Giáo án - Bài: Chị em Thúy kiều

CHỊ EM THÚY KIỀU
 (trích “ Truyện Kiều”- Nguyễn Du )
I/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
 1/ Kiến thức:
-Bút pháp nghệ thuật tượng trưng, ước lệ của Nguyễn Du trong miêu tả nhân vật.
-Cảm hứng nhân đạo của Nguyễn Du: ngợi ca vẻ đẹp, tài năng của con người qua một đoạn trích cụ thể.
 2/ Kĩ năng:
-Đọc hiểu một văn bản truyện thơ trong văn học trung đại.
-Theo dõi diễn biến sự việc trong tác phẩm truyện.
-Có ý thức liên hệ với văn bản liên quan để tìm hiểu về nhân vật.
-Phân tích được một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu cho bút pháp nghệ thuật cổ điển của Nguyễn Du trong văn bản.
 3/ Thái độ: Giáo dục hs yêu quí trân trọng vẻ đẹp của con người cả hình thức lẫn tâm hồn.
II/ CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ:
 1/ Giáo viên: Sách gkhoa, giáo án, chân dung chị em Kiều
 2/Học sinh: Soạn bài
III/ PHƯƠNG PHÁP: Đọc diễn cảm, vấn đáp, câu hỏi nêu vấn đề, thảo luận, bình giảng...
IV/ TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY-HỌC:
 1/ Ổn định tổ chức: Đ/d
 2/ Kiểm tra bài cũ: ( 5 phút)
-Cuộc đời Nguyễn Du gắn với giai đoạn lịch sử nào? Vở soạn.
-Cho biết giá trị nội dung và nghệ thuật của Truyện Kiều- Nguyễn Du? Vở soạn.
 3/Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
 Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới:( ( 2 phút) 
Mục tiêu: Tạo tâm thế và định hướng chú ý cho HS
Phương pháp: Thuyết trình
 Nguyễn Du là một thiên tài thơ ca.Một trong những thành công của Nguyễn Du về nghệ thuật là tả người. Hôm nay, cô cùng các em… 
Hoạt động 2: Tìm hiểu chung về văn bản: ( 7 phút)
Mục tiêu: Giúp hs có những hiểu biết về đoạn trích tác phẩm.
Phương pháp: Vấn đáp tái hiện thông qua hoạt động tri giác ngôn ngữ
 GV hướng dẫn đọc
-gv đọc đoạn trích –hs đọc lại.
-Vị trí của đoạn trích?(đoạn thơ trích ở phần nào của đoạn ?)
-Đoạn thơ giới thiệu với chúng ta nội dung gì?(giới thiệu tài sắc chị em Thúy Kiều.
-Có thể chia đoạn trích này thành mấy phần? Cho biết ý chính mỗi phần?
 * Đoạn thơ có kết cấu chặt chẽ hoàn chỉnh trong một thể thống nhất. chính vì thế mà đoạn thơ này được xem như một văn bản độc lập có nhan đề là Chị em Thúy Kiều)
-Phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ?( miêu tả)
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chi tiết văn bản: ( 25 phút) 
 Mục tiêu: HS nắm được giá trị nội dung, liên hệ thực tiễn từ vấn đề đặt ra trong văn bản
 Phương pháp: Vấn đáp tái hiện, phân tích cắt nghĩa, nêu và giải quyết vấn đề...
 Đọc 4 câu thơ đầu
-4 câu thơ đầu giới thiệu với chúng ta nội dung gì?( giới thiệu chung về 2 chị em)
-Qua 4 câu thơ đó, tác giả giới thiệu khái quát về họ như thế nào? ( họ là 2 chị em ruột, Kiều là chị, về cốt cách họ đẹp như mai, về tinh thần họ trong trắng như tuyết. Họ đều có vẻ đẹp hoàn hảo, 10 phân vẹn mười nhưng đẹp khác nhau chứ không giống nhau vì mỗi người một vẻ ) 
-Vẻ đẹp của 2 người được giới thiệu qua câu thơ nào?
-Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?( ước lệ mượn vẻ đẹp của thiên nhiên để nói về vẻ đẹp của con người, bên cạnh đó tác giả còn sử dụng phép tiểu đối, câu thơ như chia làm 2 vế cân xứng hài hòa…) 
 Đọc 4 câu thơ tt
-Nội dung của 4 câu này? 
-Tả Vân qua những nét nào? cụ thể ?sử dụng nghệ thuật gì? ( miêu tả cụ thể từ khuôn mặt, hàng chân mày, làn da, nụ cười, giọng nói, tóc... bút pháp ước lệ, liệt kê, so sánh, ẩn dụ...)
