Đề cương ôn luyện học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 8 - Năm học 2010-2011

yÒn vÒ trung khu h« hÊp vµ tuÇn hµon n»m trong hµnh tñy , truyeenf tíi trung khu giao c¶m theo d©y giao c¶m ®Õn tim , m¹ch m¸u ®Õn c¬ lµm t¨ng nhÞp ,lôc co tim vµ m¹ch m¸u ®Õn cogi¶n ®Ó cung cÊp O2CÇn cho nhu caauf n¨ng l­îng co c¬ ,®ång thêi chuyÓn nhanh s¶n phÈm ph©n hñy ®Õn c¬ quan bµi tiÕt 
? C©u hái vËn dông
? V× sao tim trÎ em ®Ëp nhanh h¬n tim ng­êi lín?
C¸c vËn ®éng viªn thÓ thao luyÖn tËp l©u n¨m th­êng cã nhÞp tim trªn phót th­a h¬n ng­êi b×nh th­êng .ChØ sè nµy lµ bao nhiªu vµ diÒu ®ã cã ý nghÜa g×?cã theer gi¶i thÝch diÒu nµy thÕ nµo khi nhÞp tim trªn phót Ýt ®i mµ nhu cÇu « xi cña c¬ rthÎ vÉn ®­îc d¶m b¶o?
TL:
Chø sè nhÞp tim trªn phót cña c¸c vËn ®éng viªn thÓ thao luþen tËp l©u n¨m 
Tr¹ng th¸i 
NHÞp tim (sè lÇn trªn phót)
ý nghÜa 
lóc nghØ ng¬i 
 40
_ Tim ®­îc nghØ ng¬i nhiÒu h¬n
_ kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng n¨ng suÊt cña tim cao h¬n 
Lóc ho¹t ®äng g¾ng s­c 
180240
_ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¬ thÓ t¨ng lªn 
GI¶i thÝch;ëcs¸c vËn ddongj viªnluyÖn tËp l©u n¨m th­êng cã chØ så nhÞp tim trªn phót nhá h¬n ng­êi b×nh th­êng , Tim cña hä ®Ëp chËm h¬n , Ýt h¬n mµ vÉn cung cÊp ®ñ « xi cho c¬ thÓ v× mçi lÇn ®Ëp tim b¬m did ®­îc nhieeuf m¸u h¬n hay nãi c¸ch kh¸c lµ hiÖu suÊt cña tim cao h¬n .
Ch­¬ng IV. H¤ HẤP
? Chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan h« hÊp.C¸c bé phËn cña c¬ quan h« hÊp cã cÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng nh­ thÕ nµo?.Ph©n biÖt h« hÊp b×nh th­êng vµ h« hÊp s©u.
TL:
A, C¸c bé phËn cña hÖ h« hÊp;
+§­êng dÉn khÝ;
_ Khoang mòi ,cã l«ng ng¨n bôi, thµnh phñ líp biÓu b× cã nhiÒu tuyÕn nhÇycã t¸c dông dö bôi vµ diÖt vi khuÈn.Cã m¹ng l­íi mao m¹ch cã t¸c dông s­ái Êm vµ lµm Èm kh«ng lkhÝ.
_ Thanh qu¶n :cÊu t¹o b»ng sôn cã c¸c d©y thanh qu¶n t¹o thµnh khe thanh ©m,cã sôn thanh thiÖt ngÆ kh«ng cho thøc ¨n lät vµo khÝ qu¶n.
_KhÝ qu¶n vµ phÕ qu¶n;CÊu t¹o b»ng vßng sôn do ®ã ®­êng dÉn khÝ kh«ng bÞ xÑp,ë khÝ qu¶n c¸c vßng sôn h×nh mãng ngùa,do vËy thøc ¨n vËn chuyÓn dÔ dµng trong thùc qu¶n.MÆt trong lãt biÓu b× cã l«ng rung vµ tuyÕn nhÇy,cã t¸c dông b¶o vÖ vµ diÖt khuÈn .
