Giáo án Hình học 9 tiết 22: Đường kính và dây của đường tròn

 Tuaàn 11 	 	Ngày dạy : 25/10/2014
Tiết PPCT: 22 	GV dạy : Trần Thị Thảo 
Lớp dạy : 91 	 	Đơn vị : THCS Tân Tập
Tiết TKB : 3	GV dự :Đặng Ngọc Hiếu
 	 Nguyễn Thị Hồng
 Lê Thị Trinh
 §2: ÑÖÔØNG KÍNH VAØ DAÂY CUÛA ÑÖÔØNG TROØN 
I/ MUÏC TIEÂU:
 -Kiến thức :HS nhận biết ñöôïc ñöôøng kính laø daây lôùn nhaát trong caùc daây cuûa ñöôøng troøn,
 phát biểu được 2 ñònh lyù veà ñöôøng kính vuoâng goùc vôùi daây vaø ñöôøng kính ñi qua trung ñieåm
 cuûa 1 daây khoâng ñi qua taâm.
 - Kỹ năng :Bieát vaän duïng caùc ñònh lyù treân trong caùc baøi taäp đơn giản.
 - Thái độ : Tập reøn luyeän tính chính xaùc trong vieäc laäp meänh ñeà ñaûo,trong suy luaän vaø chöùng
 minh.
 Biết vận dụng , liên hệ kiến thức bài học vào thực tế đơn giản , từ đó nhận thức sự
 cần thiết phải học để có kiến thức để lao động , vui chơi tốt hơn 
II/ CHUAÅN BÒ:
 -GV: bài giảng CNTT,thöôùc thaúng ,compa,eâke ;
 ( Đồ dùng dạy học nếu không sử dụng được CNTT : đoạn dây thun màu đỏ gắn vào 2 nam
 châm nhỏ để minh hoạ đường kính ,dây cung )
 - HS: Đọc trước SGK, compa, duïng cuï hoïc taäp. ; ôn tập tính chất của tam giác cân
III/ HOẠT ĐỘNG TRÊN LỚP:
1.Kiểm tra kiến thức : ( câu hỏi theo 3 mức độ học sinh)
CÂU HỎI 8 Đ
CÂU HỎI 9 Đ 
CÂU HỎI 10 Đ
Câu 1: 
 + Điều kiện để xác định được một đường tròn ?
 + Vẽ đường tròn (O;2)
Câu 2: 
+ Vẽ đường tròn đi qua 3 đỉnh tam giác vuông ABC cho trước
Câu 3a : 
Cho hình sau 
Chứng minh rằng:
 IC = ID 
Câu 3b : 
Cho OC = 13 cm
OI = 5 cm. Tính CI= ?
* Gọi HS khá giỏi làm trước câu 3a ; 3b ( thời gian giới hạn tối đa 5 phút )
 Tiếp theo cho 2 HS làm tiếp câu 2 ; câu 1
* HS dưới lớp cùng làm câu 3a ; 3b trên vở BTOL (dãy 1 ;2 : BT3a ; dãy 3 ;4 : BT 3b )
* Cho HS nhận xét , sửa sai , giữ lại bài chứng minh ; tính toán để sử dụng 
* Cho học sinh quan sát hình ảnh 2 đường di chuyển của 2 cầu thủ trên sân bóng đá :
 Hỏi : Dự đoán xem cầu thủ nào chạm bóng trước ( xuất phát cùng lúc , vận tốc như nhau )
 HS dự đoán ................. .................. 
 Vì sao như vậy ? Qua bài học hôm nay chúng ta trả lời cho câu hỏi đó ! 
