Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tuần 6 - Năm học 2009-2010

Ngày soạn: 20 tháng 9 năm 2009 
 Tuần 6 – Tiết 11 
PHÁT SINH GIAO TỬ VÀ THỤ TINH
I. Mục tiêu :
a) Kiến thức :- Trình bày được các quá trình phát sinh giao tử ở ĐV 
 - Nêu được những điểm giống và khac nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và cái 
 - Xác định được thực chất của quá trình thụ tinh 
 - Phân tích được ý nghĩa của các quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biến dị 
b) Kĩ năng : Tiếp tục rèn kĩ năng quan sát , phân tích kênh hình và tư duy lí thuyết 
II. Chuẩn bị : Tranh phóng to hình 11 SGK 
III. Tiến trình : 
Ổn định : 
Kiểm tra : ( 8 phút ) - Nêu những diễn biến cơ bản của NST qua các kì của giảm phân ? 
 - So sánh nguyên phân và giảm phân ? 
Bài dạy : 
* Mở bài : Các tế bào con được tạo thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử , nhưng có sự khác nhau ở sự hình thành giao tử đực và giao tử cái 
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
NỘI DUNG
+ Giao tử là gì ? ( 2 phút )
* HOẠT ĐỘNG I : Tìm hiểu sự phát sinh giao tử đực và cái : ( 15 phút )
- Treo hình 11 : 
+ Trình bày quá trình phát sinh giao tử đực và cái ? 
- Chốt kiến thức 
+ Nêu những điểm giống và khác nhau cơ bản của 2 quá trình phát sinh giao tử đực và cái ? 
- Chốt kiến thức chuẩn 
* HOẠT ĐỘNG II : Tìm hiểu khái niệm thụ tinh : ( 5 phút )
+ Nêu khái niệm thụ tinh ? 
+ Bản chất của quá trình thụ tinh ? 
- Chốt kiến thức 
+ Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử đực và giao tử cái lại tạo được các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc?
* HOẠT ĐỘNG III : Tìm hiểu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh ( 5 phút ) 
+ Nêu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh về các mặt di truyền , biến dị và thực tiễn ? 
- QS hình , thảo luận nhóm . Ghi các ý chính vào PHT 
- Đại diện 2 nhóm trình bày . Các nhóm khác nhận xét , bổ sung 
- Dựa vào kênh chữ và kênh hình , phát biểu 
- Cá nhân nghiên cứu thông tin , trả lời 
- 4 tinh trùng chứa bộ NST đơn bội khác nhau về nguồn gốc à hợp tử có các tổ hợp NST khác nhau 
 - Về mặt di truyền : Giảm phân tạo bộ NST đơn bội ; thụ tinh khôi phục bộ NST lưỡng bội 
- Về mặt biến dị : Tạo ra các hợp tử mang những tổ hợp NST khác nhau ( BDTH ) 
Ý nghiã : Tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hóa 
I. Khái niệm giao tử : 
 Giao tử là những tế bào sinh dục đơn bội (n) được tạo ra từ sự giảm phân của các tế bào sinh giao tử ( tinh bào bậc 1 hoặc noãn bào bậc 1 ) và có khả năng thụ tinh để tạo hợp tử 
II. Sự phát sinh giao tử đực và cái ở Động vật : 
* Giống nhau : 
- Các tế bào mầm ( noãn nguyên bào , tinh nguyên bào ) đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần 
- Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều giảm phân để tạo ra giao tử 
* Khác nhau : 
 a) Qúa trình phát sinh giao tử đực ( tinh trùng ) : Xảy ra tại tinh hoàn : 
- Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc 2 
- Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II cho 2 tinh tử , các tinh tử phát sinh thành tinh trùng 
- Từ tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh tử phát sinh thành 4 tinh trùng 
b) Qúa trình phát sinh giao tử cái ( trứng ) : Xảy ra tại buồng trứng : 
- Noãn bào bậc 1 qua giảm phân I cho thể cực thứ nhất ( kích thước nhỏ ) và noãn bào bậc 2 ( kích thước lớn ) 
- Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho thể cực thứ 2 ( kích thước nhỏ ) và một tế bào trứng ( kích thước lớn ) 
- Kết quả : Mỗi noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho ra 3 thể cực và 1 tế bào trứng 
III. Thụ tinh : 
- Là sự kết hợp giữa một giao tử đực (n NST ) với một giao tử cái ( n NST ) 
( tinh trùng với trứng ) tạo thành một hợp tử (2n NST ) 
- Bản chất sự thụ tinh là sự kết hợp của hai bộ nhân đơn bội tạo ra bộ nhân lưỡng bội ở hợp tử 
IV. Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh :
- Qua giảm phân , giao tử được tạo thành mang bộ NST đơn bội (n ) . Qua thụ tinh , giao tử bố kết hợp với giao tử mẹ nên bộ NST lưỡng bội ( n )được phục hồi à Bộ NST đặc trưng của những loài sinh sản hữu tính được duy trì và ổn định qua các thế hệ 
- Tạo nguồn biến dị tổ hợp cho chọn giống và tiến hóa 
4 ) Củng cố : ( 7 phút ) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật ? 
