Giáo án Lịch sử 7 - Tiết 22, Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII - Tiết 1: Nhà Trần thành lập

Ngày soạn: Tiết 22
Ngày giảng: 
Chương III: NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN
Bài 13: NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII
I. NHÀ TRẦN THÀNH LẬP
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức :
	- Biết được bối cảnh thành lập triều đại Trần.
	- Trình bày được những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước và pháp luật thời Trần.
2. Kỹ năng : 
 	 Rèn luyện kỹ năng so sánh, đối chiếu, đánh giá.
3. Thái độ :
	Bồi dưỡng cho HS tinh thần đấu tranh bất khuất chống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất nước. Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
B. CHUẨN BỊ
- Giáo viên: + Bản đồ nước Đại Việt thời Trần ( Lãnh thổ Việt Nam TK XV)
	+ Sơ đồ tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính thời Trần. 
- Học sinh: đọc trước bài, tìm hiểu câu hỏi trong SGK
C. PHƯƠNG PHÁP
	- Phương pháp: vấn đáp, so sánh, đánh giá, phân tích, nêu và giải quyết vấn đề, kĩ thuật động não, khăn phủ bàn.
D. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1 . Ổn định tổ chức lớp (1p)
2. Kiểm tra bài cũ
3. Bài mới 
	* Giới thiệu bài mới (1 p): Nhà Lý khi mới thành lập vua quan rất quan tâm đến việc phát triển đất nước, chăm lo đời sống của nhân dân. Vì vậy nhân dân hăng hái tham gia sản xuất và đạt nhiều thành tựu rực rỡ. Nhưng đến cuối thế kỉ XIII, nhà Lý đã đi xuống đến mức trầm trọng, dẫn tới sự sụp đổ là không thể tránh khỏi, đưa đến sự thành lập nhà Trần, tạo điều kiện để Đại Việt tiếp tục phát triển, đạt được nhiều thành tựu mới trên nhiều lĩnh vực. Vậy, nhà Lý đã sụp đổ như thế nào? Nhà Trần được thành lập ra sao và đạt được những bước phát triển như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu qua bài học ngày hôm nay.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1 ( 15p)
- PP: vấn đáp, đàm thoại,phân tích.
- KT: động não.
(?) Nhà Lý lên ngôi năm nào?
- 1009, trải qua 8 đời vua, đến đời vua thứ 9 nhà Lý ngày càng suy yếu trầm trọng.
(?) Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu như vậy?
- Quan lại ăn chơi sa đọa, chính quyền không quan tâm đến đời sống nhân dân.
Giảng: Đời vua thứ 8, Lý Huệ Tông chỉ sinh được một người con gái và mắc bệnh cuồng nên phải nhường ngôi cho con gái Lý Chiêu Hoàng. Lợi dụng cơ hội đó, các đại thần trong triều tranh chấp quyền hành. Quan lại bên dưới quấy nhiễu bóc lột nhân dân không chăm lo đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của dân.
GV gọi HS đọc phần chữ in nhỏ: “Bầy giờgì”.
(?) Việc làm trên của vua quan nhà Lý dẫn tới hậu quả gì?
- Lụt lội, hạn hán mất mùa liên tiếp xảy ra. Dân nghèo phải bán con đi làm nô tì cho người giàu hay bỏ vào chùa kiếm sống. Nông dân nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.
Giảng: Một số thê lực phong kiến ở các địa phương đánh giết lẫn nhau chống lại triều đình, một số nước phía nam thỉnh thoảng đem quân vào cướp phá Đại Việt => nhà Lý càng khó khăn.
(?) Trước tình hình đó nhà Lý đã làm gì?
- Nhà Lý phải dựa vào các thê lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.
Giảng: Nhân cơ hội đó, nhà Trần buộc vua nhà Lý phải nhường ngôi cho Trần Cảnh vào tháng 12 năm Ất Dậu – đầu năm 1226 (Trần Cảnh là chồng của Lý Chiêu Hoàng – khi đó mới 8 tuổi)
GV khẳng định: Nhà Trần được thành lập là cần thiết trong hoàn cảnh lịch sử nước Đại Việtbầygiờ.
Hoạt động 2 (15 p)
- PP: vấn đáp, phân tích, đàm thoại
- KT : động não, khăn phủ bàn.
GV sử dụng bản đồ chi địa giới lãnh thổ Đại Việt thời Trần.
Giảng: Sau khi lên nắm chính quyền, nhà Trần đã dẹp yên rối loạn, xây dựng bộ máy nhà nước.
