Giáo án Tập làm văn 7 - Bài 3

Bµi 3 : v¨n - tËp lµm v¨n
Tôc ng÷, thµnh ng÷ c¸c d©n téc yªn b¸i
(1 tiÕt )
1. Môc tiªu:
Sau khi häc xong bµi nµy, häc sinh ®¹t ®­îc:
1.1. KiÕn thøc: 
	- Thuéc ®­îc mét sè c©u tôc ng÷, thµnh ng÷ cña c¸c d©n téc ®ang l­u hµnh trªn ®Þa bµn Yªn B¸i.
	- HiÓu ®­îc néi dung, nghÖ thuËt, tÝnh ®Þa ph­¬ng, d©n téc cña mét sè c©u tôc ng÷, thµnh ng÷ .
1.2. KÜ n¨ng:
	- BiÕt c¸ch s­u tÇm, ph©n lo¹i tôc ng÷, thµnh ng÷ theo néi dung.
	- BiÕt ph©n tÝch, nhËn diÖn ®­îc tÝnh ®Þa ph­¬ng, d©n téc. 
1.3. Th¸i ®é: Yªu quý, tr©n träng, gi÷ g×n, ph¸t huy kinh nghiÖm cuéc sèng trong c¸c c©u tôc ng÷.
2. Th«ng tin:
2.1. Kh¸i qu¸t vÒ tôc ng÷ Yªn B¸i
Tôc ng÷ Yªn B¸i kh¸ phong phó, bao gåm nhiÒu néi dung, tiÓu lo¹i vµ hÇu nh­ d©n téc nµo còng cã kho tµng tôc ng÷ cña d©n téc m×nh. TÝnh ®Þa ph­¬ng cña tôc ng÷ Yªn B¸i kh¸ ®Ëm nÐt, ®­îc thÓ hiÖn qua tªn c¸c ®Þa danh, s¶n vËt cña ®Þa ph­¬ng. TÝnh d©n téc cña tôc ng÷ Yªn B¸i biÓu hiÖn ë c¸ch t­ duy, quan niÖm thÈm mü, lèi nãi, lèi biÓu hiÖn. ViÖc sö dông c¸c h×nh ¶nh thiªn nhiªn miÒn nói Yªn B¸i lµm c¸c Èn dô nghÖ thuËt còng gãp phÇn t¹o nªn dÊu Ên ®Þa ph­¬ng vµ tÝnh d©n téc cña tôc ng÷ Yªn B¸i. 
Theo néi dung cã thÓ ph©n lo¹i tôc ng÷ Yªn B¸i thµnh c¸c tiÓu lo¹i sau:
	- Tôc ng÷ vÒ kinh nghiÖm lao ®éng s¶n xuÊt.
	- Tôc ng÷ vÒ con ng­êi x· héi.
	Tôc ng÷ Yªn B¸i ®­îc sö dông th­êng xuyªn trong lao ®éng s¶n xuÊt còng nh­ trong ®êi sèng x· héi. Nã lµ nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u ®­îc ®óc kÕt tõ l©u ®êi nh­ng vÉn cßn nhiÒu gi¸ trÞ trong ®êi sèng cña con ng­êi Yªn B¸i. §Æc biÖt lµ trong giao tiÕp hµng ngµy ®ång bµo c¸c d©n téc Yªn B¸i rÊt hay sö dông tôc ng÷.
	Chóng ta ch­a cã nh÷ng c«ng tr×nh s­u tÇm, kh¶o cøu thËt ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn trªn cë së khoa häc chuyªn ngµnh, còng ch­a cã sù ph©n lo¹i thËt khoa häc, ch­a nghiªn cøu vÒ tÝnh ®éc ®¸o cña tôc ng÷ tõng d©n téc vµ sù giao thoa, ¶nh h­ëng qua l¹i gi÷a c¸c d©n téc trªn ®Þa bµn Yªn B¸i. Tr­íc m¾t ®Ó phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y v¨n häc ®Þa ph­¬ng trong nhµ tr­êng, chóng t«i tuyÓn chän mét sè c©u tôc ng÷ cã tÝnh ®Þa ph­¬ng, d©n téc tiªu biÓu, phæ biÕn vµ phï hîp víi ®èi t­îng nhµ tr­êng. Bªn c¹nh tôc ng÷, Yªn B¸i cßn cã nhiÒu thµnh ng÷. Thµnh ng÷ Yªn B¸i còng mang ®Ëm dÊu Ên ®Þa ph­¬ng, d©n téc. §Ó ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n ®Þa ph­¬ng thªm sinh ®éng, chóng t«i còng tuyÓn chän mét sè c©u thµnh ng÷ cã tªn ®Þa danh, s¶n vËt ®Þa ph­¬ng cho häc sinh t×m hiÓu.
