Giáo trình Kỹ thuật điện tử chương 11, 12 - Xuân Vinh

ho mạch dò kênh trong Ti vi mầu 
z Từ nguồn 110V không cố định thông qua điện trở hạn dòng R1 
và gim trên Dz 33V để lấy ra một điện áp cố định cung cấp cho 
mạch dò kệnh 
z Khi thiết kế một mạch ổn áp như trên ta cần tính toán điện trở 
hạn dòng sao cho dòng điện ngược cực đại qua Dz phải nhỏ hơn 
dòng mà Dz chịu được, dòng cực đại qua Dz là khi dòng qua R2 
= 0 
z Như sơ đồ trên thì dòng cực đại qua Dz bằng sụt áp trên R1 chia 
cho giá trị R1 , gọi dòng điện này là I1 ta có 
I1 = (110 - 33 ) / 7500 = 77 / 7500 ~ 10mA 
Thông thường ta nên để dòng ngược qua Dz ≤ 25 mA 
 7. Mạch ổn áp cố định dùng Transistor, IC ổn áp . 
 Mạch ổn áp dùng Diode Zener như trên có ưu điểm là đơn giản 
nhưng nhược điểm là cho dòng điện nhỏ ( ≤ 20mA ) . Để có thể tạo 
ra một điện áp cố định nhưng cho dòng điện mạnh hơn nhiều lần 
người ta mắc thêm Transistor để khuyếch đại về dòng như sơ đồ dưới 
đây. 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
Mạch ổn áp có Transistor khuyếch đại 
z Ở mạch trên điện áp tại điểm A có thể thay đổi và còn gợn xoay 
chiều nhưng điện áp tại điểm B không thay đổi và tương đối 
phẳng. 
z Nguyên lý ổn áp : Thông qua điện trở R1 và Dz gim cố định 
điện áp chân B của Transistor Q1, giả sử khi điện áp chân E đèn 
Q1 giảm => khi đó điện áp UBE tăng => dòng qua đèn Q1 tăng 
=> làm điện áp chân E của đèn tăng , và ngược lại ... 
z Mạch ổn áp trên đơn giản và hiệu quả nên được sử dụng rất rộng 
dãi và người ta đã sản xuất các loại IC họ LA78.. để thay thế 
cho mạch ổn áp trên, IC LA78.. có sơ đồ mạch như phần mạch 
có mầu xanh của sơ đồ trên. 
IC ổn áp họ LA78.. IC ổn áp LA7805 
z LA7805 IC ổn áp 5V 
z LA7808 IC ổn áp 8V 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
z LA7809 IC ổn áp 9V 
z LA7812 IC ổn áp 12V 
 Lưu ý : Họ IC78.. chỉ cho dòng tiêu thụ khoảng 1A trở xuống, khi 
ráp IC trong mạch thì U in > Uout từ 3 đến 5V khi đó IC mới phát 
huy tác dụng. 
 8. Ứng dụng của IC ổn áp họ 78.. 
 IC ổn áp họ 78.. được dùng rộng rãi trong các bộ nguồn , như Bộ 
nguồn của đầu VCD, trong Ti vi mầu, trong máy tính v v... 
Ứng dụng của IC ổn áp LA7805 và 
LA7808 trong bộ nguồn đầu VCD 
 9. Sơ đồ khối của mạch ổn áp có hồi tiếp .
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 Sơ đồ khối của mạch ổn áp có hồi tiếp . 
 * Một số đặc điểm của mạch ổn áp có hồi tiếp : 
z Cung cấp điện áp một chiều ở đầu ra không đổi trong hai 
trường hợp điện áp đầu vào thay đổi hoặc dòng tiêu thụ của tải 
thay đổi , tuy nhiên sự thay đổi này phải có giới hạn. 
z Cho điện áp một chiều đầu ra có chất lượng cao, giảm thiểu 
được hiện tượng gợn xoay chiều. 
 * Nguyên tắc hoạt động của mạch. 
z Mạch lấy mẫu sẽ theo dõi điện áp đầu ra thông qua một cầu 
phân áp tạo ra ( Ulm : áp lấy mẫu) 
z Mạch tạo áp chuẩn => gim lấy một mức điện áp cố định (Uc : 
áp chuẩn ) 
z Mạch so sánh sẽ so sánh hai điện áp lấy mẫu Ulm và áp chuẩn 
Uc để tạo thành điện áp điều khiển. 
z Mạch khuếch đại sửa sai sẽ khuếch đại áp điều khiển, sau đó 
đưa về điều chỉnh sự hoạt động của đèn công xuất theo hướng 
ngược lại, nếu điện áp ra tăng => thông qua mạch hồi tiếp điều 
chỉnh => đèn công xuất dẫn giảm =>điện áp ra giảm xuống . 