 Giới thiệu bài mới 
 2.Bài mới 
Hoïat ñoäng cuûa GV
Hoïat ñoäng cuûa HS
Ghi baûng
Hoïat ñoäng 1: So saùnh ñoä daøi cuûa ñöôøng kính vaø daây
* Nhắc lại về dây cung , đường kính
 * Cho HS quan sát chuyển trên màn hình để 
dự đoán 
Dùng BT2 ( phần kiểm tra bải) để HS dễ nhận xét 
H : Trong các dây: AB, AC, BC d©y nµo cã ®é dµi 
lín nhÊt? H·y tÝnh ®é dµi cña d©y ®ã 
GV giôùi thieäu baøi toùan trên slide dưới dạng GT;KL
GV minh hoạ 2 vị trí của dây cung AB
+ Tr hôïp AB laø ñöôøng kính
+Tr hôïp AB khoâng laø ñöôøng kính
Cho HS phaùt bieåu keát quaû thaønh ñònh lyù
Chốt lại :
AB là dây cung ó AB £ 2R 
(AB là đường kính hoặc không là đường kính )
Hoïat ñoäng 2: Quan heä vuoâng goùc giữa ñöôøng kính vaø daây
GV giôùi thiệu bài toán dưới dạng GT;KL trên slide
H : CD là dây cung ,thì có mấy trường hợp xảy ra ?
+ Trường hợp CD là đường kính , thì điểm I như thế nào với O ? => IC =ID
+ TH: CD không là đường kính , ( sử dụng kết quả câu 3 phần kiểm tra bài )
* Qua đó , yêu cầu HS phát biểu tổng quát thành định lí 2
 GV chốt lại cách sử dụng:
* GV ñaët vaán ñeà ngược lại :
H: Em thử phát biểu mệnh đề đảo của định lí 2 
(Nếu đường kính đi qua trung điểm của một dây thì có vuông góc với dây ấy không?)
*Hoạt động nhóm cho câu hỏi sau ( tối đa 1 phút )
H : Hãy đưa ra 1 ví dụ để chứng tỏ rằng đường kính đi qua trung điểm của 1 dây có thể không vuông góc với dây ấy ?
* GV cho HS nhận định lại qua 2 hình vẽ của bài toán để phát hiện vì sao mệnh đề đảo sai 
H :caàn boå sung theâm ñieàu kieän gì ñeå ñöôøng kính AB ñi qua trung ñieåm cuûa daây CD thì vuoâng goùc vôùi CD ?
*Từ đó cho HS phaùt bieåu thành đñònh lyù 3
* Cho HS vẽ hình ; ghi cách sử dụng
Hoạt động 3 : Củng cố và luyện tập
3.CUÛNG COÁ
 *Củng cố các định lí bằng sơ đồ tư duy trên slide
4.LUYỆN TẬP
BT1 : Trắc nghiệm (đúng ;sai)
1) AB lµ mét d©y cña đường trßn (o;R) th× AB < 2R 
2) Trong một đường tròn ,đường kính ®i qua trung ®iÓm cña mét d©y th× vu«ng gãc víi d©y Êy .
3) Trong một ñöôøng troøn,ñöôøng kính vuoâng goùc vôùi một daây thì ñi qua trung ñieåm cuûa daây aáy.
* GV cho làm baøi tập 2 
Cho hình bên
BiÕt OC = 13cm; CI = ID; 
 OI = 5cm . 
TÝnh độ dài dây CD ?
 Gôïi yù:döïa vaøo quan heä ñöôøng kính vaø daây cung , 
GV : HD phân tích để tìm cách giải ( trên slide)
* Lưu ý HS : Đoạn thẳng OI
 đi qua tâm mang tính chất của đường kính
(Sử dụng kết quả tính CI ở BT3 phần kiểm tra bài )
-HS ghi baøi vaøo vôû vaø quan sát ,dự đoán 
HS nhận xét được: dây AB lớn nhất , AB=2R
HS vẽ hình , ghi GT;KL
(HS quan sát , nhận xét , không cần ghi nội dung
chứng minh )
HS nhận xét được mối quan hệ các cạnh trong tam giaùc AOB 
HS phaùt bieåu ñònh lyù; vài học sinh nhắc lại 
HS tự ghi bài vào vở 
HS tự ghi bài vào vở 
 HS : nhận thức được : có 2 trường hợp : CD là đường kính và CD không là đường kính 
* Tr hôïp CD laø ñöôøng kính:
 Vì CD là đường kính ;I trùng O
=> O là trung điểm của CD
=> OC=OD => IC=ID
 * Tr hôïp CD khoâng laø ñöôøng kính: HS : nhận thức được là kết quả câu 3 đã làm phần kiểm tra bài )
 * HS cần không ghi lại nội dung đã chứng minh : 
(Xét tam giaùc COD coù : 
OC= OD(baùn kính)
Vậy tam giaùc COD caân taïi O
Þñöôøng cao OI cuõng laø ñöôøng trung tuyeán
 ÞI laø trung ñieåm CD
=> IC=ID )
A
B
D
CA
O
- HS nhận thức và trả lời 
HS phát biểu ........
