Giáo án Ngữ văn 9 - Trường THCS Lý Thường Kiệt – TP Long Xuyên

an, có thể tản mạn không cần gò bó theo hệ thống, kết cấu gì, nhưng vẫn tuân theo một tư tưởng cảm xúc chủ đạo (ví dụ: ở bài này là thái độ phê phán thói ăn chơi xa xỉ và tệ nhũng nhiễu nhân dân của bọn vua chúa và lũ quan lại hầu cận). Lối ghi chép của tùy bút giàu chất trữ tình hơn ở các loại ghi chép khác (ví dụ như bút kí, kí sự).
Bài tập 2: Viết đoạn ngắn phát biểu cảm nghĩ về tình cảnh khốn khổ của người dân thời vua Lê chúa Trịnh. (Về nhà).
IV. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
- Làm bài tập ở sách giáo khoa, yêu cầu viết đoạn ngắn phát biểu cảm nghĩ về tình cảnh khốn khổ của người dân thời vua Lê chúa Trịnh.
- Tìm đọc tác phẩm Hoàng Lê Nhất Thống Chí.
- Tóm tắt hồi thứ 14
- Soạn bài Hoàng Lê Nhất Thống Chí.
TUẦN 5 Ngày soạn:……………………………...
TIẾT 23,24 Ngày dạy:……………………………… 
Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (2 tiết) 
- Hồi thứ mười bốn -
(Của Ngô Gia Văn Phái)
MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
 - Bước đầu làm quen với thể loại tiểu thuyêt chương hồi
 - Hiểu được diễn biến truyện, giá trị nội dung, nghệ thuật của đoạn trích.
 II. TRỌNG TÂM, KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ.
1. Kiến thức: 
- Những hiểu biết chung về nhóm tác giả thuộc Ngô gia văn phái, về phong trào Tây Sơn và người anh hùng dân tộc QuangTrung - Nguyễn Huệ.
- Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong tác phẩm viết theo thể loại tiểu thuyết chương hồi.
- Một trang sử oanh liệt của dân tộc ta: QuangTrung đại phá 20 vạn quân Thanh, đánh đuổi giặc xâm lược ra khỏi bờ cõi.
2. Kĩ năng:
- Quan sát các sự việc được kể trên bản đồ.
- Cảm nhận sức trỗi dậy kì diệu của tinh thần dân tộc, cảm quan hiện thực nhạy bén, cảm hứng yêu nước của tác giả trước những văn bản liên quan.
3. Thái độ: Giáo dục lòng tự hào về truyền thống ngoại xâm kiên cường của cha ông 
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số.
9A1/ (Vắng : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ) 9A3/ (Vắng: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .)
9A2/ (Vắng : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ) 9A5/ (Vắng: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .)
2. Kiểm tra: Kể tóm tắt văn bản Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh:
Khoảng năm Giáp Ngọ, trong nước có chúa Trịnh Sâm thích chơi đèn đuốc, thường ngự ở các ly cung. Xây dựng đình đài liên miên. Nhân việc đó, nội quan đều mặc quần áo đàn bà, cải trang để bán một số đồ vật kiếm tiền. Có lúc cho bọn nhạc công ngồi trên gác chuông chùa Trấn Quốc và chơi vài bài. Mỗi khi tìm thấy những loài trân cầm dị thú, Chúa đều thu hết. Bọn quan lại thấy thế bèn mượn gió bẻ măng, hù doạ nhân dân. Hễ thấy nhà giàu nào có cây cảnh hay đồ vật đẹp nào đều quy cho vào tội phụng thủ, người ta phải van xin chí chết mới được tha. Nhà tác giả cũng có trồng một cây lê và hai cây lựu nở hoa rất đẹp nhưng cũng phải chặt đi cũng vì cớ ấy.
3. Bài mới: 
	Cùng viết về những năm tháng cuối cùng của triều đình Lê -Trịnh , cùng phê phán sự xa hoa, hưởng lạc của chúa , sự tham nhũng, lộng hành, thối nát, của đám quan lại thừa cơ đục nước béo cò, nếu Hoàng Lê nhất thống chí chọn thể loại tiểu thuyết lịch sử, Lê Hữu Trác chọn thể kí sự ( Thượng kinh kí sự ) thì Phạm Đình Hổ chọn thể tuỳ bút với cốt truyện đơn giản, kết cấu bố cục tự do tuỳ theo cảm xúc mà ghi chép những điều mắt thấy tai nghe. Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh là một trong 88 mẩu truyện nhỏ mà tác giả tuỳ theo ngọn bút viết trong mua một cách tự nhiên, thoải mái, chân thực chi tiết xen những lời bình chú ngắn gọn.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY - TRÒ
NỘI DUNG GHI BẢNG
HĐ1: Giới thiệu văn bản.
+ GV cho HS đọc phần chú thích Tác giả (S/70): Ngô gia văn phái: một nhóm tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì, ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội), trong đó hai tác giả chính là Ngô Thì Chí (1753 – 1788), làm quan thời Lê Chiêu Thống, và Ngô Thì Du (1772 – 1840), làm quan dưới triều nhà Nguyễn.
