Giáo án môn Ngữ văn lớp 6 - Tuần 25

ác?
? Bác còn làm gì cho các chiến sĩ trong đêm người không ngủ? Chi tiết đó thể hiẽn cử chỉ gì của Bác? Cử chỉ ấy nói lên tình cảm gì của Bác đối với bộ đội?
=> GV chốt ý.
I.TÌM HIỂU CHUNG:
1.Tác giả : Minh Huệ (1927-2003), tên khai sinh là: Nguyễn Đức Thái, quê ở Nghệ An.
- Làm thơ từ kháng chiến chống thực dân Pháp.
2.Tác phẩm: 
Bài thơ được viết vào năm 1951 dựa trên sự kiện có thật trong chiến dịch Biên giới cuối 1950, Bác trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
II. ĐỌC HIỂU- VĂN BẢN:
1.Đọc – Chú thích:
2.Tìm hiểu chi tiết bài thơ :
a/ Khi anh đội viên thức dậy lần thứ nhất 
àCảnh: Trời mưa lâm thâm 
 Lêu tranh xơ xác 
-> Cảnh lạnh lẽo, im lặng, tĩnh mịch.
à Hình ảnh Bác Hồ:
Bác: Vẫn ngồi, lặng yên, trầm ngâm .
-> Dáng vẻ đăm chiêu suy nghĩ .
-Đốt lửa cho anh nằm,đi dém chăn cho từng người ,đi nhón chân nhẹ nhàng .
-> Chăm sóc ân cần, chu đáo như cha mẹ chăm sóc em nhỏ .
 Tấm lòng yêu thương bộ đội của Bác .
Em hiểu gì về hình ảnh “Bóng Bác cao lồng lộng, ấm hơn ngọn lửa hồng" ?
? Câu thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? ( so sánh )
? Chi tiết nào thể hiện tâm trạng lời nói của anh đội viên đối với Bác. Đó là tâm trạng gì?
? Thổn thức, bồn chồn, bề bộn nghĩa là gì? Những từ láy nhằm diễn tả tâm trạng gì?
? Tâm trạng nôn nao, thấp thỏm đó diễn tả tình cảm gì của anh đội viên đối với Bác Hồ kính yêu?
* Gọi HS đọc phần 2: " lần thứ ba  cùng Bác ". 
? Tìm chi tiết trong đoạn thơ thể hiện hình ảnh Bác Hồ?
Ngồi đinh ninh là ngồi như thế nào?
Bác tâm sự với anh đội viên điều gì về nguyên nhân Bác không ngủ? 
? Đoàn dân công phục vụ kháng chiến trong hoàn cảnh như thế nào? Nguyên nhân ấy cho ta thấy tâm trạng gì của bác lúc này?
? Tâm trạng ấy thể hiện tình cảm gì của Bác đối với nhân dân?
Lần thứ ba thức dậy anh đội viên đã có cử chỉ, lời nói gì với Bác.?
 Nằng nặc nghĩa là gì? 
Tác giả dùng biên pháp nghệ thuật gì diễn tả tấm lòng của anh đội viên khi mời Bác ngủ ?
? Nghệ thuật ấy giúp em hiểu tâm trạng gì của anh đội viên ?
 Tâm trạng đó cũng là tình cảm của anh đối với Bác. Theo em đó là tình cảm như thế nào?
? Hiểu được lòng Bác, tình cảm của Bác dành cho nhân dân cùng anh đội viên đã làm gì? Đọc khổ thơ cuối? Nội dung khái quát của khổ thơ là gì? 
? Em hiểu gì về khổ thơ này? 
? Từ điều khẳng định đó em hiểu gì về Bác Hồ kính yêu? 
Bài thơ được làm theo thể thơ gì ? 
Thể thơ ấy có thích hợp với cách kể chuyện của bài thơ không ?
Tìm những từ láy trong bài và cho biết giá trị biểu cảm của một số từ láy mà em cho là đặc sắc? (Từ láy: trầm ngâm, lâm thâm,lồng lộng, bồn chồn, đinh ninh, phăng phắc,...)
Em hãy nêu ý nghĩa văn bản ?
Hoạt động III: Tổng kết
? Hãy phân tích cái hay của nhan đề bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” 
? Bài học này cần ghi nhớ những gì? 
(HS đọc to ghi nhớ SGK)
Bóng bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng
-> Tình cảm yêu thương bao la mà Bác dành cho bộ đội. Nó có tác dụng sưởi ấm tấm lòng chiến sĩ. Tình cảm ấy đã bao trùm lên cả lán đóng quân 
à Anh đội viên:
Thổn thức, thầm thì anh hỏi nhỏ
Bồn chồn, lo Bác ốm 
Lòng anh cứ bề bộn 
-> những từ láy thể hiện sự nôn nao, thấp thỏm không yên, lo lắng cho sức khỏe của Bác.