HS làm việc nhóm :
HS nhận thức và lấy ví dụ bằng hình vẽ trên giấy đã vẽ sẵn đường tròn
HS nhận thức : Dây CD không được đi qua tâm
HS : Quan sát để nắm được kiến thức bài 
 HS : Nhận biết được là sai
HS : Nhận biết được là sai
HS : Nhận biết được là đúng
*Cho hình veõ 
O
C
D
I
* HS : tự trình bày lời giải
Ta có :
IC =ID (GT)
( CD không qua tâm O)
Þ OI ^CD taïi I 
Áp dụng định lí Pitago trong tam giác vuông CIO :
=>CD = 2.12=24 (cm)
I/So saùnh ñoä daøi cuûa ñöôøng kính vaø daây:
1)Baøi toùan
GT (O;R)
 AB : dây bất kì
KL AB £ 2R
TH :AB laø ñöôøng kính (O;R)
ÞAB = 2R (1)
TH :AB khoâng laø ñöôøng kính
 Coù: AB< 2R( (2) 
Từ (1) (2) : AB£2R
2)Ñònh lyù 1:
Trong các dây của một đường tròn , dây lớn nhất là đường kính 
AB là dây cung ó AB £ 2R
II/ Quan heä vuoâng goùc giữõa ñöôøng kính vaø daây:
1 /Bài toán 
GT (O;R)
 AB = 2R; CD : dây cung
 AB CD tại I
KL IC = ID
* Chứng minh :
+ Tr hôïp CD laø ñöôøng kính:
+ Tr hôïp CD khoâng laø ñöôøng kính
(BTOL)
B
D
C
A
O
IB
2/Ñònh lyù 2:
Trong một ñöôøng troøn,ñöôøng kính vuoâng goùc vôùi một daây thì ñi qua trung ñieåm cuûa daây aáy.
3/ Ñònh lí 3 
Trong 1 ñöôøng troøn ,ñöôøng kính ñi qua trung ñieåm cuûa 1 daây khoâng ñi qua taâm thì vuoâng goùc vôùi daây aáy 
* cách sử dụng :
4/HƯỚNG DẪN HỌC BÀI: 
* Học các định lí 1 ; 2 ; 3 theo các câu hỏi sau :
1/ Phát biểu định lí về các dây của một đường tròn?
2/ Phát biểu định lí về đường kính vuông góc với dây
3/ Phát biểu định lí về đường kính đi qua trung điểm của dây
*/Vận dụng các định lí để giải bài tập (phân biệt GT ;KL của mỗi định lí để sử dụng )
* bài tập chứng minh định lí 3; BT 10;11/SGKtr 104 .
 Chuẩn bị ( Luyện tập)¨:
Học lại : 
+ Định lí a trong BT3 ;dấu hiệu nhận biết , tính chất, hình thang, hình thoi, 
+ Tính chất ,định lí về đường trung bình của hình thang
 * Nếu còn thời gian thì hướng dẫn BT10/trang 104; thời gian hạn chế thì lướt nhanh bài tập này
5/LIÊN HỆ THỰC TẾ - GIÁO DỤC HỌC SINH
ª Một ứng dụng của thước chữ T. : Cho HS quan sát cách làm của người thợ xây :
Một người thợ xây một bể tạo khí đốt, để xác định tâm của đường tròn người thợ đã sử dụng thước chữ T 
Giải thích cách làm đó
ª Cầu thủ nào chạm bóng trước. : Trở lại bài toán thực tế đã nêu ở đầu bài
Hai cầu thủ ở hai vị trí như hình vẽ. Nếu cả hai cầu thủ cùng bắt đầu chạy thẳng tới bóng và chạy với vận tốc bằng nhau. Hỏi cầu thủ nào chạm bóng trước ?
 Yêu cầu học sinh giải thích .
* Nội dung giáo dục : Các môn học nói chung , đặc biệt là toán học , nhất là hình học ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống . Dù là bác thợ xây , một cầu thủ để làm tốt công việc của mình thì cần phải học để có kiến thức , để làm tốt hơn,......