-Ở Vân toát nên vẻ đẹp ra sao?(tươi trẻ tràn đầy sức sống, trang trọng khác vời, vẻ đẹp phúc hậu, đoan trang với gương mặt tươi tắn, tròn trĩnh)
-Dự đoán cuộc đời Vân rồi sẽ ra sao? ( gợi: Thái độ của thiên nhiên đối với vẻ đẹp của Vân?)
Chuyển ý:Thiên tài Nguyễn Du đã dành cho Kiều những tình cảm ntn? Chúng ta hãy tìm hiểu những câu thơ tiếp theo.
 Đọc 12 câu tiếp
-Dành cho Kiều 12 câu, Vân 4 câu, tỉ lệ ấy, cùng với việc giới thiệu người em trước, ta hiểu gì về vai trò nhân vật?
 Kiều càng sắc sảo mặn mà
 So bề tài sắc lại là phần hơn
Hai câu thơ trên vừa có vai trò chuyển ý, vừa có vai trò giới thiệu Kiều. Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?( so sánh)
-Nguyễn Du giới thiệu khái quát vẻ đẹp của nàng ntn? (sắc sảo mặn mà hơn)
-Sử dụng nghệ thuật gì?(phụ từ “càng”, so sánh để thấy sự vượt trội của Kiều, Kiều không chỉ đẹp hơn Vân mà còn hơn hẳn Vân về mặt tài năng)
-Em thử chứng minh điều đó, qua cách miêu tả của tác giả? Sử dụng nghệ thuật gì?(phối hợp một loạt hình thức tu từ: ẩn dụ, ước lệ, nhân hóa, thậm xưng, điển cố…)
-Đối với Vân, tác giả đặc tả khuôn mặt tròn đầy, còn đối với Kiều tác giả đặc tả chi tiết nào?( đôi mắt). Vì sao lại đặc tả đôi mắt?( Mắt thể hiện phần tinh anh của tâm hồn trí tuệ, đôi mắt là cửa ngõ của tâm hồn)
- Đôi mắt ấy được giới thiệu như thế nào?( đẹp như dòng nước mùa thu gợi lên vẻ đẹp sáng trong, long lanh, linh hoạt, điều đặc biệt đôi mắt ấy là đôi mắt của một con người đa sầu đa cảm, đôi mắt biết khám phá vẻ đẹp...)
-So với Thúy Vân, các chi tiết miêu tả vẻ đẹp của Kiều có nhiều hơn không? Cụ thể hơn không?(không chú ý nhiều đến chi tiết, chỉ miêu tả một cách khái quát , rồi ông chú ý đến mắt nàng “làn thu thủy”và lại miêu tả khái quát. Mắt đẹp và trong như nước mùa thu, lông mày xanh đẹp như dáng núi mùa xuân, dung nhan đằm thắm khiến cho thiên nhiên phải ghen hờn. Đối với xã hội, con người có vẻ đẹp đó có thể làm nghiêng nước nghiêng thành)
-Vẻ đẹp ấy khiến thiên nhiên phải thế nào?
-Dự báo một cuộc đời ra sao?
-Hãy nêu ấn tượng về vẻ đẹp của Kiều?(sắc sảo mặn mà khiến cho thiên nhiên phải ghen tị, một vẻ đẹp khó tả cụ thể, ghen thua thắm là má thắm, môi thắm hay thua sự đằm thắm, duyên dáng. Hờn kém xanh: kém xanh nước tóc, màu xanh của cặp mắt hay màu xanh tuổi trẻ “hải đường mơn mởn cành tơ”. Vẻ đẹp đó không có thang bậc nào cao hơn, quả là trang tuyệt sắc…)
- Một hai nghiêng nước nghiêng thành
 Sắc đành đòi một tài đành họa hai
Qua hai câu thơ này tác giả khẳng định điều gì?( nhan sắc của Kiều là vô địch, là đệ nhất thế gian này còn tài năng thì may ra mới có người thứ hai)
-Đó là những tài nào?(làm thơ, vẽ, ca hát, đánh đàn, soạn nhạc) 
-Nhận xét tài năng của Kiều? ( đa tài, tài nào cũng đạt đến mức lí tưởng qua cách sử dụng từ ngữ mang giá trị tuyệt đối : tính trời, đủ mùi, làu bậc, ăn đứt)
-Nguyễn Du ca ngợi tài năng nàng qua những từ ngữ nào? Những từ ngữ đó có ý nghĩa gì?( mang giá trị tuyệt đối: tính trời, đủ mùi, làu bậc, ăn đứt)
-Tài nào nổi trội hơn cả?(đàn, đàn là năng khiếu là sở trường là nghề riêng vượt trội mọi người-cụ thể là “thiên bạc mệnh”, Kiều sáng tác ghi lại tiếng lòng một trái tim đa sầu đa cảm, tiếng đàn ấy làm say lòng người nhưng cũng làm não lòng người)
-Nguyễn Du ca ngợi nàng qua những từ ngữ nào? Những từ ngữ đó có ý nghĩa gì?( mang giá trị tuyệt đối: tính trời, đủ mùi, làu bậc, ăn đứt)
-Qua cách miêu tả, giới thiệu của Nguyễn Du, có thể đoán biết số phận của nàng không? Dựa vào đâu có thể đoán biết được như thế?