Ngược lại nếu điện áp ra giảm => thông qua mạch hồi tiếp điều 
chỉnh => đèn công xuất lại dẫn tăng => và điện áp ra tăng lên 
=>> kết quả điện áp đầu ra không thay đổi. 
 10. Phân tích hoạt động của mạch nguồn có hồi tiếp trong Ti vi 
đen trắng Samsung 
Điện áp đầu vào còn gợn xoay chiều Điện áp đầu ra bằng phẳng 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
Mạch ổn áp tuyến tính trong Ti vi Samsung đen trắng . 
 * Ý nghĩa các linh kiện trên sơ đồ. 
z Tụ 2200µF là tụ lọc nguồn chính, lọc điện áp sau chỉnh lưu 
18V , đây cũng là điện áp đầu vào của mạch ổn áp, điện áp này 
có thể tăng giảm khoảng 15%. 
z Q1 là đèn công xuất nguồn cung cấp dòng điện chính cho tải , 
điện áp đầu ra của mạc ổn áp lấy từ chân C đèn Q1 và có giá trị 
12V cố định . 
z R1 là trở phân dòng có công xuất lớn ghánh bớt một phần dòng 
điện đi qua đèn công xuất. 
z Cầu phân áp R5, VR1 và R6 tạo ra áp lấy mẫu đưa vào chân B 
đèn Q2 . 
z Diode zener Dz và R4 tạo một điện áp chuẩn cố định so với 
điện áp ra. 
z Q2 là đèn so sánh và khuyếch đại điện áp sai lệch => đưa về 
điều khiển sự hoạt động của đèn công xuất Q1. 
z R3 liên lạc giữa Q1 và Q2, R2 phân áp cho Q1 
 * Nguyên lý hoạt động . 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
z Điện áp đầu ra sẽ có xu hướng thay đổi khi Điện áp đầu vào 
thay đổi, hoặc dòng tiêu thụ thay đổi. 
z Giả sử : Khi điện áp vào tăng => điện áp ra tăng => điện áp 
chân E đèn Q2 tăng nhiều hơn chân B ( do có Dz gim từ chân E 
đèn Q2 lên Ura, còn Ulm chỉ lấy một phần Ura ) do đó UBE 
giảm => đèn Q2 dẫn giảm => đèn Q1 dẫn giảm => điện áp ra 
giảm xuống. Tương tự khi Uvào giảm, thông qua mạch điều 
chỉnh => ta lại thu được Ura tăng. Thời gian điều chỉnh của 
vòng hồi tiếp rất nhanh khoảng vài µ giây và được các tụ lọc 
đầu ra loại bỏ, không làm ảnh hưởng đến chất lượng của điện 
áp một chiều => kết quả là điện áp đầu ra tương đối phẳng. 
z Khi điều chỉnh biến trở VR1 , điện áp lấy mẫu thay đổi, độ dẫn 
đèn Q2 thay đổi , độ dẫn đèn Q1 thay đổi => kết quả là điện áp 
ra thay đổi, VR1 dùng để điều chỉnh điẹn áp ra theo ý muốn . 
 11. Mạch nguồn Ti vi nội địa nhật. 
Sơ đồ mạch nguồn ổn áp tuyến tính 
trong Ti vi mầu nội địa Nhật . 
z C1 là tụ lọc nguồn chính sau cầu Diode chỉnh lưu. 
z C2 là tụ lọc đầu ra của mạch nguồn tuyến tính. 
z Cầu phân áp R4, VR1, R5 tạo ra điện áp lấy mẫu ULM 
z R2 và Dz tạo ra áp chuẩn Uc 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
z R3 liên lạc giữa Q3 và Q2, R1 định thiên cho đèn công xuất Q1 
z R6 là điện trở phân dòng, là điện trở công xuất lớn . 
z Q3 là đèn so sánh và khuếch đại áp dò sai 
z Khuếch đại điện áp dò sai 
z Q1 đèn công xuất nguồn 
z => Nguồn làm việc trong dải điện áp vào có thể thay đổi 10%, 
điện áp ra luôn luôn cố định . 
Bài tập : Bạn đọc hãy phân tích nguyên 
lý hoạt động của mạch nguồn trên.
 Chương XII - Mạch dao động 
 1. Khái niệm về mạch dao động. 
 Mạch dao động được ứng dụng rất nhiều trong các thiết bị điện 
tử, như mạch dao động nội trong khối RF Radio, trong bộ kênh Ti 
vi mầu, Mạch dao động tạo xung dòng , xung mành trong Ti vi , 
tạo sóng hình sin cho IC Vi xử lý hoạt động v v... 
z Mạch dao động hình Sin 
z Mạch dao động đa hài 
z Mạch dao động nghẹt 
z Mạch dao động dùng IC 
 2. Mạch dao động hình Sin 
 Người ta có thể tạo dao động hình Sin từ các linh kiện L - C 
hoặc từ thạch anh. 