+Sè l­îng phÕ nang lín lµm t¨ng diÖn tÝch T§Kcña phæi.
_PhÕ nang lµ mét tói mâng ®­îc bao quanh bëi mét l­íi mao qu¶nTrao ®æi khÝ dÔ dµng.
+Bé phËn quan träng nhÊt lµ phæiv× qu¸ tr×nh T§KdiÔn ra ë phÕ nang n»m trong phæi.
#Ph©n biÖt h« hÊp b×nh th­êng vµ h« hÊp s©u:
H« hÊp b×nh th­êng 
H« hÊp s©u
_Cã sù tham gia cña c¸c c¬ n©g s­ên .,c¬ gi÷a s­ên ,c¬hoµnh
_HÝt vµo lµ chñ ®éng ,thë ra lµ bÞ ®éng 
_Lµ nh÷ng ph¶n x¹ K§K m,µ trung khu ë hµnh tñy
_ L­îng kk trao ®æi qua phæi trong mçi cö ®oäng h« hÊp kho¶ng 500ml.
Cã thªm sù tham gia cña c¬ ngùc vµ c¬ bbông
_C¶ hÝt vµo vµ thë ra ®iÒu lµ chñ ®«nngj
Lµ häat ®éng cã ý thøc
Lktq kho¶ng 3500ml 
? H·y gi¶i thÝch c©u mãi : chØ cÇn ngõng thë 3-5 phót th× m¸u qua phæi sÏ ch½ng cã O2®Ó mµg nhËn
TL: Trong 3-5 phót ngõng thë ,kh«ng khÝ trong phæi còmg ngõng l­u th«ng ,nh­ng tim kh«ng ngõng ®Ëp,m¸u khoong ngõng l­u th«ng qua ccx¸ mao m¹ch ë phæi ,trao ®æi khÝ ë phæi còng kh«ng ngõng diÔn ra ,O2trong kh«ng khÝ ë phæi kh«ng ngõng khuyÕch t¸n vµo m¸u vµ CO2kh«ng ngõng khuyÕch t¸n ra .Bëi vËy nång ®é O2 trong kh«ng khÝ ë phæi h¹ thÊp tíi møc kh«ng thÓ ®ñ ¸p lùc ®Ó khuyÕch t¸n vµo m¸u n÷a 
? Nªu ho¹t ®éng ®iÒu hµo hÖ tuÇn hoµn vµ hÖ h« hÊp .Nªu c¬ chÕ vµ ý nghÜa cña sù ®iÕu hßa .H·y gi¶i thÝch c¸c d¹ng khÝ trong sù th«ng khÝ ë phæi cña ho¹t ®éng h« hÊp b×nh th­êng vµ h« h¸p s©u ?
TL:
A,Sù diiªï hßa
+§iÒu hßa ho¹t ®éng cña hÖ tuÇn hoµn 
_¶nh h­ëng cña hÖ thÇn kinh : Tim ®­îc ®iÒu hßa ho¹t ®éng b»ng 2 ®«i day thµn kinh tim,§«i d©y thÇn kinh giao c¶m lµm tim ®Ëp nhanh vµ m¹nh ,co m¹ch.§«i d©y thÇn kinh phã giao c¶m lµm tim ®Ëp chËm yÕu ,gi¶n m¹ch
_ ¶nh h­ëng cña thÓ dÞch :ChÊt a®rªnalin cã t¸c dông kÝch thÝch tim ®Ëp nhanh vµ co m¹ch.ChÊt a xetincolin lµm tim ®Ëp chËm ,d·n m¹ch
+§iÒu hßa h« hÊp :
- khi kh«ng hÒ ®Ó ý mµ sù h« hÊp vÉn diÔn ra liªn tôc lµ nhê ph¶n x¹ h« hÊp .Nh­ng khi ho¹t ®ég m¹nh l­îng khi CO2 trong m¸u t¨ng lªn t¸c dông lªn trung khu h« hÊp lµm t¨ng nhÞp h« hÊp .