-Tình cảm của em đối với nàng Kiều? 
-Bên cạnh những nghệ thuật trên, tác giả còn sử dụng nghệ thuật gì?( tả Vân trước, tả Kiều sau gọi là tả khách hình chủ, đòn bẩy để làm nổi trội Kiều)
 Hoặc Trong 2 bức chân dung Vân và Kiều em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn? Vì sao? ( kiều nổi bật hơn vì Vân chỉ được giới thiệu sắc còn Kiều thì cả sắc, tài, tình; không những thế mà tác giả tả Vân trước kiều sau...nghệ thuật đòn bẩy)
- Tài sắc của Kiều?
 Đọc 4 câu cuối
-Giới thiệu nội dung gì?( đức hạnh 2 chị em)
 Gv: Dự báo tương lai là vậy, nhưng 2 câu kết đoạn thơ vẫn trong sáng đằm thắm như vòng tay bao bọc che chở 2 chị em- 2 bông hoa hãy còn phong nhụy trong cảnh êm ấm)
I/ Tìm hiểu chung:
 1/ Vị trí đoạn trích:
 2/ -Đọc- tìm hiểu chú thích:
 3/ Bố cục: 4
II/ Tìm hiểu văn bản:
1/Giới thiệu chung chị em Thúy Kiều: 
-Mai cốt cách
-Tuyết tinh thần
-Mỗi người một vẻ, 10 phân vẹn mười.
*Có vẻ đẹp hoàn hảo nhưng mỗi người một vẻ.
2/ Thúy Vân:
-Trang trọng khác vời
-Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.
-Hoa cười ngọc thốt 
-Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
* Đẹp tươi trẻ, đầy sức sống, phúc hậu, đoan trang.
3/ Thúy Kiều: 
-Làn thu thủy, nét xuân sơn
- Thông minh
- Thi họa 
- Ca ngâm 
-Vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà
-Tài năng xuất chúng.
4/ Cuộc sống và phẩm hạnh của 2 chị em:
Cuộc sống phong lưu, yên bình, khuôn phép, mẫu mực, gia giáo.
III/ Tổng kết: 
- Nghệ thuật: 
+ Sử dụng những hình ảnh tượng trưng, ước lệ
+Sử dụng nghệ thuật đòn bẩy
+Lựa chọn và sử dụng ngôn ngữ miêu tả tài tình.
- Nội dung: Thái độ trân trọng ngợi ca vẻ đẹp, tài năng của Thúy Vân, Thúy kiều. Dự cảm về cuộc đời cuộc đời của chị em Thúy Vân, Thúy Kiều.
- Ý nghĩa văn bản: Chị em Thúy Kiều thể hiện tài năng nghệ thuật và cảm hứng nhân văn ngợi ca vẻ đẹp và tài năng của con người của tác giả Nguyễn Du.
 Hoạt động 4: Củng cố: ( 5 phút) 
Mục tiêu: Học sinh khái quát hóa nội dung bài học
Phương pháp: Vấn đáp, trắc nghiệm, thảo luận 
 Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước ý trả lời đúng
 Tác giả đã sử dụng nghệ thuật nào để giới thiệu chân dung chị em Kiều? 
Lí tưởng hóa nhân vật.
Ước lệ
Tả thực
Ước lệ và lí tưởng hóa nhân vật.
 - Thảo luận: Giá trị nhân đạo trong đoạn trích “chị em Thúy Kiều” được thể hiện ở những điểm nào? 
 - Nhận xét gì về nghệ thuật tả người của Nguyễn Du và thái độ của ông đối với những nhân vật mà ông miêu tả?(Nguyễn Du là nghệ sĩ bậc thầy của bậc thầy về nghệ thuật tả người, qua tả người ta không chỉ tái hiện được nhân vật mà qua đó ta còn hiểu được tính cách cũng như dự đoán được tương lai của nhân vật).
 Hoạt động 5 Dặn dò: ( 1 phút) Soạn “ Cảnh ngày xuân”