 - Giải thích vì sao bộ NST đặc trưng của những loài sinh sản hữu tính lại được duy trì ổn định qua các thế hệ cơ thể ? 
 - Biến dị tổ hợp xuất hiện phong phú ở những loài sinh sản hữu tính được giải thích trên cơ sở tế bào học nào ? 
5 ) Hướng dẫn học ở nhà : ( 3 phút ) - Học bài , trả lời câu hỏi SGK 
 - Làm BT 3 , 5 vào vở BT 
 - Đọc mục “ Em có biết “ 
 - Đọc trước bài 12 
Ngày soạn: 20 tháng 9 năm 2009 
 Tuần 6 – Tiết 12 
 CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Mục tiêu :
a) Kiến thức : - Mô tả được một số đặc điểm của NST giới tính 
 - Trình bày được cơ chế NST xác định giới tính ở người 
 - Phân tích được những ảnh hưởng của các yếu tố môi trường trong và môi trường ngoài đến sự phân hóa giới tính 
b) Kĩ năng : Tiếp tục phát triển kĩ năng quan sát kênh hình và phát triển tư duy lí luận 
II. Chuẩn bị : Tranh phóng to hình 12.1 và 12.2 SGK 
III. Tiến trình : 
 1 ) Ổ n định ; 
 2 ) Kiểm tra : ( 8 phút ) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở Động vật ? 
 - Thụ tinh là gì ? Sự giảm phân và thụ tinh có ý nghĩa gì trong sự di truyền và sinh sản ? 
 3 ) Bài dạy : 
 * Mở bài : Sự phối hợp các quá trình nfuyên phân , giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn định bộ NST của loài qua các thế hệ . Cơ chế nào xác định giới tính của loài ? 
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
NỘI DUNG
* HOẠT ĐỘNG I : Tìm hiểu NST giới tính : ( 10 phút )
- Yêu cầu QS hình 8.2 : bộ NST của ruồi giấm 
+ Nêu những điểm giống và khác nhau của bộ NST của ruồi đực và ruồi cái ? 
à GV phân tích đặc điểm NST thường và NST giới tính 
- Treo hình 12.1 : 
+ Cặp NST nào là cặp NST giới tính ? 
+ NST giới tính có ở tế bào nào 
- Ở người : 
 44A + XX à Nữ 
 44A + XY à Nam 
+ So sánh điểm khác nhau của cặp NST thương và cặp NST giới tính? 
* HOẠT ĐỘNG II : Cơ chế NST xác định giới tính : ( 10 phút )
- Gíơi thiệu ví dụ cơ chế xác định giới tính ở người 
- Treo hình 12.2 : 
+ Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân ? 
+ Sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng nào tạo ra hợp tử phát triển thành con trai hay con gái ? 
- Gọi 1 HS lên trình bày trên tranh cơ chế NST xác định giới tính ở người 
- GV phân tích các khái niệm đồng giao tử , dị giao tử và sự thay đổi tỉ lệ nam , nữ theo lứa tuổi 
+ Vì sao tỉ lệ con trai và con gái sinh ra = 1 : 1 ? Tỉ lệ này đúng trong điều kiện nào ? 
