Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 4

bản chỉ là một người nhưng vẫn xưng chúng tôi chứ không xưng tôi. Giải thích vì sao.
+ GV yêu cầu HS đọc BT3 (S/40). Đọc đoạn trích sau:
 Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây.”.Sứ giả vào, đứa bé bảo: “Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này.”.
 Phân tích từ xưng hô mà cậu bé dùng để nói với mẹ và với sứ giả. Cách xưng hô này nhằm thể hiện điều gì?
+ GV yêu cầu HS đọc BT4 (S/40). Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói trong chuyện sau:
 “Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa: 
- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là... 
Người thầy giáo già hoảng hốt: 
- Thưa ngài, ngài là... 
- Thưa thầy, với thầy con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào...”
(Trích SGK Ngữ văn 9 – tập 1, trang 40) 
+ GV yêu cầu HS đọc BT5 (S/40-41). Đọc đoạn trích sau:
 Đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập” đến nửa chừng, Bác dừng lại và bỗng hỏi:
 - Tôi nói , đồng bào nghe rõ không?
 Một triệu con người cùng đáp ,tiếng vang như sấm: - Co...o... ó...!
 Từ giây phút đó ,Bác cùng với cả biển người đã hoà làm một...
Hỏi: Phân tích cách dùng từ xưng hô của Bác Hồ ?
+ GV yêu cầu HS đọc BT6 (S/40-41). (Đoạn trích “Tắt đèn, Ngô Tất Tố: S/41-42.
+ GV hỏi: Các từ ngữ xưng hô trong đoạn trích được ai dùng và dùng với ai ? Phân tích vị thế xã hội, thái độ, tính cách của từng nhân vật qua cách xưng hô của họ. Nhận xét sự thay đổi cách xưng hô của chị Dậu và giải thích lí do của sự thay đổi đó.
I. TỪ NGỮ XƯNG HÔ VÀ VIỆC SỬ DỤNG TỪ NGỮ XƯNG HÔ:
VD1: (S/38). Một số từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
Tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng em, mày, cậu, chúng mình, hắn, gã, họ, ông ấy, bá ấy, chị ấy, cô ấy,…
* Cách dùng:
- Ngôi thứ nhất: Tôi, tao, tớ,…
- Ngôi thứ hai: mày, mi, chúng mày,…
- Ngôi thứ ba: nó, hắn, chúng nó,…
- Suồng sã: mày, tao,…
- Thân mật: anh, chị, em,…
- Trang trọng: quí ông, quí bà, quí vị,…
VD2: (S/38). 
- Các từ ngữ xưng hô trong hai đoạn trích trên:
(a) em, anh.
(b) ta, chú mày.
- Phân tích:
(a) - Khi Dế Choắt nói với Dế Mèn, Dế Choắt xưng hô là: em-anh; còn Dế Mèn xưng hô là: ta – chú mày.
- Đây là cách xưng hô bất bình đẳng. Dế Choắt thì có mặc cảm thấp hèn; còn Dế Mèn thì ngạo mạn, hách dịch
(b) - Cả hai nhân vật đều xưng hô là: tôi – anh.
- Đây là cách xưng hô bình đẳng. Dế Mèn thì không còn ngạo mạn, hách dịch vì đã nhận ra “tội ác” của mình; còn Dế Choắt thì hết mặc cảm và sợ hãi.
* Ghi nhớ: S/39.
Tiếng Việt có một hệ thống xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm.
Người nói cần căn cứ vào đối tượng và đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
II. LUYỆN TẬP:
Bài tập 1: (S/39).
Nhaàm “chuùng ta” vôùi “chuùng em” (chuùng toâi) vì:
+ Chuùng ta: goàm caû ngöôøi noùi vaø ngöôøi nghe. 
+ Chuùng em, chuùng toâi: khoâng goàm ngöôøi nghe.
Bài tập 2: (S/40).
 Để thể hiện tính khách quan và sự khiêm tốn của tác giả. 
Bài tập 3: (S/40).
* Với mẹ: Gọi người sinh ra mình là “mẹ”
=> Cách gọi thông thường.
* Với Sứ giả: “Ông – ta” 
=> Biểu hiện về một cậu bé có dấu hiệu kì lạ, khác thường, mang màu sắc của truyền thuyết.