 Thương yêu, kính trọng Bác 
b) Khi anh đội viên thức dậy lần thứ 3
*Hình ảnh Bác Hồ:
Bác vẩn ngồi đinh ninh 
Chòm râu im phăng phắc 
 Tập trung cao độ, bất động .
Bác ngủ không an lòng
Bác thương đoàn dân công.
 Bác không lo gì cho riêng mình Bác lo cho nhân dân .
 Tình cảm của Bác đối với nhân dân thật sâu sắc, mênh mông .
* Anh đội viên:
Hốt hoảng giật mình
Vội vàng nằng nặc
Mời Bác ngủ Bác ơi
Bác ơi! Mời bác ngủ 
-> Điệp ngữ thể hiện sự lo lắng cao độ .
Tình cảm của anh đội viên tăng tiến dần .
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác 
-> Tình cảm trào dâng vô bờ bến .
c) Cảm nghĩ của tác giả (khổ thơ cuối) 
Đêm nay Bác không ngủ 
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh
-> Bác không ngủ vì lo cho nước, thương dân. Đó là lẽ thường tình luôn thường trực trong cuộc đời Bác, là lẽ sống của Bác, cả cuộc đời Người dành trọn cho Tổ quốc.
III. TỔNG KẾT: 
1. Nghệ thuật :
-Lựa chọn, sử dụng thể thơ năm chữ, kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.
-Lựa chọn, sử dụng lời thơ giản dị, có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm tự nhiên ,chân thành.
-Sử dụng từ láy tạo giấ trị gợi hình và biểu cảm, khác họa hình ảnh cao đẹp về Bác Hồ kính yêu.
2. Ý nghĩa văn bản : Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ với bộ đội và nhân dân, tình cảm kính yêu cảm phục của bộ đội, của nhân dân đối với Bác.
(ghi nhớ) 
VI. CỦNG CỐ DẶN DÒ, HƯỚNG DẪN TỰ HỌC :
- Học sinh học và xem lại tất cả kiên thức về phần Văn học ở đầu học kỳ II này. Nội dung kiểm tra gồm 2 phần : trắc nghiệm và tự luận. Chú ý nắm nội dung , nghệ thuật của bài, học thuộc thơ.
- GV nhấn mạnh những nội dung cơ bản của bài học, yêu cầu HS học thuộc bài thơ. Lưu ý bài học rút ra từ bài thơ: tình yêu thương của Bác với đồng bào chiến sĩ.
- Tìm hiểu kĩ hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
- Học thuộc bài thơ.
- Chuẩn bị bài "Ẩn dụ ".
VII. RÚT KINH NGHIỆM
Ngày soạn: 16/02/2013
Ngày dạy: ..................... 
Tiết 95 Tiếng Việt: ẨN DỤ 
I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ.
- Hiểu được tác dụng của ẩn dụ.
- Biết vận dụng kiến thức về ẩn dụ vào việc đọc – hiểu văn bản và viết bài văn miêu tả.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức
- Khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ.
- Tác dụng của phép ẩn dụ.
2. Kỹ năng:
a. Kỹ năng chuyên môn
- Bước đầu nhận biết và phân tích được ý nghĩa cũng như tác dụng của phép tu từ ẩn dụ trong thực tế sử dụng tiếng Việt.
- Bước đầu tạo ra được một số kiểu ẩn dụ đơn giản trong viết và nói.
b. Kỹ năng sống
- Ra quyết định: lựa chọn cách sử dụng phép tu từ ẩn dụ phù hợp với thực tiễn giao tiếp
- Giao tiếp: trình bày suy nghĩ ,ý tưởng , thảo luận và chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân về cách sử dụng phép tu từ ẩn dụ
3.Thái độ: Giáo dục tình cảm yêu quý tiếng mẹ đẻ , yêu thích môn học .
III.CÁC PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG
- Phân tích các tình huống mẫu để nhận ra phép tu từ ẩn dụ và giá trị tác dụng của việc sử dụng chúng
- Thực hành có hướng dẫn: viết câu, đoạn văn có sử dụng phép tu từ ẩn dụ theo những tình huống cụ thể.
- Động não: suy nghĩ, phân tích ví dụ để rút ra những bài học thiết thực về cách sử dụng ẩn dụ
IV.CHUẨN BỊ:
 1.Giáo viên: Soạn và lấy nhiều ví dụ, tìm tài liệu liên quan 
 2. Học sinh: Soạn và chuẩn bị bài ở nhà. 
V.PHƯƠNG PHÁP- Thuyết trình, vấn đáp, thảo luận nhóm, ...
