Sáng kiến kinh nghiệm môn Ngữ văn - Nâng cao hiệu quả trong làm văn biểu cảm - Hoàng Thị Khoa

i:
	+ TriÓn khai c¸c ý trong phÇn t×m ý vµ s¾p xÕp ý theo mét tr×nh tù hîp lÝ.
(T«i th­êng cho c¸c em bæ sung c¸c chi tiÕt quan träng ®Ó cã mét dµn ý chi tiÕt). §ã lµ c¶m xóc, suy nghÜ do ®èi t­îng gîi lªn.
 	§èi víi bµi biÓu c¶m th­êng lµ bæ sung c¸c chi tiÕt nãi vÒ t×nh c¶m,c¶m xóc phï hîp víi mçi ý trong phÇn t×m ý vµ s¾p xÕp ý.
	§iÒu nµy còng nh»m tr¸nh mét hiÖn t­îng b¾t gÆp trong mét sè bµi lµm cña häc sinh. Häc sinh viÕt lÇn l­ît theo tõng ý trong phÇn t×m ý sau sau ®ã viÕt t¸ch riªng mét ý(mét ®o¹n), nªu c¶m xóc, suy nghÜ cña b¶n th©n. C¸ch lµm nµy dÉn ®Õn lµm sai lÖch kiÓu bµi, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ®Ò bµi.
KÕt bµi: 
- Nªu Ên t­îng chung.
- Trªn c¬ së c¸c ý ®· t×m ®­îc, ta dïng ký hiÖu, c¸c quy ­íc ®¸nh sè, ghi ký hiÖu, c¸c quy ­íc ®¸nh sè, ghi ký hiÖu c¸c phÇn, c¸c ý lín, ý nhá  theo mét tr×nh tù ®¸nh sè thèng nhÊt, nh»m ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng, tÝnh m¹ch l¹c, tÝnh l«gic.
- Th«ng th­êng ta hay lËp dµn ý theo c¸c môc thø tù I, II. Trong I l¹i cã 1,2 trong 1 l¹i cã a,b hoÆc theo c¸ch ký hiÖu *,* trong * l¹i cã -, trong- l¹i cã c¸c dÊu +
VÝ dô 1: Trë l¹i ®Ò : C¶m nghÜ vÒ nô c­êi cña mÑ 
Më bµi: 
Nªu c¶m xóc vÒ nô c­êi cña mÑ 
Th©n bµi:
	Ên t­îng cña em vÒ nô c­êi cña mÑ?
 - Nô c­êi vui, yªu th­¬ng.
 Cuéc sèng t­¬i vui, l¹c quan, Êm ¸p.
 - Nô c­êi khuyÕn khÝch
 Dòng c¶m, can ®¶m h¬n.
 - Nô c­êi an ñi
 §­îc vç vÒ, xoa dÞu.
 - Nh÷ng khi v¾ng nô c­êi cña mÑ
 C¶m gi¸c hôt hÉng, nÆng nÒ, sî h·i.
KÕt bµi:
	Lßng yªu th­¬ng vµ kÝnh träng mÑ
Thø hai:
	T«i ®­a ra mét sè v¨n b¶n biÓu c¶m yªu cÇu häc sinh lËp dµn ý chi tiÕt cho mçi ®o¹n v¨n b¶n 
	Môc ®Ých cña viÖc lµm nµy gióp cho häc sinh th«ng qua viÖc t×m dµn ý tù båi ®¾p cho m×nh c¸ch lËp dµn ý vµ thµnh th¹o kÜ n¨ng lËp dµn ý 
	§Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng viÖc nµy gi¸o viªn ph¶i s­u tÇm mét sè v¨n b¶n biÓu c¶m chuÈn mùc, cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ dµn ý cho mçi v¨n b¶n.
	TiÕn hµnh thùc hµnh cho ®Õn khi häc sinh nhËn ra c«ng viÖc ph¶i lµm khi lËp dµn ý vµ cã thÓ thao t¸c tõ 5 =>7 phót cho mét dµn ý.
