Chuyên đề Viết về các phản ứng oxi hóa khử thường gặp (các chất oxi hóa, chất khử thường gặp)

ng 
dịch H2SO4 theo dữ kiện cho. 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
183
b. Tính nồng độ mol/lít của dung dịch H2SO4. 
c. Cho từ từ V (lít) dung dịch NaOH 0,1M vào lượng dung dịch Y trên. Tìm khoảng 
xác định của V hoặc trị số của V để: 
 α. Không có kết tủa. 
 β. Thu được kết tủa nhiều nhất. Tính khối lượng kết tủa nhiều nhất này. 
Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. 
(Li = 7; Be = 9; Na = 23; Mg = 24; Al = 27; Ca = 40; Cr = 52; Mn = 55; Fe = 56; Ni = 
59; Cu = 64; Ag = 108; Hg = 200; Pb = 208; O = 16; H = 1; S = 32) 
ĐS: Al; H2SO4 7M; 2,04lít ≥ V ≥ 7,64lít; V = 6,24lít ; 10,92gam Al(OH)3 
I.5. Ion H+ 
- Ion H+ của axit thông thường oxi hóa được các kim loại đứng trước H trong dãy 
thế điện hóa. Ion H+ bị khử tạo khí H2, còn kim loại bị khử tạo muối tương ứng (ion 
kim loại). 
 K Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb H Cu Ag Hg Pt Au 
 Thí dụ: 
 Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2 
 0 +1 +2 0 
 Zn + 2H+ → Zn2+ + H2 
 (Chất khử) (Chất oxi hóa) (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 Phản ứng trên xảy ra được là do: Tính khử: Zn > H2 
 Tính oxi hóa: H+ > Zn2+ 
 Fe + H2SO4(l) → FeSO4 + H2 
 0 +1 +2 0 
 Fe + 2H+ → Fe2+ + H2 
 (Chất khử) (Chất oxi hóa) (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 Phản ứng trên xảy ra được là do: Tính khử: Fe > H2 
 Tính oxi hóa: H+ > Fe2+ 
 Al + 3HBr → AlBr3 + 
2
3 H2 
 0 +1 +3 0 
 Al + 3H+ → Al3+ + 
2
3 H2 
 (Chất khử) (Chất oxi hóa) (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 Phản ứng trên xảy ra được là do: Tính khử: Al > H2 
 Tính oxi hóa: H+ > Al3+ 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
184
 Na + HCl → NaCl + 
2
1 H2 
 Cu + HCl 
 Ag + H2SO4(l) 
 Cr + 2HCl → CrCl2 + H2 
 Crom Crom (II) clorua 
 Mg + 2CH3COOH → Mg(CH3COO)2 + H2 
 Magie Axit axetic Magie axetat 
 Ni + 2HCl → NiCl2 + H2 
 Niken Niken clorua 
 Hg + HBr 
 Thủy ngân 
- Ion H+ của nước (H2O) ở nhiệt độ thường chỉ oxi hóa được các kim loại rất mạnh là 
kim loại kiềm (Li, Na, K, Rb, Cs, Fr) và kim loại kiềm thổ (Ca, Sr, Ba, Ra). Kim 
loại kiềm, kiềm thổ bị oxi hóa tạo hiđroxit kim loại, còn H+ của nước bị khử thành khí 
hiđro (H2). Vì nồng ion H+ của nước rất nhỏ, nên ở nhiệt độ thường nó chỉ oxi hóa 
các kim loại rất mạnh là kiềm, kiềm thổ, mà không oxi hóa được các kim loại khác. 
