Giáo án Lịch sử lớp 9 - Bài 23: Tổng khởi nghĩa tháng 8 - 1945 và sự thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hoà

gàn năm có một” đã đến . Tháng 5/1945 phát xít Đức bị tiêu diệt, phát xít Nhật bị đồng minh đánh bại (15/8/1945) => CM tháng 8 nổ ra trong 1điều kiện chủ quan và khách quan hoàn toàn chín mùi .Nhận định rõ thời cơ có một không hai này , Hồ Chí Minh đã nêu rõ “ Đây là thời cơ ngàn năm có một cho dân tộc vùng dậy. Lần này dù có phải thiêu cháy dãy Trường Sơn cũng quyết giành độc lập cho đất nước”. 
? Trước tình hình thuận lợi đó, Đảng ta đã có chủ trương gì.
- Phát động lệnh tổng khởi nghĩa chính quyền trong cả nước trước khi quân đồng minh vào.
- Thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc. 
- Ra quân lệnh số 1 kêu gọi toàn dân nổi dậy.
* Giáo viên đọc quân lệnh số 1: "Giờ tổng khởi nghĩa đã đến, cơ hội có 1 cho quân, dân VN cùng giành lấy quyền độc lập của nước nhà. Chúng ta phải hành động cho nhanh, với 1 tinh thần qủa cảm, vô cùng thận trọng.... cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta."
? Tại sao Đảng ta lại quyết định phát lệnh tổng khởi nghĩa trong cả nước khi quân Nhật đầu hàng đồng minh.
+ Nếu phát lệnh tổng khởi nghĩa sớm (tức ngày 13) sẽ không được vì kẻ thù chính của ta chưa ngã gục, chúng còn đủ sức mạnh để chống lại ta.
 + Nếu phát lệnh tổng khởi nghĩa muộn hơn (tức 16) sẽ không kịp vì theo quy định của hội nghị Gót X Đam thì quân đội Thế Giới, Anh sẽ vào Việt Nam tước khi giới của quân đội Nhật (3/ 9/1945 ).
=> Bằng mọi giá ta phải thành lập chính quyền mới để tiếp quân đội đồng minh (vì thế 2/ 9/ 1945 là nước chủ nhà để tiếp quân đội đồng minh => Với quyết định khoa học, chính xác Đảng ta đứng đầu là Chủ tịch HCM đã kịp thời chớp thời cơ phát động tổng khởi nghĩa giành lấy chính quyền về tay nhân dân.
? Sau khi mệnh lệnh khởi nghĩa được ban bố, Đảng ta đã làm gì để tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
+ Lần đầu tiên HCM ra mắt đại biểu của quốc dân.
+ Đại hội nhất trí tán thành quyết định tổng khởi nghĩa,thông qua 10 chính sách của Việt minh.
+ Lập Uỷ ban dân tộc giải phóng Việt Nam (tức chính phủ lâm thời sau này).
GV: Đọc thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa 8/1945 của Chủ tịch HCM:
“ Hỡi đồng bào yêu quý!
 Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta.
Nhiều dân tộc bị áp bức trên thế giới đang ganh nhau tiến bước giành quyền độc lập. Chúng ta không thể chậm trễ. Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên!”
? Sự kiện nào đã mở đầu cho cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
- Giáo viên thuật diễn biến: (SGK-92 ).
? Thị xã Thái Nguyên được giải phóng có ý nghĩa gì.
=> Là thắng lợi mở đầu có ý nghĩa quyết định cho việc giành chính quyền ở Hà Nội - Huế - Sài Gòn. 
? Em có suy nghĩ gì về chủ trương của Đảng (chủ trương sáng suốt, kịp thời).
=> Thời cơ tổng khởi nghĩa đã chín muồi
.
- Giáo viên dùng bản đồ tường thuật: Miêu tả diễn biến cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội
- Hà Nội: Là trung tâm đầu não của Đông dương dưới thời Pháp thống trị được chọn làm thủ đô của VN sau khi CM thành công.
? Từ sau ngày Nhật đảo chính Pháp, ở Hà Nội không khí cách mạng diễn ra như thế nào.
=> Đây chính là điều kiện thuận lợi cho khởi nghĩa ở HN 
? Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội diễn ra như thế nào.
-Chiều 15/8 mệnh lệnh tổng khởi nghĩa về tới HN, sáng 16/8 truyền đơn,biểu ngữ xuất hiện khắp mọi nơi, không khí ngày thêm sôi sục
- Giáo viên giới thiệu kênh hình 29 ( Cuộc mít tinh tại nhà hát lớn HN 19/8/1945)
? Quan sát hình 39 em thấy có những hình ảnh gì? Em có nhận xét gì về cuộc mít tinh.