Thø ba: Trong c¸c bµi viÕt tËp lµm v¨n 90 phót t«i th­êng ®­a ra ®Ò bµi víi 2 yªu cÇu:
LËp dµn ý.
ViÕt bµi hoµn chØnh .cã giíi h¹n sè ch÷.
	ViÖc lµm nµy nh»m môc ®Ých t¹o thãi quen lËp dµn ý tr­íc khi viÕt bµi. §ång thêi th«ng qua ®ã gi¸o viªn còng ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é thµnh th¹o vÒ kü n¨ng lËp dµn ý cña häc sinh.
Chó ý:
	- Sau khi lËp dµn ý t«i h­íng dÉn häc sinh vÒ nhµ hoÆc xen vµo bµi tËp cña TiÕng ViÖt nh÷ng bµi viÕt ®o¹n biÓu c¶m v×:
	+ B­íc viÕt ®o¹n kh«ng ®­îc s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 7 ®Ò cËp song c¸ nh©n t«i nghÜ nÕu rÌn luyÖn cho häc sinh ®­îc thao t¸c nµy sÔ rÊt cã Ých, ®Æc biÖt ®èi víi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc.
	+ Khi viÕt ®o¹n tr­íc tiªn gióp ng­êi viÕt x¸c ®Þnh ®­îc khÝa c¹nh chñ yÕu cña néi dung vµ t×nh c¶m,c¶m nghÜ chñ ®¹o cña ®o¹n. TiÕp ®ã ng­êi viÕt còng h×nh dung ®­îc vai trß chøc n¨ng cña mçi ®o¹n lµ kh¸c nhau trong phÇn th©n bµi. Mçi mét ®o¹n ®¶m nhËn mét nhiÖm vô riªng, nh­ng ®Òu gãp phÇn lµm næi bËt mét t×nh c¶m chñ yÕu trong bµi, nh­ vËy sÏ gãp phÇn ®Þnh h­íng trong khi viÕt ®o¹n.
	- Trong mét bµi v¨n cã thÓ cã nhiÒu ®o¹n. Mçi ý cã thÓ cã mét hoÆc vµi ®o¹n nhá. Nh­ng vÒ mÆt h×nh thøc ph¶i l­u ý cho häc sinh: Mét ®o¹n ®­îc b¾t ®Çu bëi ch÷ in hoa, viÕt lïi vµo ®Çu dßng mét ch÷.
	- Chó ý khi viÕt ®o¹n ph¶i xem kÜ biÓu c¶m. Cã thÓ biÓu c¶m trùc tiÕp b»ng mét tõ, hoÆc mét côm tõ, mét c©u hoÆc vµi c©u. Cã thÓ biÓu c¶m gi¸n tiÕp. Dï b»ng c¸ch nµo còng ph¶i lu«n chó ý ®Õn ®Ých biÓu c¶m. NÕu quªn mÊt ®iÒu ®ã ng­êi viÕt sÏ lµm sai lÖch kiÓu bµi.
d. LËp ý.
	- §Ó gióp cho häc sinh viÕt ®­îc ®o¹n v¨n giµu c¶m xóc, cã chiÒu s©u t«i lu«n l­u ý c¸c em ®Õn bèn c¸ch lËp ý c¬ b¶n th­êng gÆp trong v¨n biÓu c¶m.
 + Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t­¬ng lai.
 + Håi t­ëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i.
 + T­ëng t­îng t×nh huèng, høa hÑn, mong ­íc.
 + Quan s¸t, suy ngÉm.
	*- Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t­¬ng lai :
 Lµ h×nh thøc dïng trÝ t­ëng t­îng ®Ó liªn hÖ víi t­¬ng lai, m­în h×nh ¶nh t­¬ng lai ®Ó kh¬i gîi c¶m xóc vÒ ®èi t­îng biÓu c¶m trong hiÖn t¹i. C¸ch biÓu c¶m nµy t¹o nªn mçi liªn hÖ g¾n kÕt rÊt tù nhiªn vµ nhuÇn nhuyÔn gi÷a hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai.