+ GV cho HS đọc văn bản và xác định bố cục: 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu…hôm ấy là ngày 25 tháng chạp năm Mậu Thân (1788): Quân Thanh chiếm Thăng Long, Nguyễn Huệ xưng vương, trực tiếp cầm quân đánh giặc.
- Phần 2: Vua Quang Trung…kéo vào thành: Cuộc tiến quân thần tốc và chiến thắng oanh liệt của ta.
- Phần 3: Phần còn lại: Sự thất bại của quân Thanh và số phận của vua, tôi Lê Chiêu Thống.
+ GV yêu cầu HS tóm tắt văn bản.
+ Đại ý: Ghi lại sự kiện vua Quang Trung đại phá quân Thanh vào mùa xuân năm 1789, lập nên triều đại Tây Sơn. Phản ánh bộ mặt thảm hại của bọn cướp nước và bán nước.
HĐ2: Phân tích văn bản.
+ GV yêu cầu HS đọc lại phần 1.
+ GV hỏi: Trong khoảng thời gian không dài, từ 20-10 đến 30-12 năm 1788, khi nhận được tin cáo cấp của đô đốc Nguyễn Văn Tuyết, Nguyễn Huệ đã có thái độ và quyết định gì ? Ông đã làm được những việc gì ? Điều đó chứng minh ông là con người có phẩm chất gì ?
* Khi nghe tin quân Thanh đến Thăng Long:
- Bắc Bình Vương giận lắm.
- Ông họp các tướng sĩ lại.
- Định cầm quân đi ngay.
- Mọi người khuyên.
+ GV hỏi: Qua những lời phủ dụ của vua Quang Trung trong buổi duyệt binh lớn ở Nghệ An, với bọn Sở, Lân, Ngô Thì Nhậm và cuộc trò chuyện với cống sĩ La Sơn, lại chứng tỏ nhà vua còn có phẩm chất gì ?
+ HS đáp: Quang Trung là nhà lãnh đạo, chính trị, quân sự, ngoại giao có trí tuệ sáng suốt, nhìn xa thấy rộng, biết mình biết người, sâu sắc và tâm lí, ân uy gồm đủ.
+ GV cho HS đọc lại phần 2.
+ GV chốt ý nghĩa văn bản cho HS ghi vào vở.
+ GV chốt nghệ thuật văn bản cho HS ghi vào vở.
+ GV cho HS đọc Ghi nhớ: S/72. Với quan điểm lịch sử đúng đắn và niềm tự hào dân tộc, các tác gỉa Hoàng lê nhất thống chí đã tái hiện chân thực hình ảnh người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân thanh, sự thảm bại của quân tướng nhà thanh và số phận bi đát của vua tôi lê chiêu thống. 
I. GIỚI THIỆU:
1. Tác giả: (S/70).
2. Tác phẩm: 
- Là quấn tiểu thuyết lịch sử có quy mô lớn, phản ánh những biến động lịch sử ở nước nhà từ cuối thế kỉ XVIII đên những năm đầu XIX.
- Đoạn trích nằm ở hồi thứ 14.
- Thể loại : Là tiểu thuyết lịch sử, chương hồi viết bằng chữ Hán à Chịu ảnh hưởng của Tam Quốc Chí.
- Bố cục: 3 phần.
- PTBĐ: Tự sự + Miêu tả + Nghị luận.
* Tóm tắt: Quân Thanh kéo vào Thăng Long, tướng Tây Sơn là Ngô Văn Sở lui quân về vùng núi Tam Điệp. Được tin Quang Trung rất giận, bèn họp tướng sĩ định thân chinh cầm quân đi ngay. Nhưng nghe mọi người đến họp khuyên Ông đã lên ngôi vua ở Phú Xuân, tự đốc xuất đại binh nhằm ngày 25 tháng Chạp năm 1788 tiến quân ra Bắc diệt Thanh. Dọc đường vua Quang Trung cho kén thêm quân lính, mở cuộc duyệt binh lớn, chia quân thành các đạo, chỉ dụ tướng lĩnh, mở tiệc khao quân vào ngày 30 tháng Chạp. Hẹn đến ngày mùng 7 Tết thắng giặc mở tiệc ăn mừng ở Thăng Long. Đội quân của Quang Trung đánh đến đâu thắng đến đấy, khiến quân Thanh đại bại. Ngày mùng 3 Tết quân Tây Sơn công phá đồn Hà Hồi, sáng sớm ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi, trưa mùng 5 Tết tiến binh đến Thăng Long. Tướng Thanh là Tôn Sĩ Nghị vội vã tháo chạy về nước, vua Lê Chiêu Thống cùng gia quyến vội vã chạy trốn theo.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Hình ảnh vua Quang Trung Nguyễn Huệ:
+ Khi nghe tin quân Thanh đến Thăng Long:
- Bắc Bình Vương giận lắm.
- Ông họp các tướng sĩ lại.
- Định cầm quân đi ngay.