 Thí dụ: 
 0 +1 +1 0 
 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 
 Natri Nước Natri hiđroxit Khí hiđro 
 (Chất khử ) (Chất oxi hóa) 
 2K + 2H2O → 2KOH + H2 
 Kali 
 0 +1 +2 0 
 Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2 
 Canxi Nước Canxi hiđroxit Hiđro 
 (Chất khử ) (Chất oxi hóa) 
 Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2 
 Bari Nước Bari hiđroxit Hiđro 
 Al + H2O 
 Mg, Fe, Cu, Ag 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
185
- Ion H+ của nước (H2O) có thể oxi hóa các kim loại đứng trước H trong dãy thế điện 
hóa ở nhiệt độ cao, kim loại bị oxi hóa tạo oxit kim loại, còn H+ của nước bị khử tạo 
thành khí H2. Vì ở nhiệt độ cao nên hiđroxit kim loại bi nhiệt phân nên ta không thu 
được hiđroxit kim loại mà là oxit kim loại. 
 Thí dụ: 
 Fe + H2O 
 3Fe + 4H2O < 5700C Fe3O4 + 4H2 
 Sắt Hơi nước Săt từ oxit Hiđro 
 Fe + H2O > 5700C FeO + H2 
 Sắt Hơi nước Săt (II) oxit Hiđro 
Mg + H2O → 
 0 +1 +2 0 
Mg + H2O  → caot 0 MgO + H2 
Magie Hơi nước Magie oxit Hiđro 
Cu + H2O → 
Cu + H2O t0 
Zn + H2O 
Zn + H2O  → caot 0 ZnO + H2 
Kẽm Kẽm oxit 
Ghi chú 
G.1. Khi cho kim loại kiềm (Li, Na, K, Rb, Fr) kiềm thổ (Ca, Sr, Ba, Rn) tác dụng 
với dung dịch axit thông thường thì kim loại kiềm, kiềm thổ tác dụng với H+ 
của axit trước (tạo muối và khí H2), khi hết axit mà còn dư kim loại kiềm, kiềm 
thổ, thì kim loại kiềm, kiềm thổ mới tác dụng tiếp với dung môi nước của dung 
dịch sau (tạo hiđroxit kim loại và khí H2). 
 Thí dụ: 
 Cho Na vào dung dịch HCl: 
 2Na + 2HCl → 2NaCl + H2 
 Hết HCl mà còn dư: 
 2Na(còn dư) + 2H2O → 2NaOH + H2 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
186
 Cho Ba vào dung dịch CH3COOH: 
 Ba + 2CH3COOH → Ba(CH3COO)2 + H2 
 Hết CH3COOH, còn Ba dư: 
 Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2 
Bài tập 82 
Cho m gam kali kim loại vào 100 ml dung dịch HCl 0,1M. Sau đó cần thêm tiếp 10 ml 
dung dịch HBr 0,2M để thu được dung dịch có pH = 7. 
a. Tính m. 
b. Tính thể tích khí hiđro thoát ra trong thí nghiệm trên ở 27,30C; 83,6 cmHg. 
c. Xác định nồng độ mol/lít của dung dịch có pH = 7 trên. 
Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Coi thể tích dung dịch không thay đổi trong quá trình 
phản ứng. 
(K = 39) 
ĐS: m = 0,468g; 134,4ml; KCl 0,091M; KBr 0,018M 
Bài tập 82’ 
Cho m gam canxi kim loại vào 200 gam dung dịch HBr 0,81%. Sau đó cần thêm tiếp 50 
gam dung dịch HCl 0,73% vào để thu được dung dịch D có pH = 7. 
a. Tính m. 
b. Tính thể tích khí thoát ra ở đktc. Coi hơi nước bay hơi không đáng kể. 
c. Xác định nồng độ % mỗi chất tan của dung dịch D. 
Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. 
(Ca = 40; H = 1; Br = 80; Cl = 35,5) 
ĐS: m = 0,6g; 336ml H2; CaBr2 0,8%; CaCl2 0,222% 
I.6. Ion kim loại 
Ion kim loại luôn luôn là ion dương. Tất cả ion kim loại đều có thể là chất oxi hóa. Nếu 
là chất oxi hóa thì nó bị khử tạo ion kim loại có số oxi hóa thấp hơn hay thành kim 
loại đơn chất tương ứng. 
- Ion kim loại (trong dung dịch) oxi hóa được các kim loại đứng trước nó trong dãy thế 
điện hóa (trừ kim loại kiềm, kiềm thổ). 