2. 2. Thµnh ng÷ cã tªn ®Þa danh, s¶n vËt ®Þa ph­¬ng:
	1. Muçi B¾c Pha(1) ma §¹i C¹i. 
 (Lôc Yªn)
2. N­íc MËu A ma ngßi Qu¹ch(2) 
 (V¨n Yªn)
3. §Òn §¹i C¹i cÇu ®­îc ­íc thÊy. 
 (Lôc Yªn)
4. Thãc B¹ch Hµ, gµ Linh M«n(3). 
 (Yªn B×nh)
5. ThÞt nai nói Ngµng, c¸ lµng B×nh Hanh(4). 
 (Yªn B×nh)
6. Cam An Thä, cä §«ng Lý, lóa §¹i §ång, chÌ ChÝnh T©m(5). 
 (Yªn B×nh)
 2.3. Tôc ng÷ vÒ lao ®éng s¶n xuÊt (kinh nghiÖm ®o¸n biÕt thêi tiÕt):
1. Trêi cã m©y h×nh v¶y c¸ th× m­a
 Trêi cã m©y h×nh v¶y beo(6) th× n¾ng. 
 ( Tôc ng÷ Tµy - TrÊn Yªn)
2. Con cãc xuèng n­íc ch¨n gÊm bá kh«ng
 Con cãc lªn bê ng­êi nghÌo chÕt rÐt. 
 (Tôc ng÷ Tµy - TrÊn Yªn)
3. Vßng s¾t th× lôt
 Vßng ®ång(7) th× h¹n. 
 (Tôc ng÷ Tµy - TrÊn Yªn)
2.4. Tôc ng÷ vÒ con ng­êi – x· héi (søc m¹nh ®oµn kÕt cña con ng­êi):
1. Mét ch©n ®øng kh«ng v÷ng
 Mét tay vç kh«ng kªu. 
 (Tôc ng÷ M«ng)
2. Vç tay cÇn nhiÒu ngãn
 Bµn b¹c cÇn nhiÒu ng­êi. 
 (Tôc ng÷ Th¸i)
3. NhiÒu sîi lanh(8) dÖt nªn v¶i
 Chung bông(9) dÔ lµm ¨n. 
 (Tôc ng÷ M«ng )
4. Rµo cã dµy míi tèt
 NhiÒu anh em, b¹n bÌ ®ïm bäc míi nªn. 
 (Tôc ng÷ Th¸i )
Chó thÝch:
( 1) B¾c Pha: Thµnh B¾c Pha thuéc khu di tÝch lÞch sö kh¶o cæ häc H¾c Y, huyÖn Lôc Yªn.
( 2) MËu A, Ngßi Qu¹ch: §Þa danh thuéc huyÖn V¨n Yªn
(3) B¹ch Hµ, Linh M«n: §Þa danh thuéc huyÖn Yªn B×nh (ch©u Thu VËt cò), thãc lµng B¹ch Hµ, gµ lµng Linh M«n ngon næi tiÕng kh¾p vïng.
(4) Nói Ngµng, B×nh Hanh: §Þa danh thuéc huyÖn Yªn B×nh( ch©u Thu VËt cò), thÞt nai ë nói Ngµng, c¸ ë lµng B×nh Hanh lµ ®Æc s¶n næi tiÕng.
(5) An Thä, §«ng Lý, §¹i §ång, ChÝnh T©m: §Þa danh thuéc huyÖn Yªn B×nh(ch©u Thu VËt cò, nay lµ lßng hå Th¸c Bµ) cã nh÷ng s¶n vËt ®­îc ­a chuéng ®· nªu trong c©u thµnh ng÷ .
( 6) Beo : Cßn gäi lµ hæ, cäp. V¶y beo: M©y v»n vÖn nh­ da beo (hæ).
(7) Vßng s¾t: Trêi cã mµu m©y nh­ mµu s¾t. Vßng ®ång: Trêi cã mµu m©y nh­ mµu ®ång.
 (8) Lanh: C©y th©n nhá vïng «n ®íi, trång lÊy sîi dÖt v¶i vµ cßn lÊy h¹t Ðp dÇu.
(9) Chung bông: C¸ch nãi cña ®ång bµo miÒn nói, ý nãi tuy nhiÒu ng­êi nh­ng cã cïng mét suy nghÜ vµ hµnh ®éng.
C©u hái ®äc – hiÓu:
1.T×m nghÜa cña c¸c c©u thµnh ng÷, c¸c nghÜa Êy nãi lªn tÝnh chÊt g× cña c¸c ®Þa danh ®­îc nãi tíi.
2. D©n gian dùa vµo ®©u ®Ó ®o¸n biÕt ®­îc thêi tiÕt m­a, n¾ng, nãng, l¹nh vµ hiÖn t­îng h¹n, lôt? T¹i sao l¹i ®o¸n biÕt ®­îc nh­ thÕ?
3. Kinh nghiÖm vÒ sù ®oµn kÕt ®· ®­îc diÔn t¶ qua c¸c h×nh ¶nh nµo? C¸c h×nh ¶nh Êy cã t¸c dông, ý nghÜa biÓu ®¹t nh­ thÕ nµo ?