Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 28 - Bài: Tam đại con gà nhưng nó phải bằng hai mày

 Ngày soạn: 20 / 10. / 2014
TIẾT: 28
TÊN BÀI: TAM ĐẠI CON GÀ
NHƯNG NÓ PHẢI BẰNG HAI MÀY
MỤC TIÊU :
Kiến thức :
Bản chất của nhân vật “thầy” qua những việc gây cười và ý nghĩa phê phán của truyện : cái dốt không che đậy được, càng giấu càng lộ ra, càng làm trò cười cho thiện hạ.
Kết cấu của truyện ngắn gọn, chặt chẽ; lối kể chuyện tự nhiên, kết thúc truyện bất ngờ ; sử dụng hiệu quả nghệ thuật phóng đại, “nhân vật tự bộc lộ”.
Sự kết hợp giữa lời nói và động tác trong việc thể hiện bản chất tham nhũng của thầy lí và tình cảnh vừa đáng thương vừa đáng trách của người lao động khi lâm vào cảnh kiện tụng.
Truyện ngắn gọn, chặt chẽ, lối kể chuyện tự nhiên, kết thúc bất ngờ. Thủ pháp chơi chữ, kết hợp giữa ngôn ngữ và hành động của các nhân vật.
Kĩ năng :
Phân tích một truyện cười thuộc loại trào phúng
Khái quát hóa ý nghĩa và những bài học mà dân gian gửi gắm.
Biết cách kết hợp các phương pháp trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi.
Thái độ : hiểu được ý nghĩa phê phán của truyện.
PHƯƠNG PHÁP VÀ KTDH:
Phương pháp thuyết trình, nêu vấn đề, trao đổi, thảo luận và trả lời câu hỏi.
Kỹ thuật: trao đổi nhóm
CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS:
 1. Thầy: Soạn giáo án, sgk, hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng, máy chiếu
 2. Trò: Soạn bài, sgk, tư liệu. Sưu tầm một số truyện cười dân gian
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY:
 1. Ổn định:
 2. Kiểm tra bài cũ:
 3. Giới thiệu bài mới: Trong xã hội không thiếu mặt trái, những điều phi lí đáng cười và đáng lên án. Đã có nhiều câu chuyện dân gian phê phán những điều đó. Tiêu biểu hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu Tam đại con gà, Nhưng nó phải bằng hai mày
Hoạt độngI: Tìm hiểu chung
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
? Em hãy nhắc lại khái niệm truyện cười?
? Truyện cười có những loại nào?
? Truyện“ Tam đại con gà ” và “Nhưng nó phải bằng hai mày” thuộc loại truyện nào?
I. Tìm hiểu chung:
 1. Khái niệm : (bài cũ)
 2. Thể loại:
 Truyện cười có hai loại:
- Truyện khôi hài: nhằm mục đích giải trí( song vẫn có ý nghĩa giáo dục ).
- Truyện trào phúng: phê phán các nhân vật thuộc tầng lớp trên trong xã hội nông thôn Việt nam xưa; và cả những thói hư tật xấu trong nội bộ nhân dân.
 3. Tác phẩm:
- Về truyện “ Tam đại con gà ”:-> phê phán thầy đồ dốt.
- Về truyện: “Nhưng nó phải bằng hai mày” -> Phê phán quan lại tham nhũng
 => Thuộc loại truyện trào phúng 
Hoạt độngII: Đọc-hiểu văn bản
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động nhóm
NHÓM 1 : Trình diễn màn kịch: “Tam đại con gà”
? Truyện có những nhân vật nào?
? Nhân vật chính là ai? Hai câu đầu đã giới thiệu như thế nào về nhân vật đó?
NHÓM 2 : Tìm các sự kiện tạo ra tiếng cười trong truyện.
GV chiếu chữ “ KÊ ” bằng tiếng Hán minh họa.
? Các em thấy lập luận cuối có hợp lí không? 
- Càng truy về nguồn gốc “tam đại con gà” thói giấu dốt và cái dốt của thầy càng lộ rõ. 
? Ý nghĩa của truyện? Bài học rút ra?
GV dẫn : Người dân lao động nước ta hàng ngàn năm nay vẫn mong ước lẽ công bằng, nhưng trong xã hội mấy khi có được công bằng cho họ
Tục ngữ « Quan thấy kiện như kiến thấy mỡ »-> Điều đó đã được tác giả dân gian ghi lại truyện «  Nhưng nó phải bằng hai mày »
NHÓM 3 : Phát họa bức tranh cho truyện: “Nhưng nó phải bằng hai mày”. Dựa vào bức tranh đó hãy kể lại truyện cười này.
? Các nhân vật ở đây có những ai và được miêu tả như thế nào?
NHÓM 4: Cái cười được miêu tả như thế nào qua cử chỉ và ngôn ngữ của nhân vật? 
? Em có nhận xét ntn về lời nói của thầy lí? 