 K Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb H Cu Ag Hg Pt Au 
→ Chiều các chất khử có độ mạnh giảm dần 
K+ Ca2+ Na+ Mg2+ Al3+ Mn2+ Zn2+ Cr3+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ H+ Cu2+ Ag+ Hg2+ Pt2+ Au3+ 
→ Chiều các chất oxi hóa có độ mạnh tăng dần 
Thí dụ: 
2FeCl3(dd) + Fe → 3FeCl2(dd) 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
187
 +3 0 +2 
 2Fe3+ + Fe → 3Fe2+ 
Chất oxi hóa Chất khử 
FeCl2(dd) + Zn → Fe + ZnCl2(dd) 
 +2 0 0 +2 
 Fe2+ + Zn → Fe + Zn2+ 
Chất oxi hóa Chất khử 
2Al + 3CuSO4(dd) → Al2(SO4)3(dd) + 3Cu 
 0 +2 +3 0 
 2Al + 3Cu2+ → 2Al3+ + 3Cu 
 Chất khử Chất oxi hóa 
 Ag + Fe(NO3)3(dd) → 
 3Zn(dư) + 2Fe(NO3)3(dd) → 3Zn(NO3)2(dd) + 2Fe 
 0 +3 +2 0 
 3Zn(dư) + 2Fe3+ → 3Zn2+ + 2Fe 
 Chất khử Chất oxi hóa 
 Zn + 2Fe(NO3)3(dd, dư) → Zn(NO3)2(dd) + 2Fe(NO3)2(dd) 
 Zn + 2Fe3+(dư) → Zn2+ + 2Fe2+ 
AgNO3(dd) + Fe(NO3)3(dd) → 
AgNO3(dd) + Fe(NO3)2(dd) → Ag + Fe(NO3)3(dd) 
 +1 +2 0 +3 
 Ag+ + Fe2+ → Ag + Fe3+ 
Chất oxi hóa Chất khử 
 Fe + Cu(CH3COO)2(d d) → Fe(CH3COO)2 + Cu 
Cu + FeSO4(dd) → CuSO4(dd) + Fe 
Cu + Fe2(SO4)3(dd) → CuSO4 + 2FeSO4 
 +3 -2 -1 -1 +2 +2 +4 0 0 
- Ion Fe3+(dd) oxi hóa được H2S, HI, KI, Sn2+, Na2S2O3, SO32-, Cu, Fe. Fe3+ bị khử 
tạoFe2+, còn các chất khử trên bị o xi hóa tạo S, I2, I2, Sn4+, Na2S4O6, SO42-, Cu2+, 
Fe2+. 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
188
Thí dụ: 
 +3 -2 +2 0 
 2FeCl3 + H2S → 2FeCl2 + S + 2HCl 
 Chất oxi hóa Chất khử 
 +3 -1 +2 0 
 2FeCl3 + 2HI → 2FeCl2 + I2 + 2HCl 
 Chất oxi hóa Chất khử 
 +3 -1 +2 0 
 2FeCl3 + 2KI → 2FeCl2 + I2 + 2KCl 
 Chất oxi hóa Chất khử 
 + 3 +2 +2 +4 
 2FeCl3 + SnCl2 → 2FeCl2 + SnCl4 
 Sắt (III) clorua Thiếc (II) clorua Sắt (II) clorua Thiếc (IV) clorua 
 (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 +3 +2 +2 +2,5 
 2FeCl3 + 2Na2S2O3 → 2FeCl2 + Na2S4O6 + 2NaCl 
 Natri tiosunfat; Natri hiposun fit Natri terationat 
 (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 +3 +4 +2 +6 
 2FeCl3 + Na2SO3 + H2O → 2FeCl2 + Na2SO4 + 2HCl 
 Natri sunfit Natri sunfat 
 (Chất oxi hóa) (Chất khử) 
 2FeCl3 + Cu → 2FeCl2 + CuCl2 
 2FeCl3 + Fe → 3FeCl2 
 Fe2(SO4)3 + 6KI → 2FeI + I2 + 3K2SO4 
 Fe2(SO4)3(dd) + 3Na2S(dd, dư) → 2FeS + S + 3Na2SO4 
 Fe2(SO4)3(dd, dư) + Na2S(dd, dư) → 2FeSO4 + S + Na2SO4 
(Nếu trong dung dịch loãng, còn có sự thủy phân: 