Bài tập 4: (S/40).
- Vị tướng là người “tôn sư  trọng đạo” nên vẫn xưng hô với thầy giáo cũ của mình là thầy và con. 
- Người thầy lại rất tôn trọng địa vị hiện tại của người học trò cũ nờn gọi là ngài.
=> Đó là cách đối nhân xử thế rất thấu tình, đạt lí.
Bài tập 5: (S/40-41).
- Trước Cách mạng, thực dân xưng hô: “quan lớn” và gọi nhân dân là “bọn khố rách áo ôm”; vua xưng là “trẫm” và gọi quan là “khanh”, nhân dân là “lê dân”, “con dân”, “bách tính”...cách gọi này có thái độ miệt thị hoặc có sự ngăn cách ngôi thứ rõ ràng.
- Cách xưng hô của Bác Hồ gần gũi, thân mật và thể hiện sự thay đổi về chất trong mối quan hệ giữa lãnh tụ cách mạng và quần chúng cách mạng.
Bài tập 6: (S/41).
- Cai lệ là kẻ có quyền thế nên xưng hô trịnh thượng, hống hách.
- Chị Dậu là người thấp cổ bé họng nên xưng hô một cách nhún nhường. Sự thay đổi cách xưng hô của chị Dậu phản ánh những biến thái về tâm lí và những hành vi ứng xử trong một hoàn cảnh đang bị cường quyền bạo lực dồn đuổi đến bước đường cùng.
IV. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
- Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt:Phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm.
- Sử dụng từ ngữ xưng hô: Căn cứ vào đối tượngvà các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp.
- Học bài + Xem lại các bài tập. 
- Soạn: “Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp”.
 TUẦN 4 Ngày soạn:…………………………… 
 TIẾT 19 Ngày dạy:……………………………. 
Tiếng Việt 	CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Bài này giup HS nắm được hai cách dẫn lời nói hoặc ý nghĩ: cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp.
TRỌNG TÂM, KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ.
1. Kiến thức: 
- Cách dẫn trực tiếp và lời dẫn trực tiếp.
- Cách dẫn gián tiếp và lời dẫn gián tiếp.
2. Kĩ năng: 
- Nhận ra được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
- Sử dụng được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp trong quá trình tạo lập văn bản.
3.Thái độ: Dùng đúng mục đích, yêu cầu cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp tăng hiệu quả giao tiếp.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số:	
9A1/ (Vắng : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ) 9A3/ (Vắng: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .)
9A2/ (Vắng : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ) 9A5/ (Vắng: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .)
2. Kiểm tra: Trong các văn bản khoa học, nhiều khi tác giả của văn bản chỉ là một người nhưng vẫn xưng chúng tôi chứ không xưng tôi. Giải thích vì sao ?
à Để thể hiện tính khách quan và sự khiêm tốn của tác giả. 
3. Bài mới: 
 Trong hội thoại người ta có thể dẫn lại lời nói hay ý nghĩ của một người hay của nhân vật mà lời nói là ý nghĩ được nói ra,ý nghĩ là lời nói bên trong chưa được nói ra. Có khi lời nói bên trong đúng, nghiêm túc nhưng nếu biến nó thành lời bên ngoài thì không thích hợp ví dụ như truyện cười Sgk. Khi tạo tập văn bản viết, ta thường dẫn lời nói hay ý nghĩ của một người, một nhân vật. Song cách dẫn đó của ta đã đúng hay chưa? Có những cách dẫn nào; để tìm hiểu về vấn đề này, mời các em sẽ tìm hiểu bài học hôm nay.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY - TRÒ
NỘI DUNG GHI BẢNG
HĐ1: Tìm hiểu cách dẫn trực tiếp.
+ GV yêu cầu HS đọc VD: S/53. Đọc các đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long) và trả lời câu hỏi.
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng , bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. Ấy thế là một hôm , bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói : “Đấy , bác cũng chẳng “thèm” người là gì ?” . 
b) Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”.
+ GV hỏi: Trong đoạn trích (a), bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩ của nhân vật? Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng những dấu gì ?