(?) Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức như thế nào?
- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp :
 + Triều đình 
 + Các đơn vị hành chính trung gian : lộ, phủ, huyện, châu.
 + Các cấp hành chính cơ sở: xã.
Giảng: Đứng đầu triều đình là vua, các vua thường truyền ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng. Các chức đại thần quan văn, quan võ do người họ Trần nắm giữ. Cả nước chia thành 12 lộ. Đứng đầu các lộ có các chức chánh, phó An phủ sứ. Dưới lộ là phủ do chức tri phủ cai quản, châu huyện do các chức tri châu, tri huyện trông coi. Dưới cùng là xã do dân bầu ra.
GV yêu cầu HS vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần sau đó dùng sơ đồ chuẩn bị đối chiếu.
Giảng: Nhà Trần còn đặt thêm một số cơ quan như: Quốc sử viện, Thái y việnvà một số chức quan:
+ Hà đê sứ: trông coi việc sửa, đắp đê điều.
+ Khuyến nông sứ: chăm lo,khuyến khích nông dân sản xuất.
+ Đồn điền sứ: chuyên mộ người đi khai hoang.
GV sử dụng KT khăn phủ bàn cho HS thảo luận trong 2p.
(?) So với bộ máy nhà nước thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần có đặc điểm gì giống và khác nhau?
- Giống: vẫn là chế độ quân chủ trung ương tập quyền gồm 3 cấp.
- Khác:
+ Thời Lý: vua nhường ngôi cho con, sớm tự xưng là Thái thượng hoàng, cùng con cai quản đất nước.
+ Các quan đại thần do những người trong họ nắm giữ.
+ Đặt thêm một số cơ quan và một số chức quan để trông coi sản xuất.
+ Cả nước chia thành 12 lộ.
(?) Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị thời Trần?
- Hoàn chỉnh, có quy củ, đầy đủ và chặt chẽ hơn thời Lý, chứng tỏ chế độ tập quyền thời Trần được củng cố hơn thời Lý.
Hoạt động 3 ( 10 p)
- PP: phân tích, so sánh, đàm thoại.
- KT: động não.
Giảng: Thời Trần, nhà nước rất chú trọng sửa sang luật pháp và đã ban hành bộ luật mới là: Quốc triều hình luật.
(?) Nhận xét Hình luật thời Trần so với Hình Thư thời Lý?
- Xác định lại những điều ban dưới thời Lý và có bổ sung: 
+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.
Giảng: Nhà Trần đã đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử kiện cáo. Mối quan hệ giữa vua quan và nhân dân thời Trần tuy có sự khác biệt nhưng chưa sâu sắc vì vua Trần vẫn để chuông lớn ở thềm cung điện cho dân đến gõ khi cần. Những lúc vua đi thăm các địa phương, nhân dân có thể đón rước thậm chí xin vua dừng lại xem một vụ kiện oan
(?) Nhận xét gì về pháp luật thời Trần?
- Cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện.
I .NHÀ TRẦN THÀNH LẬP
1. Nhà Lý sụp đổ
- Cuối thế kỉ XII, quan lại nhà Lý ăn chơi sa đọa không chăm lo đời sống nhân dân.
- Kinh tế khủng hoảng, mất mùa, dân li tán.
- Nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.
- Tháng 12 năm Ất Dậu (đầu năm 1226), Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần được thành lập.
2 . Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền : 
- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp :
 + Triều đình 
 + Các đơn vị hành chính trung gian : lộ, phủ, huyện, châu.
 + Các cấp hành chính cơ sở: xã.
- Thực hiện chế độ Thái thượng hoàng.
- Đặt thêm một số cơ quan: 
 + Quốc sử viện 
 + Thái y viện 
 + Tôn nhân phủ 
 + Hà đê sứ 
 + Khuyến nông sứ 
 + Đồn điền sứ 
- Cả nước chia lại thành 12 lộ. 
- Quý tộc họ Trần được phong vương hầu và ban thái ấp.
3.Pháp luật thời Trần 
- Ban hành bộ luật Quốc triều hình luật. 
+ Nội dung: bổ sung thêm bộ luật thời Lý về việc xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.
- Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện chuyên xét xử kiện cáo.
4. Củng cố ( 2 phút)
	? Sự thành lập nhà Trần
	? Việc tổ chức chính quyền nhà Trần
	? Pháp luật thời Trần
5. Hướng dẫn về nhà ( 1 phút)
	- Học bài cũ.
	- Chuẩn bị bài mới: phần II
E. RÚT KINH NGHIỆM
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................