Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 4

Bài 1
Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong
văn bản thuyết minh
I. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức
- Văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng.
- Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh.
2.Kĩ năng
- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh.
3.Thái độ
 Có ý thức vận dụng các kiến thức đã học trong quá trình tạo lập văn bản thuyết minh.
II.Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng tự xác định giá trị
2. Kĩ năng hợp tác.
3. Kĩ năng lắng nghe tích cực
4. Kĩ năng giao tiếp.
5. kĩ năng quản lí thời gian
III. Chuẩn bị
1. Giáo viên: bảng phụ
2. Học sinh: đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk.
IV. Phương pháp/ Kĩ thuật dạy học
Phân tích ngôn ngữ, nêu vấn đề ( Động não, đặt câu hỏi) Thảo luận( chia nhóm, giao nhiệm vụ)
V. các bước lên lớp
1. ổn định tổ chức (1’)
2. Kiểm tra đầu giờ ( 1’)
Không kiểm tra đầu giờ giáo viên nhắc học sinh những quy định của phân môn.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động
*Khởi động ( 1’)
Như các em đã biết văn bản thuyết minh là loại văn bản cung cấp cho ta những kiến thức…. Để làm bài văn thuyết minh người ta sử dụng các biện pháp thông thường nhất là cho sự vật tự thuật về mình hoặc có thể sáng tạo ra một câu chuyện nào đó…Tuy nhiên các bài văn thuyết minh muốn hay, muốn sinh động đòi hỏi người viết phải có sáng kiến tìm cách thuyết minh cho sinh động, dí dỏm
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung
Hoạt động 1. Hình thành kiến thức mới
* Mục tiêu
- Văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng.
- Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh.
- HS dựa vào kiến thức đã học ở lớp 8 để trả lời câu hỏi ở phần 1
H. Văn bản thuyết minh là gì?
H. Văn bản thuyết minh viết ra nhằm mục đích gì?
H. Hãy kể ra các phương pháp thuyết minh đã học?
-1 HS đọc diễn cảm văn bản 
H. Văn bản thuyết minh về vấn đề gì? 
H. Vấn đề ấy có khó không? tại sao? 
- Đối tượng thuyết minh trừu tượng.
- Ngoài việc thuyết minh về đối tượng còn phải truyền được cảm xúc và sự thích thú cho người đọc.
H. Vấn đề sự kì lạ của Hạ Long là vô tận được tác giả thuyết minh bằng những cách nào?
H. Nếu chỉ dùng phương pháp liệt kê: Hạ Long có nhiều nước, nhiều đảo, nhiều hang động… thì đã nêu được sự kì lạ của Hạ Long chưa?
- Không đủ để làm nổi bật sự kì lạ của Hạ long.
H. Tác giả đã sử dụng các biện pháp tưởng tượng, liên tưởng như thế nào để giới thiệu sự kì lạ của Hạ Long?
H. Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật ấy?
H. Qua tìm hiểu văn bản em nhận thấy tác giả đã trình bày được sự kì lạ của Hạ Long chưa? trình bày được nhờ những biện pháp nghệ thuật nào?
 - 1HS đọc ghi nhớ sgk.
Hoạt động 2. Luyện tập
* Mục tiêu
- Xác định văn bản đã cho đáp ứng những yêu cầu nào của văn thuyết minh.
- Chỉ ra tác dụng của các phương pháp thuyết minh được vận dụng trong văn bản cụ thể.
- Chỉ ra tác dụng của các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh cụ thể.
- 1 hs đọc văn bản
H. Văn bản trên có phải là văn bản thuyết minh không? thuyết minh về đối tượng nào?
H. Tính chất thuyết minh thể hiện ở điểm nào?
H. Việc giới thiệu khách quan, xác thực về loài ruồi được thể hiện như thế nào trong văn bản?
H. Văn bản đã cung cấp cho người đọc những tri thức gì?
H.Những phương pháp thuyết minh nào được sử dụng trong văn bản?
H. Bài văn thuyết minh này có gì đặc biệt?
H. Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong văn bản?
H. Các biện pháp nghệ thuật này có tác dụng gì và có làm ảnh hưởngđến nội dung thuyết minh không?
Bài tập 2:
GV hướng dẫn học sinh về nhà tự làm.
25’
15’
I. Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn thuyết minh.
1. Ôn tập văn bản thuyết minh
- Là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức khách quan về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân… của các hiện tượng trong tự nhiên xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích
- Cung cấp tri thức khách quan về các sự vật, hiện tượng, vấn đề… được chọn làm đối tượng thuyết minh.
- Các phương pháp thuyết minh : Nêu định nghĩa, lấy ví dụ, liệt kê, dùng số liệu, phân tích, so sánh 
2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
*Bài tập: Hạ Long - đá và nước.
- Văn bản thuyết minh về “Sự kì lạ của Hạ Long”.
- Tác giả sử dụng biện pháp miêu tả, so sánh, giải thích, phân tích…
+Miêu tả: chính nước làm cho đá sống dậy…có tâm hồn
+ Giải thích vai trò của nước: nước tạo nên sự di chuyển và di chuyển theo mọi cách .
+ Phân tích nghịch lí trong thiên nhiên: Sự sống của đá và nước, sự thông minh của thiên nhiên…
- Tưởng tượng các khả năng dạo chơi của du khách.
- Liên tưởng ra các đảo đá và thế giới loài người.
- Dùng phép nhân hoá để tả các đảo đá.
→ Làm cho văn bản thuyết minh sinh động và dễ nhớ.
II. Ghi nhớ
III. Luyện tập
Bài tập 1
Ngọc hoàng xử tội ruồi xanh.
- Thuyết minh về loài ruồi.
- Khách quan, xác thực.
- Tính chất chung về họ, giống, loài, các tập tính sinh sống, sinh sản, đặc điểm cơ thể.
- Cung cấp tri thức về loài ruồi, thức tỉnh ý thức vệ sinh phòng bệnh.
- Phương pháp định nghĩa, phân loại, dùng số liệu, liệt kê.
- Bài văn thuyết minh trình bày như một truyện ngắn, truyện vui về loài ruồi.
- Kể chuyện hư cấu, tưởng tượng, nhân hoá.
- Làm tăng tính hấp dẫn cho bài thuyết minhcó tính chất phổ cập kiến thức về loài côn trùng gây bệnh.
4. Củng cố: ( 1’)
 GV hệ thống lại bài theo nội dung học trên lớp.
5.Hướng dẫn học tập (1’)
- Về nhà học bài theo nội dung đã học.
- Chuẩn bị bài: Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản …
( Đọc và trả lời các câu hỏi theo nội dung sgk)