_ Khi nhÞn thë hoÆc thë s©u lµ nh÷ng h¹t ®éng h« hÊp cã sù tham gia cña n·o
B,,C¬ chÕ vµ ý nghÜa :Khi cã c¸c kÝch thÝch tõ c¸c c¬ quan thô c¶m ph¸t sinh xung thÇn kinh theo d©y TK h­íng t©m vÒ c¸c trung khu tuÇn hoµn .,h« hÇp,tõ ®©y c¸c trung khu thÇn kinh theo d©y ly t©m tíi tim,m¹ch hoÆc c¸c c¬ h« hÊp lµm thay ®æi sù tuÇn hoµn vµ h« hÊp phï hîp víi ®iÒu kiÖn m«i tr­êng .
_ý nghÜa : ®·m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ m¸u vµ O2 cho c¸c c¬ quan gióp cho c¬ thÓ thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau.
C,Gi¶i thÝch c¸c d¹ng khÝ 
+ khÝ l­u th«ng (nÕu ®óng)
+khÝ dù trö hÝt vµo (khÝ bæ sung);khÝ dù trö thë ra;khÝ cÆn 
Dung tÝch sèng cña phæi lµ tæng c¸c l­îng khÝ :l­u th«ng ,dù trö (hÝt vµo vµ thë ra)
Dung tÝch phæi lµ lµ tæng cña dung tÝch sèng vµ khÝ cÆn cña phái.
*Bµi tËp:
¥ mét ng­êi tr­ëng thµnh cã thÓ tÝch trao ®æi khÝ nh­ sau ;
_HÝt vµo g¾ng søc 5400ml 
_hÝt vµo b×nh th­êng 3700ml
Thë ra g¾ng søc 1700ml
Thë ra b×nh th­êng 3200ml
+Ph©n biÖt khÝ l­u th«ng vµ dung tÝch sèng
+TÝnh khÝ l­u th«ng cña ng­êi ®ã trong thêi gian mét ngµy,biÕt r¨ng nhÞp h« hÊp lµ 18lÇn trªn phót.
Ph©n biÖt khÝ l­u th«ng vµ dung tÝch sèng
+khÝ l­u th«ng lµ l­îng khÝ trao ®æi ë phæi trong mçi cö ®éng h« hÊp b×nh th­êng ë ®©y cã gi¸ trÞ lµ 3700-3200=500ml
+Dung tÝch sèng lµ l­îng khÝ trao ®æi ë phæiqua mét lÇn hÝt vµo g¾ng søc vµ thë ra tËn lùc ë ®©y cã gi¸ trÞ lµ5000-1500=3500
TÝnh l­îng khÝ l­u th«ng cña ng­êi ®ã trong mét ngµy 
+KhÝ l­u th«ng cña ng­êi ®ã trong mæi cö ®éng h« hÊp lµ 3700-3200=500ml
+Trong mét phót l­îng khÝ l­u th«ng cña ng­êi ®ã lµ 500x18=900ml
+Trong mét ngµy =9000x1440=12960lÝt
*V× sao nãi trao ®ái khÝ ë tÕ bµo lµ nguyªn nh©n bªn trong cña sù trao ®æi khÝ ë phæi vµ sù trao ®ái khÝ ë phæi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù trao ®æi khÝ ë tÕ bµo ?gi¶i thÝch tiÕng khãc chµo ®êi cña ®øa trÎ sau khi sinh
 T L:TÕ bµo míi lµ n¬i lÊy O2 Vµ th¶i CO2., Sù trao ®æi khÝ ë tÕ bµo míi lµ nguyªn nh©n bªn trong cña cña sù trao ®æi khÝ bªn ngoµi thùc hiÖn ë phæi.§ång thêi sù trao ®æi khÝ ë phæi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù trao ®æi khÝ ë tÕ bµo. kh«ng cã sù trao ®æi khÝ ë phæi th× kh«ng cã sù trao ®æi khÝ ë tÕ bµo
.
