1. Khởi động ( 1’)
	 Sau khi học sinh trả lời ở phần kiểm tra đầu giờ,
H. Bài văn các em học thông thường có bố cục mấy phần?
 GV nhắc lại để học sinh nắm được chắc nội dung và sau đó cho học sinh biết bài văn có mạch lạc thì mới thể hiện được chủ đề của văn bản…
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung chính
HĐ2. Hình thành kiến thức mới.
* Mục tiêu:
 Bố cục của văn bản, tác dụng của việc xây dựng bố cục
* Cách tiến hành:
Hs đọc văn bản trong SGK Tr 24.
H. văn bản trên có thể chia làm mấy phần? Chỉ ra các phần đó? Cho biết nhiệm vụ của từng phần?
- Văn bản trên chia 3 phần:
+ Phần 1: Từ đầu -> không màng danh lợi: Giới thiệu ông Chu Văn An
+ Phần 2: Tiếp đến "có khi không cho vào thăm": Công lao, uy tín và tính cách của ông Chu Văn An.
+ Phần 3: Đoạn còn lại: Tình cảm của mọi người đối với ông Chu Văn An
H. Phân tích nhiệm vụ giữa các phần trong văn bản trên?
+ Phần mở bài: Giới thiệu ông Chu Văn An sống vào đời nhà trần là một thầy giáo đạo cao đức trọng.
+ Phần thân bài: Có nhiệm vụ triển khai cụ thể phẩm chất "đạo cao đức trọng": Thầy có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao, bản thân ông là người nghiêm khắc với học trò và đặc biệt không màng danh lợi.
+ Phần kết bài: Có nhiệm vụ nói lên tình cảm của mọi người đối với thầy giáo Chu Văn An
H. Nhận xét mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên?
- Các phần luôn gắn bó chặt chẽ với nhau, phần trước là tiền đề cho phần sau, còn phần sau là sự tiếp nối phần trước.
- Các phần đều tập trung làm rõ cho chủ đề của văn bản là: "Người thầy đạo cao đức trọng"
H. Như vậy, qua phần phân tích trên, em hãy định nghĩa bố cục của văn bản là gì?
Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn để thể hiện chủ đề. Văn bản thường có bố cục 3 phần: mở bài, thân bài, kết bài.
GV cho học sinh Quan sát lại văn bản phần thân bài và cho biết: Phần thân bài của văn bản này kể về những sự kiện nào? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo thứ tự nào? 
+ Sự kiện 1: Tâm trạng, cảm giác của nhân vật tôi trên đường cùng mẹ đến trường
+ Sự kiện 2: Tâm trạng, cảm giác của nhân vật tôi khi đến trường (khi nhìn sân trường, nhìn ngôi trường, nhìn các bạn và mọi người, lúc nghe gọi tên minh, lúc phải rời bàn tay mẹ để vào lớp)
+ Sự kiện 3: Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi khi vào chỗ ngồi của mình và đón nhận giờ học đầu tiên.
GV: Ngoài ra, còn có sự sắp xếp theo sự liên tưởng đối lập những cảm xúc về cùng một đối tượng (đối tượng con đường, đối tượng sân trường, đối tượng làng Mĩ Lí): trước đây và "buổi mai hôm ấy"
GV: Quan sát văn bản"Trong lòng mẹ", theo dõi vào phần thân bài cho biết: Văn bản "Trong lòng mẹ" của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng.
H. Hãy chỉ ra những diễn biến của tâm trạng cậu bé trong phần thân bài của văn bản này? 
+ Đã tái hiện lại tâm trạng của chú bé Hồng trong cuộc nói chuyện với bà cô.
+ Tái hiện lại tâm trạng của chú bé Hồng trong khi bất ngờ gặp mẹ và khi được ở trong lòng mẹ.
H. Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết?
GV: Theo dõi vào phần thân bài của văn bản "Người thầy đạo cao đức trọng"
H. Cho biết phần thân bài của văn bản "Người thầy đạo cao đức trọng" nêu các sự việc để thể hiện chủ đề "Người thầy đạo cao đức trọng". Hãy cho biết cách sắp xếp các sự việc ấy?
H. Từ các bài tập trên và bằng những hiểu biết của mình, hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản như thế nào?
- Trình bày theo thứ tự thời gian không gian
- Trình bày theo sự phát triển của sự việc.
- Trình theo mạch suy luận.
- HS đọc ghi nhớ trong SGK
H. Cần nắm được những đơn vị kiến thức nào trong phần ghi nhớ ?
HĐ3. HDHS luyện tập
* Mục tiêu:
- Tìm hiểu cách sắp xếp nội dung, khái quát về trình tự trình bày của một trong số các văn bản tự sự, miêu tả nghị luận... và rút ra được bố cục của văn bản.
- Phân tích được cách sắp xếp, trình bày nội dung một văn bản cho trước.