	*- Håi t­ëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i: 
 Lµ h×nh thøc liªn t­ëng tíi nh÷ng ký øc trong qu¸ khø, gîi sèng dËy nh÷ng kû niÖm ®Ó tõ ®ã suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. §©y còng lµ h×nh thøc lÊy qu¸ khø soi cho hiÖn t¹i khiÕn cho c¶m xóc cña con ng­êi trë nªn s©u l¾ng h¬n. C¸ch biÓu c¶m nµy sÏ t¹o nªn mèi liªn hÖ g¾n kÕt rÊt nhuÇn nhuyÕn vµ tù nhiÖn gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i.
	*- T­ëng t­îng t×nh huèng, høa hÑn, mong ­íc:
 Lµ h×nh thøc liªn t­ëng phong phó, tõ nh÷ng h×nh ¶nh thùc ®ang hiÖn h÷u ®Ó ®Æt ra c¸c t×nh huèng vµ göi g¾m vµo ®ã nh÷ng suy nghÜ, c¶m xóc ®Ó ®èi t­îng biÓu c¶m còng nh­ nh÷ng ­íc m¬, hy väng. C¸ch biÓu c¶m nµy ®ßi hái ng­êi viÕt v¨n biÓu c¶m ph¶i cã trÝ t­îng t­îng phong phó
	*- Quan s¸t, suy ngÉm:
 Lµ h×nh thøc liªn t­ëng dùa trªn sù quan s¸t nh÷ng h×nh ¶nh ®ang hiÖn h÷u tr­íc m¾t ®Ó cã nh÷ng suy ngÉm vÒ ®èi t­îng biÓu c¶m. C¸ch lËp ý nµy th­êng t¹o nªn nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc, s©u s¾c.
	VÝ dô: §o¹n v¨n sau ®­îc lËp ý theo h­íng nµo?
“Vµo ®ªm tr­íc ngµy khai tr­êng cña con, mÑ kh«ng ngñ ®­îc. Mét ngµy kia cßn xa l¾m, ngµy ®ã con sÏ biÕt thÕ nµo lµ kh«ng ngñ ®­îc. Cßn b©y giê giÊc ngñ ®Õn víi con dÔ dµng nh­ uèng mét ly s÷a, ¨n mét c¸i kÑo. G­¬ng mÆt thanh tho¸t cña con tùa nghiªng trªn gèi mÒm, ®«i m«i hÐ më vµ thØnh tho¶ng chóm l¹i nh­ ®ang mót kÑo”.
 (“Cæng tr­êng më ra” cña LÝ Lan - Ng÷ v¨n 7- TËp 1- trang 5). 
 Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t­¬ng lai.
 Sau khi häc sinh ®· nhËn d¹ng ®­îc tõng c¸ch lËp ý trong viÕt ®o¹n t«i cho häc sinh thùc hµnh. Cho häc sinh lµm mét sè bµi tËp.
 VÝ dô: Bµi tËp – ViÕt mét ®o¹n v¨n biÓu c¶m tõ 7 ®Õn 10 c©u cho mçi ®Ò sau.
 Mçi ®Ò thùc hiÖn mét c¸ch lËp dµn ý kh¸c nhau.
 §Ò 1: C©y bµng giµ ë gãc tr­êng trong ký øc tuæi th¬ cña em.
 §Ò 2: C¶m nghÜ vÒ ng­êi thÇy (c«) gi¸o mµ em yªu quÝ.
 §Ò 3: C¶m nghÜ vÒ mét c¶nh ®Ñp mµ em tõng ®­îc ®Õn th¾m.