+ HS đáp: Phaàn in ñaäm trong ñoaïn vaên (a) laø lôøi noùi cuûa nhaân vaät. Noù ñöôïc ngaên caùch vôùi phaàn tröôùc ñoù baèng daáu hai chaám vaø daáu ngoaëc keùp.
+ GV hỏi: Trong ñoaïn trích (b), boä phaän in ñaäm laø lôøi noùi hay yù nghó cuûa nhaân vaät? Noù ñöôïc ngaên caùch vôùi boä phaän ñöùng tröôùc baèng nhöõng caâu gì?
+ HS đáp: Trong ñoaïn trích (b), phaàn in ñaäm laø yù nghó. Noù ñöôïc ngaên caùch vôùi phaàn tröôùc ñoù baèng daáu hai chaám vaø ngoaëc keùp.
+ GV tiếp: Trong caû hai ñoaïn trích, coù theå thay ñoåi vò trí giöõa boä phaän in ñaäm vôùi boä phaän ñöùng tröôùc noùù khoâng? Neáu ñöôïc thì hai boä phaän aáy ngaên caùch nhau baèng nhöõng daáu gì?
+ HS đáp: Coù theå thay ñoåi vò trí giöõa phaàn in ñaäm vôùi phaàn tröôùc ñoù. Khi ñoù, ta duøng daáu ngoaëc keùp vaø gaïch ngang ñeå ngaên caùch giöõa hai phaàn.
HĐ2: Tìm hiểu cách dẫn gián tiếp.
+ GV yêu cầu HS đọc VD: S/53-54. Đọc các đoạn trích sau vả trả lời câu hỏi.
a) Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết con gái đâu mà sợ. 
b) Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật. 
+ GV hỏi: Trong ñoaïn trích (a), boä phaän in ñaäm laø lôøi noùi hay yù nghó? Noù coù ñöôïc ngaên caùch vôùi boä phaän ñöùng tröôùc baèng daáu gì khoâng?
+ HS: Trong ví dụ (a), phần câu in đậm là lời nói của nhân vật. Đây là nội dung của lời khuyên như có thể thấy ở từ khuyên trong phần lời của người dẫn.
+ GV hỏi: Trong ñoaïn trích (b), boä phaän in ñaäm laø lôøi noùi hay yù nghó? Giöõa boä phaän in ñaäm vaø boä phaän ñöùng tröôùc coù töø gì? Coù theå thay theá töø ñoù baèng töø gì ?
+ HS đáp: Phaàn in ñaäm trong ñoaïn (b) laø yù nghó vì trước đó có từ hiểu. Noù ñöôïc ngaên caùch vôùi phaàn tröôùc ñoù baèng töø “raèng”. Coù theå thay töø “raèng” thaønh töø “laø” trong trường hợp này.
+ GV chỉ định 1HS đọc chậm, rõ Ghi nhớ: S/54. 
HĐ3: Hướng dẫn luyện tập.
+ GV yêu cầu HS đọc BT1 (S/54). Tìm lôøi daãn trong nhöõng ñoaïn trích sau (trích töø truyeän ngaén Laõo Haïc cuûa Nam Cao). Cho bieát ñoù laø lôøi noùi hay yù nghó ñöôïc daãn, laø lôøi daãn tröïc tieáp hay lôøi daãn giaùn tieáp. a) Noù cöù laøm in nhö noù traùch toâi; noù keâu ö öû, nhìn toâi, nhö muoán baûo toâi raèng: “A! Laõo giaø teä laém! Toâi aên ôû vôùi laõo nhö theá maø laõo ñoái xöû vôùi toâi nhö theá aø?”. b) Sau khi thaèng con ñi, laõo töï baûo raèng: “Caùi vöôøn laø cuûa con ta. Hoài coøn moà ma meï noù, meï noù coá thaét löng buoäc buïng, deø seûn maõi, môùi ñeå ra ñöôïc naêm möôi ñoàng baïc taäu. Hoài aáy moïi thöùc coøn reû caû…”.
+ GV yêu cầu HS đọc BT2 (S/54-55). Vieát 1 ñoaïn vaên nghi luaän coù noäi dung lieân quan ñeán moät trong ba yù kieán döôùi ñaây. Trích daãn yù kieán ñoù theo hai caùch: daãn tröïc tieáp vaø daãn giaùn tieáp.
a) Chuùng ta phaûi