Chữ “ phải ” có những ý nghĩa nào?
? Em đánh giá như thế nào về Cải và Ngô?
? Ý nghĩa của truyện?
Đọc hiểu văn bản:
Tam đại con gà
Mâu thuẫn trái tự nhiên:
- Thầy đồ: dốt >< hay khoe khoang giấu dốt, sĩ diện hão
-> Dám liều lĩnh làm thầy đồ dạy trẻ
- Các sự kiện tạo ra tiếng cười:
*) Sự kiện gây cười thứ 1: Chữ “ kê ” (gà) thầy không biết đọc, học trò hỏi gấp, thầy nói liều“Dủ dỉ là con dù dì ” " sự dốt nát và nói liều của thầy
 *) Sự kiện gây cười thứ 2 : “ Thầy cũng khôn, sợ nhỡ sai, người nào biết thì xấu hổ, mới bảo học trò đọc khẽ 
 " Sự giấu dốt và sĩ diện hão của thầy. 
 *) Sự kiện gây cười thứ 3: thầy khấn Thổ công, “xin 3 đài âm dương thì được cả 3” " đắc chí, tự tin bảo học trò đọc to lên
-> cái dốt vô tình được khuếch đại
 *) Sự kiện gây cười thứ 4: chạm trán bất ngờ với chủ nhà. Thầy tự thấy cái dốt của mình “ Mình đã dốt, thổ công nhà nó cũng dốt nữa” " tìm cách chống chế, che giấu bằng lí sự cùn
 " thói giấu dốt bị lật tẩy
E Mâu thuẫn trái tự nhiên: cái dốt và sự giấu dốt; càng che giấu thì bản chất cái dốt càng lộ ra
Ý nghĩa của truyện:
- Tiếng cười trong truyện mang ý nghĩa phê phán, giáo dục cao:
+ Phê phán thói dốt hay nói chữ, dốt học làm sang, dốt lại bảo thủ
+ Bài học: nhắn nhủ mọi người phải luôn học hỏi, không nên che dấu cái dốt của mình.
2. Truyện Nhưng nó phải bằng hai mày:
a) Cái cười bộc lộ:
*) Các nhân vật:
 + Lí trưởng: nổi tiếng xử kiện giỏi.
 + Ngô và Cải: lót tiền trước cho lí trưởng để mong thắng kiện. 
*) Cái cười được miêu tả qua những cử chỉ và ngôn ngữ:
 + “ Cải xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí ”: cử chỉ thay lời nói, muốn nhắc thầy lí số tiền 5 đồng đút lót.
 + “ Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt ”: cái phải đã bị cái khác úp lên, che lấp mất( đó là tiền ).
 + “ Tao biết mày phảinhưng nó lại phảibằng hai mày!”: dùng hình thức chơi chữ “ phải ” với nhiều nét nghĩa:
 ‏٭ phải: là lẽ phải.
 ‏٭ phải: là điều bắt buộc phải có.
" Lời nói kết hợp với cử chỉ, ta thấy Ngô đã phải (có tiền) gấp hai lần Cải (Quan xử thật tài tình).
- Cải và Ngô lâm vào vụ kiện mà mất tiền (riêng Cải vừa mất tiền, vừa bị đánh) " Họ vừa đáng thương vừa đáng trách.
b) Ý nghĩa của truyện:
- Truyện phê phán cách xử kiện của thầy lí và vạch trần bản chất tham nhũng của quan lại địa phương trong xã hội Việt Nam xưa.
- Truyện cũng thể hiện thái độ vừa thương vừa trách của dân gian đối với những người lao động như Cải.
Hoạt độngIII: Tổng kết
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Những đặc sắc của truyện cười dân gian?
III. Những đặc sắc của truyện cười dân gian
- Truyện ngắn gọn, tình tiết ít, diễn biến nhanh
- Kết cấu chặt chẽ
- Cách vào truyện tự nhiên, cách kết thúc bất ngờ.
- Truyện ít nhân vật, nhân vật chính là đối tượng của tiếng cười.
- Ngôn ngữ truyện giản dị nhưng rất tinh tế, sâu sắc.
4.Củng cố : 
 - Cái dốt không che đậy được, càng dấu càng lộ ra, càng làm trò cười cho thiên hạ.
Hãy ghi lại các ý nghĩ mà anh/chị cảm nhận được từ truyện này.
Sưu tầm một số truyện cười VN và thế giới cùng đề tài này.
5.Hướng dẫn tự học và chuẩn bị bài học: 
Nắm nội dung bài học. Sưu tầm một số truyện cười Việt nam và thế giới có nội dung gần giống truyện cười đã học 
Soạn bài: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa theo phần hướng dẫn học bài.
+ Nhóm 1: Soạn bài 1, bài 2
+ Nhóm 2: Soạn bài 3
+ Nhóm 3: Soạn bài 4
+ Nhóm 4: Soạn bài 5, bài 6
V. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY: