Một số câu hỏi trắc nghiệm khách quan (dạng bài tập tính toán) có thể tìm nhanh được đáp án hóa học THCS

 kÕt hîp víi mét sè ®¬n vÞ khèi l­îng cµng nhá cña nguyªn tè kia th× hµm l­îng % cña oxi cµng lín.
VÝ dô: Trong MgO mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi 24 ®¬n vÞ cña Mg sÏ cã hµm l­îng % lín h¬n CaO, v× trong CaO mét nguyªn tö O kÕt hîp víi 40 ®¬n vÞ cña Ca.
 ThËt vËy:
	%O trong MgO = = 40%
	%O trong MgO = = 28,57%
	Nh­ vËy trong c©u hái trªn bá qua c¸c oxit Al2O3; Fe2O3; MgO vµ MnO2, chØ cÇn tÝnh mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi mÊy ®¬n vÞ nguyªn tö kia:
	Trong N2O3 = 
	P2O5 = 
	Cl2O7 = 
	VËy N2O3 giµu oxi nhÊt: %O = 
C¸ch lµm dùa vµo ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt vÒ ph©n tö khèi cßn gióp lµm mét sè bµi tËp tr¾c nghiÖm mét c¸ch dÔ dµng h¬n nh­ lµm bµi tËp 6 sau:
	Bµi tËp 6: Cho m gam hçn hîp A gåm CuO vµ Fe2O3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl thu ®­îc 2 muèi cã sè mol b»ng nhau. % khèi l­îng cña CuO vµ Fe2O3 lÇn l­ît lµ:
A. 20% - 80% C. 40% - 60%
B. 30% - 70% D. 50% - 50%
 Lêi gi¶i cña bµi to¸n cã thÓ thùc hiÖn theo 2 c¸ch sau:
 C¸ch 1 (c¸ch th«ng th­êng):
	PTHH: CuO + 2HCl CuCl2 + H2O (1)
 	 Fe2O3 + 6HCl FeCl3 + 3H2O (2)
	Gäi x, y lÇn l­ît lµ sè mol CuO; Fe2O3 trong hçn hîp A.
	Theo PT(1): nCuCl = nCuO = x ( mol)
	Theo PT(2): nFeCl = 2nFeO = 2y ( mol)
	Theo ®Ò: x = 2y
	Tæng khèi l­îng hçn hîp A:
	m = 80a + 160b = 160a (g)
	Do ®ã %CuO = 
	% Fe2O3 = 50%.
 §¸p ¸n D.
C¸ch 2: (Dùa vµo nhËn xÐt PTK cña c¸c hîp chÊt kh¸c nhau nh­ng h¬n kÐm nhau1 sè lÇn . NÕu cã cïng 1khèi l­îng cña hai chÊt sÏ suy ra sè mol cña chóng sÏ h¬n kÐm nhau tõng Êy lÇn)
NhËn xÐt: PTK cña Fe2O3 = 2.PTK cña CuO 
Do ®ã theo PT(1) vµ (2) ta cã: a = 2b.
Khèi l­îng cña CuO = 80a.
	 Fe2O3 = 0,5a.160 = 80a
Suy ra ®¸p ¸n D ®óng.
	Qua c¸c vÝ dô trªn cho thÊy: râ rµng viÖc häc sinh vËn dông nh÷ng ®iÓm ®Æc biÖt vÒ nguyªn tö khèi hoÆc ph©n tö khèi gióp viÖc t×m ra ®¸p ¸n ®óng cña bµi tËp tr¾c nghiÖm rÊt dÔ dµng, nhanh chãng vµ h¹n chÕ ®­îc sai sãt .
2. T×m nhanh ®¸p ¸n bµi tËp tr¾c nghiÖm b»ng c¸ch dùa vµo NTK hoÆc PTK b»ng nhau cña c¸c chÊt.
	Cã mét sè bµi tËp tÝnh to¸n theo PTHH khi dùa vµo PTK hoÆc NTK b»ng nhau cã thÓ tÝnh to¸n rÊt nhanh ®Ó t×m ra ®¸p sè. Mét sè bµi tËp sau ®©y thuéc d¹ng nh­ vËy:
	Bµi tËp 7: §Ó hoµ tan hoµn toµn a gam hçn hîp gåm bét CaO vµ Fe cÇn võa ®ñ 250ml dung dÞch HCl 2M. Gi¸ trÞ cña a lµ:
A. 11g C. 13g
B. 12g D. 14g
Bµi tËp trªn thuéc d¹ng to¸n hçn hîp cã thÓ lµm th«ng th­êng nh­ sau:
C¸ch 1:
	PTHH: CaO +2HCl CaCl2 + H2O (1)
	 Fe + 2HCl FeCl2 + H2 (2)
	Gäi x, y lÇn l­ît lµ sè mol CaO, Fe tham gia ph¶n øng.
Ta cã: nHCl = 0,25x2 = 0,5 (mol)
Theo PT(1): nHCl = 2nCaO = 2x (mol)
Theo PT(2): nHCl = 2nFe = 2y (mol).
	Do ®ã ta cã: 2x+2y= 0,5 => x + y = 0,25 (mol).
VËy a = 56x + 56y = 56 (x+y) = 56.0,25 = 14(g)
Tuy nhiªn khi ph¸t hiÖn ra ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n ®ã lµ NTK hoÆc PTK cña hai chÊt trong hçn hîp b»ng nhau nªn dùa theo PTHH tÝnh ®­îc sè mol hçn hîp vµ khèi l­îng hçn hîp th× sÏ cã c¸ch gi¶i rÊt nhanh nh­ sau:
	NhËn xÐt: Ta thÊy NTK cña Fe = PTK cña CaO = 56, vµ tû lÖ sè mol cña 2 ph¶n øng nh­ nhau. Nªn:
	 nhh = nHCl = 0,5:2 = 0,25 (mol).
	 Do vËy mhh= 0,25.56 = 14 (g)
 §¸p ¸n D.
	Còng víi c¸ch nhËn xÐt nh­ trªn, cã thÓ ¸p dông lµm bµi tËp 8 sau ®©y:
Bµi tËp 8: §Ó hoµ tan hoµn toµn 12,345g Cu(OH)2 cÇn võa ®ñ dung dÞch chøa a(g) H2SO4 gi¸ trÞ cña a lµ:
A. 11,2345 g C. 13,2456 g
B. 12,2345 g D. 14,2345 g
Lêi gi¶i: 
PTHH: Cu(OH)2 + H2SO4	 CuSO4 + H2O
	NhËn xÐt: Ta thÊy PTK cña Cu(OH)2 = PTK cña H2SO4 = 98 
Vµ tû lÖ sè mol cña ph­¬ng tr×nh lµ 1:1.
Do ®ã tÝnh ngay ®­îc khèi l­îng H2SO4 tham gia ®óng b»ng khèi luîng Cu(OH)2 vµ b»ng 12,2345 g. 
 §¸p ¸n B.
So s¸nh c¸ch lµm trªn víi c¸ch lµm th«ng th­êng d­íi ®©y sÏ thÊy c¸ch lµm trªn gi¶m ®­îc nhiÒu b­íc tÝnh to¸n víi c¸c con sè kh¸ dµi phøc t¹p viÖc tÝnh to¸n nh­ vËy cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝnh to¸n sai kÕt qu¶ cña bµi to¸n:
C¸ch 2:
PTHH: Cu(OH)2 + H2SO4	 CuSO4 + H2O
Theo ®Ò: n Cu(OH) = 12,2345:98= 0,1248418 (mol)
Theo PT: n HSO = n Cu(OH) = 0,1248418 (mol)
 VËy m = 0,1248418.98 = 12,2345 (g)
 §¸p ¸n B.
VËn dông c¸ch nhËn xÐt dùa vµo NTK hoÆc PTK b»ng nhau cña c¸c chÊt cã thÓ vËn dông ®Ó lµm c¸c bµi tËp sau ®©y:
Bµi tËp 9: §Ó t¸c dông võa hÕt 5,6g Fe cÇn võa ®ñ V(ml) dung dÞch HCl. NÕu còng dïng V(ml) HCl trªn ®Ó hoµ tan hÕt CaO th× khèi l­îng CaO cÇn dïng lµ:
A. 5,4 g C. 5.6 g
B. 5,5 g D. 5,7 g.
PTHH: Fe + 2HCl FeCl2 +H2
CaO + 2HCl CaCl2 + H2O.
Tr­íc hÕt nhËn xÐt NTK Fe = PTK CaO nªn theo PTHH :
nHCl= 2nFe = 2nCaO
cïng 1thÓ tÝch HCl sÏ hoµ tan mét l­îng CaO vµ Fe nh­ nhau. §¸p ¸n C
Bµi tËp 10.	 Cho a gam hçn hîp KHCO3 vµ CaCO3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl. KhÝ tho¸t ra dÇn vµo dung dÞch Ba(OH)2 ®ñ ®­îc 1,97g kÕt tña. Gݸ trÞ cña a lµ:
 A. 1g C.3g
 B. 2g D. 4g 
	ë bµi tËp 10 còng nhËn xÐt t­¬ng tù PTK cña KHCO3= PTK cña CaCO3vµ lµm t­¬ng tù sÏ chän ®­îc ®¸p ¸n ®óng . 
 §¸p ¸n A. 
§Ó lµm ®­îc c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm nh­ trªn gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh chó ý ®Ó ph¸t hiÖn ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n. §ã lµ cã nh÷ng chÊt nµo trong ph¶n øng cã NTK hoÆc PTK b»ng nhau vµ nÕu chóng cã tØ lÖ sè mol b»ng nhau sÏ suy ngay ra ®­îc khèi l­îng cña c¸c chÊt trong ph¶n øng sÏ b»ng nhau vµ chän ®­îc ®¸p ¸n ®óng mét c¸ch dÔ dµng. Khi ®ã võa tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt khi tÝnh to¸n nÕu gi¶i b»ng c¸ch th«ng th­êng võa tiÕt kiÖm thêi giêi gian,
3. Mét sè bµi to¸n cã c¸ch gi¶i ®Æc biÖt kh¸c:
	Mét sè bµi tËp d­íi ®©y cßn cã thÓ ®­îc gi¶n b»ng c¸ch gi¶i ®Æc biÖt dùa vµo ph­¬ng ph¸p t¨ng, gi¶m khèi l­îng cña c¸c chÊt trong ph¶n øng...
Bµi tËp 11. Cho 1,68g mét kim lo¹i A (r¾n) ho¸ trÞ II vµo dung dÞch HCl d­. NhËn thÊy khèi l­îng dung dÞch sau ph¶n øng nÆng h¬n khèi l­îng dung dÞch ban ®Çu lµ 1,54g. Kim lo¹i A lµ:
 A.Fe C.Zn
 B.Mg D.Ca
 	NhËn xÐt: §iÓm cÇn l­u ý cña bµi to¸n ë chç:
CÇn thÊy ®­îc dung dÞch sau ph¶n øng lµ dung dÞch ACl2 vµ HCl d­, dung dich ban ®Çu lµ dung dÞch HCl (kim lo¹i A lµ chÊt r¾n). NÕu ph¶n øng kh«ng t¹o khÝ th× khèi l­îng dung dich ban ®Çu nµy nÆng h¬n khèi l­îng sau ph¶n øng lµ 1,68g. Thùc tÕ chØ nÆng h¬n 1,54g nªn khèi l­îng H2 t¹o thµnh lµ khèi l­îng chªnh lÖch.
	V× thÕ khèi l­îng H2 lµ: 1,68 – 1,54 = 0,14 (g)
Nªn cã sè mol H2 lµ: (mol)
PTHH: A + 2 HCl ACl2 + H2 
	Theo PT: nA = n H = 0,07 (mol)
Suy ra: MA = (Mg)
 §¸p ¸n B
Bµi tËp 12: Khö hoµn toµn 17,6g hçn hîp Fe; FeO; Fe2O3 cÇn võa ®ñ 4,48l (cã ®ktc). Khèi l­îng Fe thu ®­îc lµ:
A. 14,5 g C. 16,5 g
 B. 15,5 g D. 14,4 g
Lêi gi¶i :
PTHH: FeO + CO Fe + CO2 
	 Fe2O3 + 3CO 2 Fe + 3CO2 
Tæng sè mol CO cÇn dïng: 4,48 : 22,4 = 0,2 (mol)
NhËn xÐt: Theo PT nhËn thÊy: nCO = nO cña oxit Fe = 0,2 (mol)
Nªn mFe = m hçn hîp – mO trong oxit Fe = 17,6 – 16.0,2 = 14,4 (g)
Cã thÓ nªu ra mét sè bµi tËp cïng cã c¸ch gi¶i ®Æc biÖt nh­ sau( Gi¸o viªn cã thÓ nªu ra cho häc sinh vËn dông).
 Bµi tËp 13: Cho 1g bét Fe tiÕp xóc víi oxi sau mét thêi gian thÊy khèi l­îng bét v­ît qu¸ 1,41g, nÕu chØ t¹o thµnh 1 oxit th× ®ã lµ oxit nµo?
 	A. FeO
B. Fe2O3
C. Fe3O4
Bµi tËp 14: Mét lo¹i ®¸ v«i chiÕm 80% CaCO3, phÇn cßn l¹i lµ chÊt tr¬. Nung m gam ®¸ sau mét thêi gian thu ®­îc chÊt r¾n cã khèi l­îng lµ 0,78m gam. BiÕt chÊt tr¬ kh«ng tham gia ph¶n øng ph©n huû. HiÖu suất cña ph¶n øng lµ:
A. 60 %
B. 62,5 %
C. 65 %
D. 67,5 %
Ngoµi c¸c bµi tËp ®­îc nªu trªn, trong c¸c tµi liÖu tham kh¶o , c¸c ®Ò thi... cßn cã nhiÒu bµi tËp tr¾c nghiÖm t­¬ng tù cã thÓ t×m nhanh ®¸p ¸n theo c¸c c¸ch võa thùc hiÖn .