 §Ò 4: C¶m nghÜ vÒ mét bµi th¬ cña Hå ChÝ Minh mµ em ®· ®­îc häc .
e. ViÕt bµi:
	Khi ®· cã nh÷ng ®o¹n v¨n ta tiÕn hµnh viÕt bµi. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa ®¬n gi¶n lµ l¾p r¸p c¸c ®o¹n mét c¸ch ®¬n thuÇn mµ ph¶i l¾p r¸p mét c¸ch cã nghÖ thuËt. §èi víi ®Æc tr­ng cña kiÓu bµi biÓu c¶m ph¶i chó ý m¹ch ch¶y tù nhiªn cña t×n c¶m, c¶m xóc. BÊt k× mét sù ®øt ®o¹n nµo còng sÔ khiÕn t×nh c¶m thiÕu tù nhiªn, ch©n thµnh, . bµi viÕt khu«n s¸o, thiÕu thuyÕt phôc. 
	ViÕt bµi lµ kh©u cuèi cïng quýªt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm v× vËy ng­êi viÕt cÇn dån hÕt trÝ lùc trong khi viÕt.
	Mét bµi viÕt v¨n biÓu c¶m thµnh c«ng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. C¸c b­íc tiÕn hµnh tr­íc khi viÕt bµi nh­: T×m hiÓu ®Ò ; T×m ý vµ s¾p xÕp ý ; LËp dµn ý; viÕt ®o¹n v¨n, nÕu thÓ hiÖn t×nh c¶m chñ ®¹o, kh¬i gîi ®­îc sù ®ång c¶m cña ng­êi ®äc th× cã thÓ xem nh­ c¸c b­íc ®ã gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o thµnh c«ng cho bµi biÓu c¶m. Cßn nÕu ng­îc l¹i th× cho dï tr­íc ®ã ta rÊt c«ng phu cho tõng b­íc th× còng coi nh­ lµ thÊt b¹i. Lu«n ph¶i nhÊn m¹nh ®Ó cho häc sinh thÊy ®­îc trong khi viÕt bµi cèt lâi lµm nªn thµnh c«ng cña bµi ®ã chÝnh lµ: sù tù nhiªn, ch©n thµnh vµ ®»m th¾m trong viÖc béc b¹ch t×nh c¶m, c¶m xóc. Nh­ng còng ph¶i l­u ý mét ®iÒu nÕu chØ chó träng béc lé t×nh c¶m, xem nhÑ c¸c yÕu tè kh¸c trong bµi biÓu c¶m (vÝ dô yÕu tè tù sù, yÕu tè miªu t¶, nghÞ luËn) th× t×nh c¶m trong bµi viÕt sÏ m¬ hå, thiÕu thùc tÕ vµ tÝnh thuyÕt phôc. Khi ®äc bµi viÕt d¹ng nµy sÏ g©y cho ng­êi ®äc mét c¶m gi¸c s¸o rçng.
	Nãi 1 c¸ch h×nh ¶nh th× trong mçi bµi v¨n biÓu c¶m ph¶i t¹o ®­îc m¹nh ngÇm t×nh c¶m. Vµ c¸i m¹ch ngÇm Êy nã còng sÏ tù nhiªn ch¶y trong mäi ngâ ng¸ch t©m hån ng­êi ®äc ®Ó råi lan to¶ thµnh nh÷ng t×nh c¶m cã thÓ trÇm lÆng suy t­, cã thÓ lµ s«i næi m·nh liÖt.
	ë b­íc viÕt bµi nµy t«i còng th­êng tiÕn hµnh mét c«ng viÖc ®ã lµ gi¸o viªn thùc tÕ lµm bµi. Kh«ng ph¶i lµ gi¸o viªn lµm mäi bµi tËp mµ minh ®· giao cho häc sinh. T«i chän trong mçi d¹ng bµi biÓu c¶m mét ®èi t­îng cô thÓ vµ tiÕn hµnh lµm bµi.