VI.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
 1.Ổn định lớp: Kiểm diện sĩ số
 2.Kiểm tra bài cũ:
 2.Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Nhân hóa là gì ? ví dụ.
Câu 2 : Có mấy kiểu nhân hóa , đó là những kiểu nào?
 Đáp án và biểu điểm.
Câu
Đáp án
Điểm
Câu 1
- nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, đồ vật, cây cối...bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người, làm cho thế giới con vật, đồ vật, cây cối...trở nên gần gũi với con người, biểu thị những suy nghĩ tình cảm của con người.
Ví dụ : Núi cao chi lắm núi ơi........người thương
5đ
Câu 2
- Ba kiểu nhân hóa
+ Dùng Những từ ngữ vốn gọi người để gọi vật 
+ Dùng những từ vốn chỉ tính chất hoạt động của người để chỉ tính chất, hoạt động của vật 
+ Trò chuyện, xưng hô với vật như với người
5 đ
 3. Bài mới: 
* Giới thiệu bài: Bài học trước các em đã học phép tu từ nhân hoá. Bài học này ta tìm hiểu về phép tu từ ẩn dụ 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV -- HS
NỘI DUNG KIẾN THỨC
Hoạt động I: TÌM HIỂU CHUNG
Ẩn dụ là gì?
HS đọc VD (SGK) Tìm hiểu nghĩa của cụm từ người Cha trong khổ thơ trên? Người Cha để chỉ ai? 
Giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ với người cha?
Ví như vậy có tác dụng gì?
 Cách ví này giống và khác so sánh như thế nào?
-So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho diễn đạt .
 -Còn ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho diễn đạt .
HS đọc ghi nhớ SGK.
Hoạt động II : Các kiểu ẩn dụ
HS đọc VD
Tìm từ in đậm “thắp, “lửa hồng” dùng chỉ sự vật hiện tượng nào?
Vì sao có thể ví như vậy?
-thắp:hiện tượng bừng lên, chỉ sự nở hoa, lửa hồng: chỉ màu đỏ của hoa râm bụt.
Cách dùng từ trong cụm từ: “Nắng giòn tan” có gì đặc biệt so với cách nói thông thường?
Quan sát VD mục I cho biết giữa người cha với Bác Hồ có sự tương đồng về vấn đề gì?
Qua VD trên em rút ra có mấy kiểu ẩn dụ? là những kiểu nào?
HS đọc to ghi nhớ
Hoạt động III: Luyện tập
GV hướng dẫn HS làm bài tập bằng các phiếu học tập 
So sánh đặc điểm tác dụng ba cách diễn đạt 
Đọc yêu cầu của bài tập 1 SGK. GV hướng dẫn HS thảo luận? Nhận xét , bổ sung? GV chốt HS ghi vở .
GV hướng dẫn HS làm bài tập 2 : Tìm ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây?
GV hướng dẫn HS thảo luận? Nhận xét, bổ sung? GV chốt ghi vở 
I. TÌM HIỂU CHUNG
1.Ẩn dụ là gì?
a. Ví dụ (SGK)
b. Nhận xét
Người cha: Chỉ Bác Hồ
Ví Bác Hồ với nguời cha vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con)
=> Cách gọi như trên làm cho câu thơ có tác dụng gợi hình, gợi cảm.
* Ghi nhớ (SGK)
2. Các kiểu ẩn dụ:
VD1(SGK)
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng
Thắp = nở hoa => tương đồng về cách thức
Lửa hồng = đỏ thắm =>tương đồng về hình thức 
VD2: Nắng giòn tan: vừa cảm nhận vị giác vừa cảm nhận cảm giác.=> Chuyển đổi cảm giác
VD3: Người cha: Bác Hồ tương đồng về phẩm chất => Phẩm chất
*Ghi nhớ 2/69
II. LUYỆN TẬP: 
Bài 1: So sánh đặc điểm tác dụng ba cách diễn đạt sau:
Cách 1: Diễn đạt thông thường.
Cách 2: Sử dụng phép so sánh: Bác Hồ như người cha
Cách 3: Có sử dụng ẩn dụ người cha.
So sánh và ẩn dụ đều là phép tu từ giúp cho câu thơ có tính hình tượng, biểu cảm hơn nhưng ẩn dụ làm cho câu thơ mang tính hàm súc cao hơn
Bài 2: Tìm ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây?
a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây 
Ăn quả :chỉ người được thừa hưởng, mang ơn
Kẻ trồng cây: Chỉ người cống hiến, giúp đỡ, gây dựng