*GV: Đây là bức ảnh do nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản chụp. Bức ảnh ghi lại K2 sôi động của ngày giành chính quyền ở thủ đô Hà Nội. Trong ảnh, biểu tượng trung tâm nổi bật là hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng cỡ lớn phủ từ tầng 2 của nhà hát thành phố, làm nền cho lễ đài cuộc mít tinh và 1 lá cờ đỏ sao vàng khác đang được kéo lên. Đó là lá cờ cách mạng đã thấm máu của các chiến sĩ và đồng bào ta trong sự nghiệp giải phòng dân tộc. Bức ảnh cũng cho ta thấy 1 rừng cờ và biển nguời tham gia cuộc mít tinh.
Sáng 19/8/1945 cả thủ đô HN tràn ngập khí thế cách mạng, hàng chục vạn quần chúng ngoại thành, kéo qua các cửa ô, tiến vào nội thành phối hợp với quần chúng nội thành tiến hành cuộc mít tinh khổng lồ tại sân nhà hát lớn, hô vang các khẩu hiệu “ Đả đảo chính phủ bù nhìn”. “Ủng hộ Việt Minh”, “Việt Nam hoàn toàn độc lập”
Khoảng 11giờ 30’ cuộc mít tinh kết thúc, quần chúng chia thành nhiều toán, dưới sự lãnh đạo của Việt Minh, tỏa đi đánh chiếm các cơ quan đầu não của địch như: Phủ Khâm Sai, Tòa Thị Chính, sở cảnh sát
? Cuộc khởi nghĩa đã thu được kết quả gì.
? Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi có ý nghĩa như thế nào.
- Giáo viên dùng lược đồ tổng khởi nghĩa tháng 8/1945.
- Ngay từ những ngày đầu tháng 8/1945, 1 không khí gấp rút chuẩn bị khởi nghĩa đã sôi sục trong cả nước.
? Những tỉnh nào giành được chính quyền sớm nhất trong cả nước .
Khi đó tin Nhật đầu hàng, lệnh khởi nghĩa truyền xuống và tin Hà Nội giải phóng báo về thì cuộc khởi nghĩa trong cả nước càng lan nhanh, tiếp theo Hà Nội:
 + Huế là kinh đô của nhà Nguyễn là nơi làm việc của chính phủ bù nhìn thâm nhật: Trần Trọng Kim.
 + Nhận rõ được tầm quan trọng của Huế .Trung Ương Đảng bộ Thừa Thiên xúc tiến việc chuẩn bị cho khởi nghĩa thắng lợi .
 + Chiều 20/8 uỷ ban khởi nghĩa tỉnh được thành lập . Được tin Nhật đầu hàng , với cố gắng tránh mọi cuộc đổ máu, cán bộ VMinh đã thuyết phục Bảo Đại Thoái vị, Trần Trọng Kim từ chức, nhưng bọn phản động ngoan cố, dự định cầu cứu Nhật để chống lại. Biết được âm mưu này, ngày 23/8 hàng chục vạn dân gồm cả nông dân các huyện kéo về biểu tình, thị uy chiếm các công sở chính phủ Trần Trọng Kim tan rã.
+ Chiều ngày 30/8, 1 cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại Ngọ Môn Huế trước hàng vạn quần chúng với băng biểu ngữ, cờ đỏ sao vàng, Bảo Đại đọc chiếu thoái vi, nộp ấn, kiếm cho phái đoàn chính phủ lâm thời => Chế độ phong kiến sụp đổ ở VN.
- Giáo viên nêu: 
+ Sài Gòn là trung tâm chính trị thứ 2 đồng thời là trung tâm kinh tế lớn nhất Đông Dương thời Pháp thuộc.
+ Tại Sài Gòn ngày 20/8 cờ đỏ sao vàng đã xuất hiện công khai, khí thế cách mạng của nhân dân sôi sục, quần chúng nhanh chóng làm chủ tình thế, chiếm các công sở.
+ Tiếp đó 1 cuộc mít tinh gần 1 triệu người tham dự, nhiệt liệt chào mừng uỷ ban Nam Bộ vừa được thành lập. Cuộc mít tinh tiến thành 1 cuộc tuần hành thị uy làm tê liệt mọi âm mưu chống cự của bọn thân Nhật.
=> Sài Gòn thành luỹ cuối cùng của CĐTD bị sụp đổ.
- Hai tỉnh dành được chính quyền muộn nhất là: Hà Tiên và Đồng Nai thượng => Đến 28/8 các tỉnh còn lại giành được chính quyền.