	VÝ dô: D¹ng bµi biÓu c¶m vÒ con ng­êi t«i chän ®èi t­îng lµ h×nh ¶nh ng­êi mÑ. §ång thêi t«i cho häc sinh tiÕn hµnh lµm. Sau ®ã t«i ®äc bµi viÕt cña m×nh vµ bµi viÕt cña mét sè häc sinh trong líp cho c¸c em so s¸nh. Häc sinh sÏ dÔ dµng nhËn thÊy:
 - Gièng nhau:
	C¶ bµi viÕt cña c« vµ trß ®Òu thÓ hiÖn t×nh yªu th­¬ng vµ lßng kÝnh träng dµnh cho mÑ (§ã lµ t×nh c¶m chñ yÕu).
 -Kh¸c nhau:
	C¸ch thÓ hiÖn cña c« vµ trß cã sù kh¸c biÖt bëi:
	+ C« cã vèn sèng phong phó vµ sù tr¶i nghiÖm cuéc sèng nªn c¸ch viÕt trÇm lÆng, suy t­, giµu chÊt triÕt lý.
	+ C« tõng tr¶i nhiÒu xóc c¶m nªn c¶m xóc ®­îc thÓ hÞªn l¾ng ®äng kh«ng s«i næi nhiÖt thµnh nh­ c¶m xóc cña häc sinh.
	Môc ®Ých cña vÞªc lµm nµy nh»m lµm cho häc sinh nhËn thÊy. Tr­íc mét ®èi t­îng biÓu c¶m ta cã thÓ trïng nhau vÒ mÆt t×nh c¶m (§iÒu nµy lµ ®­¬ng nhiªn khi ®ã lµ mét ®Ò v¨n) nh­ng c¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m ph¶i kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau Êy lµ do c¸ tÝnh, së thÝch, ng«n ng÷ diÔn ®¹t  ë mçi häc sinh lµ kh¸c nhau. §iÒu nµy lµ quan träng bëi nã sÏ l­u l¹i dÊu Ên cña tõng häc sinh. Mµ dÊu Ên c¸ nh©n trong viÖc béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc l¹i rÊt quan träng. Së dÜ ph¶i nhÊn m¹nh ®iÒu nµy cho häc sinh bëi trong thùc tÕ gi¶ng d¹y gi¸o viªn sÏ b¾t gÆp nh÷ng bµi viÕt cña häc sinh “na n¸” nhau. Sù “na n¸” Êy kh«ng chØ b¾t nguån tõ v¨n mÉu mµ cßn do thiÕu høng thó tr­íc ®èi t­îng biÓu c¶m nªn viÕt cøng nh¾c theo dµn ý, hoÆc ch­a cã sù ®Çu t­ ®Ó t×m c¸c ®Æc tÝnh gîi c¶m cña ®èi t­îng ®Ó biÓu c¶m
VÝ dô:Khi cho ®Ò bµi viÕt vÒ ng­êi bµ.Ta th­êng thÊy häc sinh viÕt:
+VÒ lµn da nh¨n nheo, tãc b¹c, da måi, l­ng cßng.
+VÒ tiÕng ru Çu ¬ khi tuæi th¬.
+VÒ nh÷ng ®ªm tr¨ng nghe truyÖn cæ tÝch.
	Nh÷ng ®iÒu ®ã lµ kh«ng sai khi viÕt vÒ bµ. Song nÕu dÔ d·i chÊp nhËn mét m« tÝp viÕt th× sÏ t¹o nªn sù ®¬n ®iÖu trong viÖc thÓ hiÖn t×nh c¶m.
	Mét sè l­u ý trªn lµ ®Ó khi viÕt häc sinh cÇn lùa chän c¸ch viÕt phï hîp víi c¸ tÝnh, t×nh c¶m cña b¶n th©n.
g. §äc l¹i vµ söa ch÷a:
	 Th­êng lµ b­íc kh«ng mÊy ®­îc c¸c em quan t©m. T©m lý viÕt xong bµi lµ xong cã kh«ng Ýt ë trong häc si