- tìm hiểu cách sắp xếp, trình bày nội dung của một văn bản cụ thể và tác dụng.
* Cách tiến hành:
HS đọc và xác định yêu cầu bài tập.
Gv chia lớp làm 3 nhóm; mỗi nhóm làm một ý.
Gv gọi đại diện các nhóm trình bày
Hs khác nhận xét, bổ sung
Gv chữa
HS đọc và xác định yêu cầu bài tập.
Hs hoạt động cá nhân
Gv gọi HS trình bày
Gv ghi " Hs khác nhận xét, bổ sung
Gv chữa
8’
17’
15’
I. Bố cục của văn bản.
*Tìm hiểu Bài tập: Người thầy đạo cao đức trọng.
- Bố cục của văn bản gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
- Nhiệm vụ của từng phần như sau:
+ Phần mở bài: Giới thiệu vấn đề của văn bản
+ Phần thân bài: Triển khai cụ thể vấn đề của văn bản thành các ý lớn
+ Phần kết bài: Kết thúc vấn đề
- Giữa các phần luôn có quan hệ chặt chẽ với nhau để tập trung làm rõ cho chủ đề của văn bản
II. Cách bố trí, sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản.
*Tìm hiểu Văn bản “Tôi đi học” của Thanh Tịnh.
- Hồi tưởng: 
+ Những kỉ niệm trước khi đi học.
+ Các cảm xúc được sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian: trên đường, trong sân trường, trong lớp.
- Liên tưởng đối lập: Những suy nghĩ trong hồi ức và hiện tại.
*Tìm hiểu Văn bản "Trong lòng mẹ" của Nguyên Hồng
Diễn biến tâm trạng:
- Đ1: Tình cảm và thái độ:
+ Tình cảm: thương mẹ sâu sắc.
+ Thái độ: Căm ghét những kẻ nói xấu mẹ.
- Đ2: Những cảm giác sung sướng cực điểm khi đột nhiên chú gặp lại mẹ và được yêu thương, ôm ấp trong lòng.
* Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh có thể miêu tả theo trình tự: 
- Trình tự không gian (tả phong cảnh), thời gian (Quá khứ, hiện tại, đồng hiện).
- Tả chỉnh thể – (đến) tả bộ phận (tả người, vật, con vật)
- Tả theo tình cảm, cảm xúc (tả người)
*. Văn bản "Người thầy đạo cao đức trọng"
- Các sự việc nói về thầy Chu Văn An là người tài cao.
- Các sự việc nói về thầy Chu Văn An là người đạo đức, được học trò kính trọng.
III. Ghi nhớ
- Bố cục của văn bản 
- Nhiệm vụ các phần của bố cục.
- Cách trình bày phần thân bài.
III. Luyện tập
 Bài tập 1 (SGK Tr 26, 27)
Phân tích cách trình bày.
 - Đoạn a: Câu văn thể hiện chủ đề trong đoạn văn a là: "Tôi vội ra khoang trước nhìn... cây gie sát ra sông" 
-> trình bày ý theo thứ tự không gian: từ xa đến gần.
- Đoạn b: Câu văn thể hiện chủ đề trong đoạn văn b là: "Vẻ đẹp của Ba Vì...muôn đời thần thoại" 
-> Trình bày ý theo thứ tự thời gian.
- Đoạn c: Câu văn thể hiện chủ đề trong đoạn văn c là: "Lịch sử thường sẵn những trang ..."
-> Đây là một luận điểm được chứng minh, vì thế cách trình bày ý ở đây là sắp xếp 2 luận cứ theo tầm quan trọng của chúng đối với luận điểm cần chứng minh đưa ra ở câu mở đầu.
 Bài tập 3 (SGK Tr 27).
a) Giải thích câu tục ngữ: 
- Giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng của vế 1: "Đi một ngày đàng"
- Giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng của vế 2: "Học một sàng khôn"
- Giải thích ý nghĩa khái quát (nghĩa bóng) của cả câu tục ngữ.
b) Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ: 
- Những người thường xuyên chịu khó hoà mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích.
- Các vị lãnh tụ bôn ba ở nước ngoài để tìm đương cứu nước như Hồ Chí Minh, Tôn Trung Sơn, … là những minh chứng cụ thể.
- Trong thời kỳ đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiến tiến của thế giới.
4. Củng cố( 1’)
H. Có những cách nào để trình bày phần thân bài ?
- Một số cách bố trí, sắp xếp bố cục của văn bản thông thường.
Gv hệ thống kiến thức.
5. Hướng dẫn hoc tập ( 1’)
- Học bài và hoàn thiện bài tập 2 (SGK Tr 27).
- Chuẩn bị bài: tức nước vỡ bờ
( Đọc và chuẩn bị bài theo nội dung câu hỏi sgk)