* Lưu ý: 1 số nơi: Vĩnh Yên, Hà Gang, Lào Cai, Móng Cái, Lai Châu do quân tưởng và bọn phản động chống lại nên chính quyền cách mạng chưa được thành lập trong tổng khởi nghĩa tháng 8. Cuộc đấu tranh giành chính quyền ở nhiều nơi này diễn ra gay go, phức tạp, 1 thời gian sau mới giành được độc lập.
? Em có nhận xét gì về diễn biến, lực lượng tham gia cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền. (Thảo luận nhóm) 2’
+ Tổng khởi nghĩa tháng 8 thành công nhanh chóng (chỉ trong vòng 15 ngày - (14 à 28/8). Trong đó khởi nghĩa thắng lợi ở HN, Huế, Sài Gòn có ý nghĩa quyết định đối với thắng lợi trong cả nước.
+ Lực lượng tham gia: toàn dân xuống đường, bao gồm cả lực lượng chính trị, và lực lượng vũ trang, trong đó lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu.
? Vì sao tổng khởi nghĩa diễn ra giành thắng lợi nhanh chóng.
+ Nhờ tinh thần chủ động, khẩn trương của các địa phương trong việc chấp hành mệnh lệnh của Trung Ương.
+ Tinh thần sẵn sàng vùng lên giành lấy độc lập tự do của nhân dân trong cả nước.
? Nước VN DC được thành lập ngày tháng năm nào?
- Giáo viên thuật diễn biến buổi lễ khai sinh nước VNDCCH (sgv - 126, 127). Đọc vài câu trong tuyên ngôn độc lập.- Giáo viên giới thiệu H40: Chủ Tịch Hồ Chí Minh được tuyên ngôn độc lập (2/9/1945)
?Vì sao chính phủ lại chọn ngày 2/9/1945 là ngày khai sinh ra nước VNDCCH.
+ Nếu sớm (tức trước ngày 2/9) sẽ không được vì ta chưa đủ điều kiện để chuẩn bị cho ngày 2/9.
+ Nếu muộn (Tức sau ngày 2/9) sẽ không kịp vì theo hội nghị PotXĐam, ngày 2/9 quân đồng minh sẽ vào VN tước vũ khí của Nhật, khi đó tình hình VN sẽ rất phức tạp. (VN lúc đó sẽ có 5 ĐQ: Anh tưởng (Đồng minh) Mĩ (quan sát viên quốc tế) Nhật (chưa rút về nước), Pháp (tù binh của Nhật)
=> Chính phủ chọn thời điểm 2/9/1945 là thời điểm thích hợp nhất và hoàn toàn hợp lý. Để VN trở thành nước chủ nhà tiếp quân đội đồng minh.
=> Ngày 2/9/1945 trở thành ngày quốc khánh của dân tộc ta.
? ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng 8 (Đối với trong nước và quốc tế)
Giáo viên phân tích:
+ Đưa nước ta từ 1 nước thuộc địa, nửa phong kiến trở thành 1 nước Độc lập.
+ Đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ thành người làm chủ nước nhà à Từ đây nhân dân VN là chủ nhân của 1 quốc gia Độc Lập, TD, bình đẳng, hạnh phúc trong 1 nước cộng hoà: nước của dân, do dân, vì dân.
? Cách mạng tháng 8 thành công là do những nguyên nhân nào.
* Giáo viên phân tích hoàn cảnh chủ quan:
+ Dân tộc ta có truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất chống giặc ngoại xâm.
+ Khối đoàn kết dân tộc, được tạo dựng đến mức cao nhất thông qua mặt trận VMinh.
? Sự lãnh đạo kịp thời sáng tạo của Đảng cộng sản Đông Dương và Chủ Tịch Hồ Chí Minh trong cách mạng tháng 8 thể hiện ở những điểm nào.
+ Sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng và Chủ Tịch Hồ Chí Minh, với đường lối cách mạng đúng đắn, P2 cách mạng bạo lực, kết hợp bạo lực chính trị và bạo lực vũ trang kết hợp giữa đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang, từ khởi nghĩa từng phần tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước à Đây là thắng lợi to lớn và hầu như không đổ máu.
* Hoàn cảnh khách quan:
+ Pháp bị đại bại ở chính quốc - rồi bị phát xít Nhật gạt bỏ ở Đông Dương Nhật lại bị đồng minh đứng đầu là LXô đánh gục (14/8/1945) à 2 kẻ thù trực tiếp của nhân dân VN đã bị ngã gục.
=> Cách mạng táng 8 thành công là kết quả rưch rỡ của sự kết hợp chặt chẽ những điều kiện bên ngoài với những điều kiện bên trong. 
I. Lệnh tổn