Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tiết 44: Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống sinh vật

TIẾT : 42 
NS :
ND :
	BÀI 42 :
 ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG
LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬT
A/ MỤC TIÊU :
Kiến thức : 
HS nêu được những ảnh hưởng của nhân tố sinh thái ánh sáng đến các đặc điểm hình thái, giải phẩu , sinh lí , tập tính của sinh vật.
Giải thích được sự thích nghi của sinh vật.
Kỹ năng :Rèn kỹ năng tư duy logic : nâng cao khả năng phân tích thông tin để tìm ra kiến thức.
Thái độ :Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật .
B/ TRỌNG TÂM : 
Aùnh sáng làm thay đổi những đặc điểm hình thái , sinh lý của thực vật.
Aùnh sáng làm ảnh hưởng đến đời sống của động vật : hoạt động , sinh trưởng , sinh sản 
C/ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC :
H.42.1 ; H.42.2 sgk 
Bảng 42.1 sgk / trang 122.
D/ HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC :
* KIỂM TRA BÀI CŨ:
 - Gọi 1 HS lên bảng : dựa vào bài tập 1 /sgk /trang 121 à xác định các nhân tố vô sinh có trong môi trường.
 - 1HS lên làm bài tập 2 : Vẽ sơ đồ mô tả giới hạn sinh thái của loài xương rồng sa mạc ( sgk / trang 121 )
 - 1HS nêu các khái niệm về :
 * Môi trường sống của sinh vật ?
 * Nhân tố sinh thái là gì ?
 * Giới hạn sinh thái ?
* BÀI MỚI :
- VÀO BÀI : ( GV nêu vấn đề ) : Khi chuyển một sinh vật từ nơi có ánh sáng mạnh sang nơi có ánh sáng yếu ( hoặc ngược lại ) thì khả năng sống của chúng sẽ như thế nào ? Nhân tố ánh sáng có ảnh hưởng như thế nào tới đời sống sinh vật ?
Hoạt động 1 :
I/ TÌM HIỂU ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG LÊN ĐỜI SỐNG THỰC VẬT:
- Mục tiêu : HS thấy được ảnh hưởng của ánh sáng tới hình thái và hoạt động sinh lí của cây.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- y/c HS đọc thông tin + quan sát H.42.1 và H.42.2 + thảo luận nhóm à hoàn thành biểu bảng 42.1 /sgk / trang 123 .
-GV gợi ý bằng các câu hỏi để HS thảo luận:
1) Cây sống nơi quang đãng là những cây sống nơi có ánh sáng mạnh mọc riêng lẻ nơi trống trải ( như : bạch đàn , lúa , thông )
2) Cây sống nơi có ánh sáng yếu ( bóng râm , trong nhà , dưới tán cây khác như : trầu bà , lan Ý, cây lá lốt  ) 
3) Khi so sánh về lá cây : chú ý kích thước phiến lá , màu sắc và chiều cao thân cây , số cành cây  
4) So sánh về cường độ quang hợp, hiện tượng thoát hơi nước ? 
- Phân công nhóm 1+2+3 : thảo luận Phần so sánh về đặc điểm hình thái 
- Nhóm 4 +5+6 à đặc điểm sinh lí
* Sau khi HS hoàn thành bảng 42.1 à nêu tiếp 1 số câu hỏi 
H:Aùnh sáng ảnh hưởng lên đời sống thực vật như thế nào ?
H: Dựa vào khả năng thích nghi với điều kiện chiếu sáng của môi trường , thực vật được chia thành mấy nhóm ?
H: Hãy kể tên 1 số cây ưa sáng và ưa bóng mà em biết ?
* GV cung cấp thêm thông tin à liên hệ thực tế : Trong nông nghiệp , người nông dân đã biết áp dụng điều này vào sản xuất là trồng xen kẽ cây để tăng năng suất và tiết kiệm đất ( như : trồng bắp xen kẽ với đậu )
-Hoạt động nhóm : thảo luận nhóm theo nội dung đã được GV phân công .
-y/c hoàn thành bảng :
1 ) So sánh về đặc điểm hình thái :
Đặc điểm
Cây ưa sáng
Cây ưa bóng
Lá 
- nhỏ , dãy ,màu nhạt 
- Xếp nghiêng so với mặt đất
- lớn , mỏng , sẫm màu .
- Xếp nằm ngang so với mặt đất.
Thân 
- thân thấp , nhiều cành , tán rộng.
- thân cao , ít cành, tán ít.
2 ) Hoạt động sinh lí :
Đặc điểm
Cây ưa sáng
Cây ưa bóng
Quang hợp
Quang hợp khi cao khi có ánh sáng mạnh
Quang hợp tốt khi ánh sáng yếu 
Thoát hơi nước
Cường độ cao dưới ánh sáng mạnh
Aùnh sáng yếu à quang hợp thuận lợi
Hô hấp
Cường độ cao khi ánh sáng mạnh
Aùnh sáng yếu à hô hấp yếu .