+ Sinh con trai hay con gái do người mẹ đúng không ? Tại sao 
* HOẠT ĐỘNG III ; Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính : ( 7 phút )
- Giới thiệu : Bên cạnh NST giới tính có các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính 
+ Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính ? 
+ Sự hiểu biêt về cơ chế xác định giới tính có ý nghĩa như thế nào trong sản xuất ? 
- Giống nhau : 
Số lượng : 8 NST 
Hình dạng : 1 cặp hình hạt và 2 cặp chữ V 
- Khác nhau : Ruồi đực : 1 chiếc hình que , 1 chiếc hình móc – Ruồi cái : 1 cặp hình que 
- Cặp NST số 23 khác nhau giữa nam và nữ 
- Nêu điểm khác nhau về hình dạng , số lượng , chức năng 
- QS hình , thảo luận nhóm: Qua giảm phân : 
+ Mẹ sinh ra 1 loại trứng 22A + X 
+ Bố sinh ra 2 loại tinh trùng 22A + X và 22A + Y 
- Sự thụ tinh giữa trứng X với tinh trùng X à XX (Gái ) ; trứng X với tinh trùng Y à XY ( Trai ) 
- 1 HS trình bày , lớp theo dõi , bổ sung 
- Do 2 loại tinh trùng tạo ra với tỉ lệ ngang nhau và tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau . Tỉ lệ này đúng với số lượng thống kê đủ lớn
- Hoocmôn , nhiệt độ , cường độ ánh sáng  
- HS lấy ví dụ để phân tích 
I. Nhiễm sắc thể giới tính : 
- Trong tế bào lưỡng bội (2n ) của mỗi loài , bên cạnh các NST thường (A ) tồn tại thành từng cặp tương đồng còn có 1 cặp NST giới tính ( tương đồng XX , không tương đồng XY ) 
- NST giới tính mang gen qui định giới tính của cơ thể ( tính đực , cái ) và những đặc tính kèm theo 
- NST giới tính còn nằm trên tế bào sinh dục (n) 
 VD : + Tế bào lưỡng bội của người có 2n = 46 gồm 44 NST thường (44A) và một cặp NST giới tính ( XX : nữ ; XY: nam ) 
 + Tế bào lưỡng bội ở gà có 2n = 78 gồm 76 NST thường ( 76A ) và một cặp NST giới tính ( XX: Gà trống ; XY : gà mái ) 
II. Cơ chế NST xác định giới tính : 
- Sự tự nhân đôi , phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh là cơ chế tế bào học của sự xác định giới tính
- Trong phát sinh giao tử , cặp NST XY tạo hai loại tinh trùng X = Y . Qua thụ tinh , hai lọai tinh trùng này kết hợp với trứng X tạo hai loại tổ hợp XX = XY à Tỉ lệ đực : cái 1 : 1 ở đa số loài 
- Sơ đồ lai : ( Ở người ) 
 P : 44A + XY X 44A + XX
 GP : 22A+X , 22A+Y 22A+X
 F1: 44A+XX 44A+XY
 ( Con gái ) ( Con trai ) 
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính : 
Sự phân hóa giới tính còn chịu ảnh hưởng của các nhân tố môi trường bên trong ( Hoocmôn ) hoặc bên ngoài ( nhiệt độ , ánh sáng , Nồng độ CO2  ) . Nắm được cơ chế xác định giới tính người ta có thể chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực : cái ở vật nuôi , cây trồng cho phù hợp với mục đích sản xuất 
4 ) Củng cố : ( 7 phút ) - Hoàn thành bảng : Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính 
NST giới tính 
NST thường 
1- Tồn tại một cặp trong tế bào lưỡng bội 
2 - 
3 - 
1 - 
2 – Luôn tồn tại thành cặp tương đồng 
3 – Mang gen qui định tính trạng thường của cơ thể 
+ Người ta có thể điều chỉnh tỉ lệ đực, cái ở vật nuôi ? Điều đó có ý nghĩa gì trong thực tiễn ? 
5 ) Hướng dẫn học ở nhà : ( 3 phút ) - Học bài theo nội dung SGK 
 - Làm câu hỏi 1 , 2 , 5 vào vở BT 
 - Ôn lại bài 2 cặp tính trạng của Menđen