? Vai trß cña hÖ tuÇn hoµn trong qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ?vÏ ®­êng vËn chuyÓn O2 b»ng nÐt liÒn vµ ®­êng vËn chuyÓn c¸cbonÝc b»ng nÐt ®øt tõ ®ã chøng minh r»ng giai ®o¹n trao ®æi khÝ ë tÕ bµo lµ quan träng nhÊt.T¹i sao bµo thai kh«ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh trao ®ái khÝ gi÷a phæi vµ m«i tr­¬ng bªn ngoµi mµ vÈn sèng ®­îc?
Khoang mòi
Phæi
 ttp
 ttt
tnp
tnt
TÕ bµo 
Nøoc m«
? Nªu cÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan h« hÊp?
-§­êng dÉn lhÝ .
-phæi
+Sèl­îng phÕ nang
 +Thµnh phÕ nang mâng ,bao quanh lµ l­ãi mao m¹ch m¸u 
* VÏ s¬ ®å vµ gi¶i thÝch trao ®ái khÝ
C©u hái vËn dông
? V× sao kh«ng nªn trïm kÝn ch¨n khi ngñ?
TL; khi h« h¸p ta hÝt khÝ « xi tõ khÝ trêi vµo vµ th¶i CO2Tõ PhæØ ra khi trïm ch¨n kÝn ®Ó ngñ , l­îng kh«ng khÝ trong ch¨n cã h¹n , « xi sÏ Ýt dÇn trong khi CO2Thë ra kh«ng khuyÕch t¸n di ,sÏ t¨ng lªn nhiÕu lÇn khiÕn sù ®¸p øng cho nhu cÇu « xi cña c¬ thÓ sÏ thiÕu.
HÝt thë s©u cã lîi vµ cã h¹i g×?
H« hÊp s©u lµ dïng hÕt søc ®Ó dån khÝ ë phæi ra vµ hÝt kh«ng khÝ vµo ®Çy c¨ng loßng ngùc. T¸c dông loai nhiÒu khÝ CO2ë PhæØ ra vµ lÊy ®­îc nhiÒu « xi ®Ó cung cÊp cho c¬ thÓ . nh­ng râ rµng hÝt thë s©u ph¶i chñ déng vµ ph¶i dïng søc lùc vµ nÕu cø kÐo dµi th× CO2 bÞ th¶i hÕt ,trung khu tuÇn hoµn cña n·o sÏ bÞ thiÕu sù kÝch thÝch b×nh th­êng cña CO2SÏ mÊt dÇn tÝnh khÈn tr­¬ng . Trung khu h« hÊp cña n·o thiÕu sù kÝch cña CO2 SÏ kh«ng ho¹t ®éng n÷a.kÕt qu¶ lµ h« nhÊp ngµy cµng chËm . sau cïng sÏ dõng l¹i v× kh«ng cã nhu cÇu thùc sù . VËy c¹nh mÆt cã lîi còng cã mÆtcã h¹i cña nã.
V× soa trÎ lät lßng mÑ d· khãc ngay?