- y/c trả lời :
* Aùnh sáng ảnh hưởng đến hình thái và hoạt động sinh lí của thực vật .
* Chia thành 2 nhóm : cây ưa sáng và cây ưa bóng.
* Cây ưa sáng : bạch đàn , xà cừ , thông , lúa , bắp , đậu , đa số cây công nghiệp
* Cây ưa bóng : lá lốt , trầu không, vạn niên thanh . 
	TIỂU KẾT :
I/ ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG LÊN ĐỜI SỐNG THỰC VẬT :
Aùnh sáng có ảnh hưởng tới hình thái va øhoạt động sinh lí của cây .
Có nhóm cây ưa sáng và nhóm cây ưa bóng thích nghi với điều kiện chiếu sáng khác nhau .
1 ) Nhóm cây ưa sáng : có phiến lá nhỏ ,dày, màu nhạt , xếp nghiêng so với mặt đất , thân thấp , nhiều cành , quang hợp tốt va øđiều tiết thoát hơi nước linh hoạt khi có ánh sáng mạnh ( như : bạch đàn , thông, lúa , bắp , đậu , các cây công nghiệp.)
2 ) Nhóm cây ưa bóng : Phiến lá to , mỏng , sẫm màu , xếp nằm ngang so với mặt đất ,thân cao , ít cành , quang hợp khi có ánh sáng yếu , cường độ điều tiết thoát hơi nước kém ( như : trầu không , vạn niên thanh , lá lốt  ) 
Hoạt động 2 :
Mục tiêu : Tìmhiểu ảnh hưởng của ánh sáng tới đời sống động vật.
GV
HS
- Chuyển ý : Liệu ánh sáng có ảnh hưởng đến đời sống của động vật hay không ? 
( Để trả lời câu hỏi này GV y/c HS đọc thí nghiệm + phân tích thông tin và trả lời câu hỏi theo Đ sgk / trang 123 
- Gọi đạidiện 2 nhóm trả lời 2 câu hỏi ở Đ , vài nhóm khác nhận xét , bổ sung .
-Cho 1 HS đọc thông tin à lớp chú ý nghe àrút ra nhận xét .
- Sau khi HS nêu được nhận xét à GV bổ sung thêm : Từ đó ta có thể kết luận : ánh sáng ảnh hưởng đến sự hoạt động , khả năng sinh trưởng và sinh sản của động vật.
- y/c HS đọc tiếp các thông tin và trả lời các câu hỏi :
H: Aùnh sáng có ảnh hưởng tới những đặc điểm nào của động vật ?
TIỂU KẾT :
II/ ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG LÊN ĐỜI SỐNG ĐỘNG VẬT :
( Cho HS ghi tóm tắt ở sgk / trang 124 ).
- Hoạt động nhóm : đọc thí nghiệm à thống nhất đáp án .
- y/c trả lời :
Kiến sẽ đi theo hướng ánh sáng do gương phản chiếu 
Vậy ánh sáng có ảnh hưởng tới khả năng định hướng di chuyển của động vật.
Aùnh sáng giúp động vật nhận biết các vật và định hướng di chuyển trong không gian.
- Hoạt động lớp : cá nhân đọc thông tin và trả lời câu hỏi GV nêu ra 
-y/c trả lời :
* Aùnh sáng ảnh hưởng tới khả năng định hướng di chuyển trong không gian , là nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động , khả năng sinh trưởng và sinh sản của động vật.
* Động vật được chia thành 2 nhóm : Nhóm động vật ưa sáng và nhóm động vật ưa tối .
 - Nhóm động vật ưa sáng : ong , gà , chim , nhím , ngựa , trâu 
 - Nhóm động vật ưa tối : thằn lằn , cú mèo ,cáo , sếu 
* TỔNG KẾT BÀI : Cho 1 HS đọc phần tóm tắt sgk
- CỦNG CỐ BÀI : 
H: Aùnh sáng ảnh hưởng gì đến đời sống thực vật và động vật ?
	TL :Đối với động vật à ánh sáng ảnh hưởng đến khả năng định hướng , di chuyển của động vật , là nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động , khả năng sinh trưởng và sinh sản của động vật.
 Đối với thực vật à ánh sáng làm thay đổi những đặc điểm hình thái , sinh lí của thực vật.
- DẶN DÒ : 
	* Học bài ( khung hồng + biểu bảng 42.1 + xem thí dụ ở sgk - phần II 
	* Hoàn thành bảng 42.1 ( chi tiết ) à HS dùng viết chì ghi vào bảng .