 * Mạch dao động hình Sin dùng L - C 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
Mạch dao động hình Sin dùng L - C 
z Mach dao động trên có tụ C1 // L1 tạo thành mạch dao động 
L -C Để duy trì sự dao động này thì tín hiệu dao động được 
đưa vào chân B của Transistor, R1 là trở định thiên cho 
Transistor, R2 là trở gánh để lấy ra tín hiệu dao động ra , 
cuộn dây đấu từ chân E Transistor xuống mass có tác dụng 
lấy hồi tiếp để duy trì dao động. Tần số dao động của mạch 
phụ thuộc vào C1 và L1 theo công thức 
f = 1 / 2.π.( L1.C1 )1/2 
 * Mạch dao động hình sin dùng thạch anh. 
Mạch tạo dao động bằng thạch anh . 
z X1 : là thạch anh tạo dao động , tần số dao động được ghi 
trên thân của thach anh, khi thạch anh được cấp điện thì nó 
tự dao động ra sóng hình sin.thạch anh thường có tần số dao 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
động từ vài trăm KHz đến vài chục MHz. 
z Đèn Q1 khuyếch đại tín hiệu dao động từ thạch anh và cuối 
cùng tín hiệu được lấy ra ở chân C. 
z R1 vừa là điện trở cấp nguồn cho thạch anh vừa định thiên 
cho đèn Q1 
z R2 là trở ghánh tạo ra sụt áp để lấy ra tín hiệu . 
Thạch anh dao động trong Tivi mầu, máy tính 
 3. Mạch dao động đa hài. 
Mạch dao động đa hài tạo xung vuông 
 * Bạn có thể tự lắp sơ đồ trên với các thông số như sau : 
z R1 = R4 = 1 KΩ 
z R2 = R3 = 100KΩ 
z C1 = C2 = 10µF/16V 
z Q1 = Q2 = đèn C828 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
z Hai đèn Led 
z Nguồn Vcc là 6V DC 
z Tổng giá thành lịnh kiện hết khoảng 4.000 VNĐ 
 * Giải thích nguyên lý hoạt động : Khi cấp nguồn , giả sử đèn 
Q1 dẫn trước, áp Uc đèn Q1 giảm => thông qua C1 làm áp Ub đèn 
Q2 giảm => Q2 tắt => áp Uc đèn Q2 tăng => thông qua C2 làm áp 
Ub đèn Q1 tăng => xác lập trạng thái Q1 dẫn bão hoà và Q2 tắt , 
sau khoảng thời gian t , dòng nạp qua R3 vào tụ C1 khi điện áp này 
> 0,6V thì đèn Q2 dẫn => áp Uc đèn Q2 giảm => tiếp tục như vậy 
cho đến khi Q2 dẫn bão hoà và Q1 tắt, trạng thái lặp đi lặp lại và 
tạo thành dao động, chu kỳ dao động phụ thuộc vào C1, C2 và R2, 
R3. 
 4. IC tạo dao động XX555 ; XX có thể là TA hoặc LA v v ... 
Mạch dao động tạo xung bằng IC 555 
z Bạn hãy mua một IC họ 555 và tự lắp cho mình một mạch tạo 
dao động theo sơ đồ nguyên lý như trên. 
z Vcc cung cấp cho IC có thể sử dụng từ 4,5V đến 15V , đường 
mạch mầu đỏ là dương nguồn, mạch mầu đen dưới cùng là âm 
nguồn. 
z Tụ 103 (10nF) từ chân 5 xuống mass là cố định và bạn có thể 
bỏ qua ( không lắp cũng được ) 
z Khi thay đổi các điện trở R1, R2 và giá trị tụ C1 bạn sẽ thu 
được dao động có tần số và độ rộng xung theo ý muốn theo 
công thức. 
www.hocnghe.com.vn
Xuan Vinh : 0912421959
 T = Thời gian của một chu kỳ toàn phần tính bằng (s) 
 f = Tần số dao động tính bằng (Hz) 
 R1 = Điện trở tính bằng ohm (Ω ) 
 R2 = Điện trở tính bằng ohm ( Ω ) 
 C1 = Tụ điện tính bằng Fara ( Ω ) 
 T = Tm + Ts T : chu kỳ toàn phần 
 Tm = 0,7 x ( R1 + R2 ) x C1 Tm : thời gian điện mức cao 
 Ts = 0,7 x R2 x C1 Ts : thời gian điện mức thấp 
Chu kỳ toàn phần T bao gồm thời gian có điện 
mức cao Tm và thời gian có điện mức thấp Ts 
z Từ các công thức trên ta có thể tạo ra một dao động xung 
vuông có độ rộng Tm và Ts bất kỳ. 
z Sau khi đã tạo ra xung có Tm và Ts ta có T = Tm + Ts và f = 
1/ T 
 * Thí dụ bạn thiết kế mạch tạo xung như hình dưới đây. 
Mạch tạo xung có Tm = 0,1s ,