T iÕng khcs cña trÎ s¬ sinh khi lät lßng mÑ kh«ng ph¶i lµ tiÕng khãc t hËt mµ lµ tiÕng khãc gi· 
Khi ë d¹ con ng­êi mÑ, « xi cÇn cho ®øa trÎ ®Òu ®­îc trùc tiÕp cung cÊp tõ ng­êi mÑ qua d©y rèn . nh­ng khi ®Î ra råi th× mèi liªn hÖ víi c¬ thÓ mÑ kh«ng cßn n÷a , trÎ ph¶i thiÕt lËp ®­êng h« hÊp cô thÓ lµ lÊy « xi vµ th¶i CO2 Cho riªng m×nh . VËy tiÕng khãc ë ®©y chÝnh lµ b¾t ®Çu khai th«ng ®­êng h« hÊp cña trÎ . au khi lät lßng trÎ kh«g khãc ®­îc nch½ng nh÷ng bµ mÑ lo l¾ng mµ thÇy thuèc còng sî h·i 
CH¦¥NG V TI£U HãA
? Sù tiªu hãa thøc ¨n trong khoang miÖng vÒ mÆt lÝ häc vµ mÆt hãa häc ,mÆt naß quan träng h¬n v× sao ?
TL: VÒ mÆt lÝ häc quan träng h¬n ,mÆt hãa häc chØ mét phÇn tinh bét biÕn ®æi thµnh ®­êng mant«,lo¹i ®­êng nµy c¬ thÓch­a hÊp thô ®­îc : vÒ mÆt lÝ häc ; thøc ¨n cµng ®­îc nghiÒn nhá bao nhiªu th× tçng bÒ mÆt tiÕp xóc víi enzim tieeu hãa cµng lín bÊy nhiªu ,t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù tiªu hãa ë giai ®o¹n sau
? VÒ mÆt sinh häc thµnh ng÷ nhai kØ no l©u cã ý nghÜa g×?
TL: Nhai kØ lµm thøc ¨n biÕn ®æi thµnh nh÷ng phÇn tö nhá ,t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c enzim ph©n gi¶i hÕt thøc ¨n ,do ®ã cã nhiÒuchÊt ®Ó nu«i c¬ htÓ 
? CÊu t¹o cña d¹ dµy phï hîp víi chøc n¨ng chøa ®ùng vµ tiªu hãa thøc ¨n nh­ thÕ nµo?
TL: D¹ dµy lµ phÇn réng nhÊt cña èng tiªu hãa, cã t¸c dông chøa nghiÒn bãp vµ nhµo trén thøc ¨n.
Thµnh d¹ dµy ®­îc cÊu t¹o bëi 3 líp c¬ c¬ vßng c¬ däc vµ c¬ chÐo nªn thµnh d¹ dµy rÊt dµy,cã kh¶ n¨ng co bãp m¹nh nghiÒn vµ trén thøc ¨n thÊm ®Òu dÞch vÞ .
Trªn thµnh d¹ dµy cßn cã nhiÒu tuyÕn vÞ tiÕt ra dÞch vÞ cã enzim pÐpin cã t¸c dông biÕn ®æi thøc ¨n lo¹i pr«tªin.
D¹ dµy th«ng víi ruét qua c¬ vßng m«n vÞ cã kh¶ n¨ng ®ãng mì cho thøc ¨n di chuyÓn mét chiÒu tõ d¹ dµy xuèng ruét non tõng ®ît. 
? Thµnh d¹ dµy ®­îc cÊu t¹o chñ yÐu bëi pr«tªin,v× sao thµnh d¹ dµy kh«ng bÞ ph©n gi¶i bëi enzimpÐpin
V× thµnh d¹ dµy cã c¸c tuyÕn tiÕt chÊt nhÇy móin cã t¸c dông ng¨n nghõa sù ¨n mßn cña enzimpÐpin vµ HCl
? Nªu cÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng tiªu hãa
? CÊu t¹o cña ruét non phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô,v× sao nãi ruét non lµ bé phËn quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng tiªu hãa thøc ¨n?
TL: CÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô
Ruét non lµ bé phËn quan träng nhÊt cña c¬ quan tiªu hãa v×:
+RuéT non lµ n¬i x¶y ra qu¸ tr×nh tiªu h¸o thøc ¨n triÖt ®Ó nhÊt :toµn bé c¸c chÊt dinh d­ìng trong thøc ¨n ®Òu ®­î