 Fe2(SO3)3 + 3Na2S → 2Fe(OH)3 + H2S + 3Na2SO4) 
 Fe2(SO4)3(dư) + 2KI → 2FeSO4 + I2 + K2SO4 
 Fe2(SO4)3 + 6KI(dư) → 2FeI2 + I2 + 3K2SO4 
Chú ý 
Giáo khoa hóa vô cơ Biên soạn: Võ Hồng Thái 
©  và  Võ Hồng Thái 
189
Do tính oxi hóa của Fe3+, nó oxi hóa được I-, SO32-, S2-, nên không có FeI3, Fe2(SO3)3, 
Fe2S3 trong dung dịch. Cũng do sự thủy phân nhiều của Fe3+ mà không có Fe2(CO3)3, 
Fe2S3 trong dung dịch (Sự thủy phân của các muối này đã đề cập ở phần qui luật thực 
nghiệm sự hòa tan muối trong nước). Sự không hiện diện Fe2S3 trong dung dịch, có tài 
liệu là do sự thủy phân, tạo Fe(OH)3 và H2S; Có tài liệu cho là do Fe3+ đã oxi hóa S2- tạo 
S, còn Fe3+ bị khử tạo Fe2+. Có lẽ, khi dung dịch loãng (có nhiều nước) thì có sự thủy 
phân hoặc có cả sự thủy phân lẫn sự oxi hóa khử. Nói chung, không thu được Fe2S3 trong 
dung dịch. 
Bài tập 83 
Hoãn hôïp chaát raén A goàm boät saét vaø muoái baïc nitrat. Cho 250 ml H2O vaøo coác coù chöùa 
m gam hoãn hôïp A. Khuaáy ñeàu ñeå phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn, thu ñöôïc 5,4 gam moät 
kim loaïi vaø 250 ml dung dòch B coù chöùa hoãn hôïp muoái. Cho töø töø boät kim loaïi ñoàng vaøo 
löôïng dung dòch B treân thì dung dòch naøy hoøa tan ñöôïc toái ña 0,32 gam boät ñoàng vaø thu 
ñöôïc dung dòch trong suoát. 
a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 
b. Tính m. 
c. Tính noàng ñoä mol/lít moãi chaát tan trong dung dòch B. 
(Fe = 56 ; Ag = 108 ; N = 14 ; O = 16 ; Cu = 64) 
ĐS: m = 9,62g; Fe(NO3)2 0,04M; Fe(NO3)3 0,04M 
Bài tập 83’ 
Hỗn hợp chất rắn X gồm bột kẽm và muối sắt (III) sunfat. Cho 200 ml nước vào một bình 
chứa m gam hỗn hợp X. Dùng đũa thủy tinh khuấy đều để phản ứng xảy ra hoàn toàn. 
Thu được chất không tan gồm 3,36 gam một kim loại và dung dịch Y có hòa tan hỗn hợp 
muối. Cho dung dịch xút lượng dư vào dung dịch Y, sau khi phản ứng xong, lọc lấy kết 
tủa đem nung ngoài không khí cho đến khối lượng không đổi thì thu được 11,2 gam một 
chất rắn. 
a. Viết các phản ứng xảy ra. 
b. Tính m. 
c. Tính nồng độ mol của chất tan của dung dịch Y. Coi thể tích dung dịch Y bằng 
thể tích nước đã dùng. 
(Zn = 65; Fe = 56; S = 32; O = 16) 
ĐS: m = 50,4g; ZnSO4 0,8M; FeSO4 0,7M 
I.7. Halogen X2 và các hợp chất của nó, như F2, Cl2, Br2, I2, NaClO, KClO3, 
Ca(ClO)2, CaCl2O, KBrO3,