- Mọi người khuyên.
à Ông làm lễ tế trời ,lên làm vua.
=> Chứng tỏ ông là con người có hành động mạnh mẽ, nhanh nhẹn, quả quyết, xông xáo có tính toán trước sau, có tham khảo ý kiến những cộng sự, những người giúp việc.
- PhÈm chÊt ®Çu tiªn lµ con ngêi hµnh ®éng m¹nh mÏ, quyÕt ®o¸n.
Cã chñ ®Ých râ rµng, cã tÝnh to¸n tríc sau vµ tham kh¶o ý kiÕn céng sù.
Khi nghe tin cÊp b¸o NguyÔn HuÖ giËn l¾m ®Þnh th©n chinh cÇm qu©n ra B¾c ngay. Nhng sau ®ã nghe lêi quÇn thÇn , lªn ng«i Hoµng ®Õ ®Ó chÝnh vÞ hiÖu , cè kÕt lßng ngêi
à §èc suÊt ®¹i qu©n ra B¾c , tæ chøc hµnh qu©n thÇn tèc , tuyÓn binh, duyÖt binh , ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch ®¸nh giÆc, kÕ ho¹ch sau chiÕn th¾ng.
=> Ngêi chØ huy qu©n sù cùc k× s¾c s¶o, nhµ JchÝnh trÞ cã nh·n quan nh¹y bÐn tù tin.
Qua lêi phñ dô chøng tá: NguyÔn HuÖ lµ nhµ chÝnh trÞ, qu©n sù , ngo¹i giao cã trÝ tuÖ s¸ng suèt, nh×n xa thÊy réng , biÕt m×nh biÕt ngêi, s©u s¾c vµ t©m lÝ , ©n uy gåm ®ñ.
 => Lêi phñ dô nh lêi hÞch ng¾n gän ,hµo hïng, kÝch ®éng t©m can qu©n lÝnh.
DÉn chøng tµi dïng binh, tµi chØ huy cña Quang Trung: 
* Cuéc hµnh qu©n thÇn tèc víi ph¬ng tiÖn th« s¬. Võa hµnh qu©n võa tuyÓn binh , duyÖt binh chØ trong thêi gian ng¾n. Dù ®Þnh vµo Th¨ng Long 7-1 nhng ®· vît tríc 2 ngµy.
H×nh ¶nh vua Quang Tung trong chiÕn trËn: Th©n chinh cÇm qu©n chØ huy mét mòi tiÕn c«ng . H×nh ¶nh vua Quang Trung ngåi trªn bµnh voi, chiÕn bµo ®á ®· s¹m ®en v× khãi sóng => LÉm liÖt oai hïng.
§ã lµ sù thËt lÞch sö mµ c¸c t¸c gi¶ ®îc chøng kiÕn trùc tiÕp, hä t«n träng lÞch sö , cã ý thøc d©n téc nªn míi viÕt vÒ Quang Trung hay vµ ®Ñp ®Õn vËy.
2. Hình ảnh bọn cướp nước và bán nước:
a) Tổng đốc Tôn Sĩ Nghị - tổng chỉ huy quân Thanh:
- Mu cÇu lîi riªng, bÊt tµi, kiªu c¨ng, chñ quan, tin tøc kh«ng th«ng , m¶i vui ch¬i.
Qu©n lÝnh v« kØ luËt
BÞ ®¸nh bÊt ngê , sî mÊt mËt , bá ch¹y. Qu©n sÜ ho¶ng lo¹n xÐo lªn nhau mµ chÕt.
a) Bän b¸n níc:
CÇu c¹nh T«n SÜ NghÞ – chung sè phËn th¶m h¹i -> Bá m¹ng n¬i ®Êt kh¸ch quª ngêi.
=> Giäng v¨n cã phÇn ngËm ngïi, th¬ng c¶m cña bÒ t«i cò.
3. Ý nghĩa văn bản: 
 Văn bản ghi lại hiện thực lịch sử hào hùng của dân tộc ta và hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ trong chiến thắng mùa xuân năm Kỉ Dậu ( 1789).
III. TỔNG KẾT:
1. Nghệ thuật:
- Lựa chon trình tự kể theo diễn biến các sự kiện lịch sử.
- Khắc hoạ nhân vật lịch sử ( Người anh hùng Nguyễn Huệ, hình ảnh bọn giặc xâm lược, hình ảnh vua tôi Lê Chiêu Thống ) với ngôn ngữ ,kể tả, chân thật, sinh động.
- Có dọng điệu trần thuật thể hiện thái độ của tác giả với vương triều nhà Lê, với chiến thắng của dân tộc và với bọn giặc cướp nước.
2.Nội dung: 
* Ghi nhớ: S/72.
IV. LUYỆN TẬP: (Về nhà)
Hoặc:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
Hoạt động 1. Tìm hiểu về tác giả - tác phẩm 
GV gọi HS đọc chú thích về tác giả, sau đó bổ sung.
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm 
1. Tác giả 
+ Chú thích (SGK) 
- Ngô Thì Chí: viết 7