Giáo án Ngữ văn 10 - Tuần 23

Tuần: 23	 Ngày soạn: 16/02/2014
Tiết: 67
ĐỌC – HIỂU
TỰA “TRÍCH DIỄM THI TẬP” 
 Hoàng Đức Lương
A. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức
- Hiểu được nguyên nhân khiến thơ ca của Việt Nam trước thế kỉ XV không được lưu truyền đầy đủ.
- Hiểu được niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của Hoàng Đức Lương trong việc bảo tồn di sản văn học của tiền nhân.
2. Về kĩ năng
- Nắm được nghệ thuật lập luận chặt chẽ, thuyết phục của tác giả.
3. Về thái độ
- Có thái độ trân trọng và yêu quý di sản văn hóa dân tộc
B. Cách thức
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm đoạn thơ mà em tâm đắc nhất trong tác phẩm “Đại cáo bình Ngô” (Nguyễn Trãi).
- Tư tưởng hòa bình, nhân đạo vừa thể hiện nguyên lý nhân nghĩa – yên dân – trừ bạo vừa cho thấy rõ chiến lược ngoại giao khôn khéo của Lê Lợi và Nguyễn Trãi. Em hiểu như thế nào về nhận định trên?
3. Dạy bài mới
Dân tộc Việt Nam có nền di sản văn hóa tinh thần đa dạng và phong phú. Việc sưu tầm, bảo tồn các di sản của tổ tiên là một công việc rất quan trọng, cần thiết nhưng cũng hết sức khó khăn. Tiến sĩ Hoàng Đức Lương là một trong những trí thức thời Lê (TK XV) đã không tiếc công sức, thời gian để tìm lại những giá trị tinh thần quý giá của dân tộc. Sau khi hoàn thành “Trích diễm thi tập”, ông tự viết một bài tựa đặt ở đầu cuốn sách để nói rõ quan điểm và tâm sự của mình.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu phần Tiểu dẫn
- GV cho HS đọc phần Tiểu dẫn và trả lời câu hỏi:
+ Trích diễm thi tập ra đời vào thời gian nào?
+ Do ai sưu tầm và tuyển chọn?
+ Lời tựa được viết với mục đích gì?
- HS đọc Tiểu dẫn, làm việc cá nhân và trình bày
- GV hướng dẫn HS đọc văn bản: đọc chậm rãi, rõ ràng các vế câu – luận điểm – luận cứ thể hiện cảm xúc của tác giả.
- HS đọc, GV nhận xét.
- GV giải thích từ khó
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản
1. Lý do biên soạn Trích diễm thi tập
*Nguyên nhân khiến thơ ca không được lưu truyền:
- GV: 
+ Luận điểm ở đoạn một tác giả nêu ra là gì?
+ Trình bày luận cứ (những nguyên nhân khiến thơ ca không được lưu truyền) được nêu ra trong bài.
- HS gạch chân ý chính (luận cứ) (SGK/28-29)
+ Tại sao tác giả không bắt đầu bài tựa bằng những công việc sưu tầm mà lại giải quyết luận điểm đó? Việc làm này nhằm nhấn mạnh điều gì?
- HS thảo luận trả lời
GV: Tác giả làm công việc này vì lòng tự tôn dân tộc, vì yêu cầu cấp thiết của thời đại, không vì sở thích cá nhân.
2. Quá trình hình thành “Trích diễm thi tập”, nội dung và kết cấu
- GV: Em hãy cho biết động cơ và những khó khăn trong quá trình soạn sách của tác giả?
- HS suy nghĩ trả lời
- GV: Em hãy trình bày nội dung và kết cấu của “Trích diễm thi tập”?
- HS phát biểu.
- GV giảng thêm: Việc biên soạn sách hết sức khó khăn, gian khổ, không phải ai cũng là được song tác giả lại rất khiêm tốn => thái độ thường thấy của người phương Đông trung đại “tài hèn sức mọn”
3. Nghệ thuật
- GV: Theo em, nghệ thuật lập luận của tác giả có gì đặc biệt? Qua lời tựa, người đọc còn thấy được điều gì? (Không khí thời đại).
- HS trả lời cá nhân.
Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tổng kết bài học
- HS đọc to, rõ nội dung Ghi nhớ (SGK/30)
Hoạt động 4: Hướng dẫn HS luyện tập
- GV yêu cầu HS trả lời câu 1 phần luyện tập
- HS suy nghĩ trả lời
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả
- Hoàng Đức Lương nguyên quán ở Văn Giang (Hưng Yên).
- Đỗ tiến sĩ năm Mậu Tuất (1478)
2. Tác phẩm
- Ra đời năm 1497, do Hoàng Đức Lương sưu tầm và tuyển chọn. 
- Lời tựa do ông viết để trình bài lý do, quá trình hoàn thành của tập sách.
3. Đọc
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Lý do biên soạn Trích diễm thi tập
*Nguyên nhân khiến thơ ca không được lưu truyền:
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Ít người am hiểu
+ Danh sĩ bận rộn
+ Thiếu người tâm huyết
+ Triều đình chưa quan tâm
- Nguyên nhân khách quan:
+ Sức phá hủy của thời gian đối với sách, vở
+ Chiến tranh, hỏa hoạn
=> Không phải do ý muốn chủ quan của tác giả mà là yêu cầu của thời đại.
2. Quá trình hình thành “Trích diễm thi tập”, nội dung và kết cấu
- Động cơ: Đau xót trước thực trạng của thơ ca dân tộc, thấy lòng tự tôn dân tộc bị tổn thương.
- Khó khăn khi biên soạn: Thư tịch cũ không còn, tác giả phải nhặt nhạnh…
- Nội dung và kết cấu: Phần chính là thơ ca của tác giả thời Trần, đầu Lê; phụ lục là thơ ca của Hoàng Đức Lương.
3. Nghệ thuật
- Lập luận chặt chẽ
- Sự hòa quyện giữa chất trữ tình và nghị luận
III. Tổng kết
 Ghi nhớ (SGK/30)
IV. Luyện tập
SGK/30
4. Củng cố
- Thử tượng tượng chân dung Hoàng Đức Lương khi viết bài tựa này và giải thích vì sao. (Khuyến khích HS hóa thân là tác giả để biểu lộ cảm xúc trên gương mặt)
5. Hướng dẫn về nhà
a. Bài cũ
- Học thuộc lòng phần II trong vở ghi
- Sưu tầm một số câu thơ cổ 
b. Bài mới
- Soạn “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, trả lời các câu hỏi sau:
1. Hiền tài có vai trò như thế nào đối với vận mệnh đất nước?
2. Việc khắc bia ghi tên tiến sĩ có ý nghĩa như thế nào?
3. Bài học lịch sử rút ra thông qua bài học này là gì?
C. Rút kinh nghiệm
………………………………………………………………………………………………...………………………………………………………………......................................................................................................................................................................................................
D. Kiểm tra
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Giáo viên hướng dẫn tập sự duyệt
 Nguyễn Thị Châm