KÕt qu¶
	T«i ®· tiÕn hµnh d¹y ph­¬ng ph¸p t×m nhanh ®¸p ¸n bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc ®èi víi häc sinh líp 9A3, líp 9A1 lµm ®èi chøng. T«i tiÕn hµnh cho häc sinh 2 líp kiÓm tra b»ng hÖ thèng 30 c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cã thÓ t×m nhanh ®¸p ¸n trong cuèn “Bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc 9” trong thêi gian 45 phót . KÕt qu¶ thu ®­îc nh­ sau:
Líp
SÜ sè
Giái
Kh¸
Trung b×nh
SL
%
SL
%
SL
%
9A1
40
08
20
16
40
16
40
9A3
40
28
70
10
25
02
5
Víi kÕt qña nh­ trªn t«i nhËn thÊy:
	ë 2 líp t«i chän sÜ sè häc sinh nh­ nhau, cã søc häc t­¬ng ®­¬ng. ë c¶ 2 líp ®Òu cã tÊt c¶ häc sinh ®¹t ®iÓm tõ trung b×nh trë lªn. Song tû lÖ häc sinh ®¹t ®iÓm giái líp 9A3 cao h¬n rÊt nhiÒu so víi líp 9A1, cßn sè l­îng häc sinh ®¹t ®iÓm trung b×nh gi¶m râ rÖt. §iÒu ®ã chøng tá kü n¨ng lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm cña häc sinh líp 9A3 tèt h¬n, viÖc lùa chän ®¸p ¸n cho c¸c c©u hái nhanh h¬n. §a sè häc sinh líp 9A3 lµm hÕt c¸c bµi tËp vµ ®é chÝnh x¸c cña c¸c ®¸p ¸n cao, thêi gian lµm bµi nhanh h¬n líp 9A1. V× vËy t«i nhËn thÊy viÖc ¸p dông kinh nghiÖm nµy vµo gi¶ng d¹y sÏ gióp Ých cho häc sinh nhiÒu khi lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi tËp cã d¹ng tÝnh to¸n.
KÕt luËn
I. Bµi häc kinh nghiÖm:
Trong qu¸ tr×nh h­íng dÉn häc sinh t×m nhanh ®¸p ¸n cho bµi tËp tr¾c nghiÖm t«i nhËn thÊy: 
	Gi¸o viªn cÇn s­u tÇm c¸c c©u hái, bµi tËp tr¾c nghiÖm ë S¸ch gi¸o khoa, s¸ch bµi tËp, c¸c tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò thi.... Sau ®ã hÖ thèng l¹i thµnh c¸c d¹ng vµ ®Þnh h­íng c¸c bµi tËp d¹ng ®ã t×m ®¸p ¸n theo h­íng nµo nhanh nhÊt.
	Häc sinh ph¶i cã kiÕn thøc v÷ng vµng, n¾m ch¾c lý thuyÕt vµ c¸c ph­¬ng ph¸p lµm bµi tËp ho¸ häc. Bëi cã nh­ vËy häc sinh míi dÔ dµng vËn dông kiÕn thøc ®Ó ®­a ra c¸c nhËn xÐt quan träng vµ ®iÓm mÊu chèt hoÆc ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n.
	Häc sinh ph¶i th­êng xuyªn lµm quen víi bµi tËp tr¾c nghiÖm ®Ó rÌn luyÖn kh¶ n¨ng t­ duy linh ho¹t, s¾c bÐn v× ®Æc biÖt sù nhanh nh¹y khi cÇn lùa chän ph­¬ng ¸n ®óng trong sè c¸c ph­¬ng ¸n ®· cho.
II. §iÒu kiÖn ¸p dông:
	C¸c bµi tËp: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 cã thÓ dµnh cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng häc sinh.
	C¸c bµi tËp: 10, 11, 12, 13 dµnh cho c¸c ®èi t­îng häc sinh kh¸, giái.
III. H¹n chÕ vµ h­íng tiÕp tôc ph¸t triÓn.
	V× thêi gian vµ kinh nghiÖm b¶n th©n cã h¹n nªn chØ dõng l¹i ë mét sè bµi tËp cã d¹ng ®· nªu trªn. Cã nhiÒu bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc kh¸c cßn cã thÓ vËn dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p kh¸c ®Ó t×m nhanh ®¸p ¸n song t«i ch­a nªu ®­îc ë ®©y. Thêi gian tíi t«i sÏ tiÕp tôc s­u tÇm, nghiªn cøu tµi liÖu tÝch luü thªm ®Ó kinh nghiÖm hoµn chØnh h¬n.
	Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm cña t«i rót ra ®­îc qua gi¶ng d¹y thùc tÕ. Tuy vËy do thêi gian ¸p dông ng¾n nªn cßn nhiÒu h¹n chÕ. RÊt mong ®­îc