Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 26: Truyện kiều của Nguyễn Du

Ngày soạn: 16/9/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 26
TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức
- Nắm được những nét chủ yếu về cuộc đời, con người, sự nghiệp văn học của Nguyễn Du
- Sự kiện, nhân vật,tóm tắt cốt truyện.
- Thể thơ lục bát truyền thống được thể hiện trong tcá phẩm VHTĐ.
- Những giá trị cơ bản về nội dung và nghệ thuật của Truyện Kiều. Từ đó thấy được Truyện Kiều là một kiệt tác của văn học dân tộc.
2. Kĩ năng
-Nhận ra những đặc điểm nổi bật về cuộc đời và sáng tác của một tác giả văn học trung đại.
3. Thái độ
GD thái độ trân trọng những tác phẩm VH bất hủ của dân tộc.
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. GV: Tài liệu tham khảo
- Một số tài liệu về Truyện Kiều và tác giả ND
2. HS: Đọc và soạn vb theo hd sgk, sưu tầm và đọc Truyện Kiều
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
- Kỹ năng giao tiếp, kỹ nhận xét, đánh giá, kỹ năng tư duy...
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 1p 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: 5p
? Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ trong đoạn trích hồi thứ 14?
3. Bài mới: 1p
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
 Có một nhà thơ lớn Việt Nam không ai không mến yêu và kính phục. Có một truyện thơ mà hơn 2 trăm năm qua không mấy người Việt Nam không thuộc vài đoạn hay vài chục câu. Người ấy, thơ ấy đã trở thành niềm tự hào của dân tộc ta. Đúng như lời thơ ngợi ca của Tố Hữu: 
 Tiếng thơ ai động đất trời
 Nghe như non nước vọng lời ngàn thu
 Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du
 Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày 
 Người ấy chính là Nguyễn Du một tác gia lớn của văn học Việt Nam
* Hoạt động 2: Tìm hiểu về tác gia Nguyễn Du 
- Mục tiêu: Cung cấp cho hs những hiểu biết cơ bản về cuộc đời, thời đại, sự nghiệp của N.Du.
- Phương pháp: Vấn đáp tái hiện, giải thích.
 - Thời gian: 15phút.
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
GV yêu cầu hs theo dõi SGK 
? Tóm tắt về thân thế của ND?
GV Cha làm Nguyễn Nghiễm từng giữ chức tể tướng, anh là Nguyễn Khản cũng từng làm quan to. Người Kinh Bắc đã truyền nhau câu châm ngôn về gđ Nguyễn Du như sau:
 “Bao giờ Ngàn Hống hết cây / Sông Lam hết nước họ này hết quan”
Thế nhưng cuộc sống êm đềm của gđ nhà thơ cũng không được bao lâu
- Ông mồ côi cha lúc 9 tuổi, mồ côi mẹ năm 12 tuổi.
Sau khi cha mẹ mất ND được người anh cả cùng cha khác mẹ là N.Khản đưa ra Thăng Long nuôi dưỡng và cho ăn học. Năm ND 17 tuổi anh trai N Khản bị mất quyền lực, đến năm ND 19 tuổi người anh cả là 
N Khản bị kiêu binh giết chết, gia sản tiêu tán từ đó ND phải sống cuộc sống long đong vất vả nhà thơ đã sống nhiều năm lưu lạc; lúc ở Thăng Long, lúc về quê Hà Tĩnh lúc thì ở quê vợ Thái Bình (10 năm sống tại quê vợ ở Thái Bình), tiếp xúc với nhiều cảnh đời chứng kiến nhiều nỗi thống khổ của những con người khốn khổ.
Bên cạnh những biến cố của gia đình ND còn phải trải qua nhiều biến cố của xã hội
? Thời đại mà N.Du đang sống có đặc điểm gì ?
- Cuối thế kỉ 18, đầu thế kỉ 19 đây là thời kì lịch sử có nhiều biến động dữ dội . Chế độ PK khủng hoảng trầm trọng, giai cấp thống trị thối nát, tham lam tàn bạo. Các tập đoàn PK tàn sát lẫn nhau (Trịnh –Nguyễn, Lê - Trịnh).
- Nông dân nổi dậy khắp nơi đỉnh cao là khởi nghĩa nông dân Tây Sơn . –
Đây là thời kì xã hội PKVN có nhiều biến động dữ dội trong lịch sử 
- Dưới triều Nguyễn cuộc sống của ND có gì thay đổi?
- Sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi ông phải ra làm quan bất đắc chí với triều Nguyễn mặc dù được triều Nguyễn rất trọng dụng ông được thăng tiến rất nhanh nhưng vẫn thấy gò bó
Tâm sự này được gửi gắm trong Truyện Kiều. Ông viết “Bó thân về với triều đình
Hàng thần lơ láo, phận mình ra đâu"
hai lần được cử đi chánh sứ ở TQ lần thứ 2 chưa kịp đi thì bị bệnh mất ở Huế 1820 thọ 55 tuổi
 Thời đại lịch sử như vậy đã có tác động lớn đến con người Nguyễn Du ntn? (HS theo dõi mục 2) 
Những biến động lớn của đất nước và cuộc đời riêng đã tác động mạnh đến tình cảm, nhận thức của N Du.
Lúc còn ở với người anh trai cả ở Thăng Long ND được học hành được tiếp xúc với nhiều tầng lớp văn nhân hơn nữa Thăng Long là kinh đô là trung tâm văn hóa của nước ta nên ông đã sớm tiếp thu được tinh hoa văn hóa dân tộc. Lúc gia đình bị thất thế sống lưu lạc và khi đi sứ qua nhiều vùng miền khác nhau cũng giúp ND tích lũy thêm vốn sống.
 Hiện thực xã hội và tình cảm yêu thương con người thực sự được phản ánh rất phong phú trong Truyện Kiều :ông viết
“Trải qua một cuộc bể dâu 
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng”
-> ảnh hưởng rất lớn tới sáng tác của Nguyễn Du
? Sự nghiệp văn thơ của Nguyễn Du có điểm gì đáng chú ý? Gv giới thiệu
Có 243 bài thơ chữ Hán gồm
Thanh Hiên thi tập (1787- 1801), Nam trung tạp ngâm (1805 - 1812) , Bắc hành tạp lục (1813- 1814), Truyện Kiều, văn chiêu hồn (là hai tác phẩm chữ nôm)
- GV chốt ý 
* Về chữ Nôm xuất sắc nhất là (Đoạn trường tân thanh) thường gọi truyện Kiều.
Gb khái quát: NDu là con người tài ba có nhiều cống hiến cho nước nhà đặc biệt là nền văn học. Nguyễn Du được vinh danh là đại thi hào dân tộc. Năm 1965 thế giới công nhận là danh nhân văn hoá.
GV giới thiệu 1 số h/a về chân dung, khu tưởng niệm ND
 I. Nguyễn Du
(1765 - 1820)
1) Cuộc đời
* Thân thế, gia đình
- Tên chữ: Tố Như
- Hiệu: Thanh Hiên
- Quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.
- Gia đình: Dòng dõi quý tộc, nhiều đời làm quan, có truyền thống văn học.
* Cuộc đời
- Trải qua nhiều biến cố bất hạnh của gia đình.
- Chứng kiến nhiều biến động của xã hội Việt Nam 
- Từ 1802- 1820 làm quan dưới triều Nguyễn.
2) Con người
- Hiểu biết sâu rộng, có vốn sống phong phú.,...
- Giàu tình yêu thương, có tấm lòng nhân ái.
3) Sự nghiệp văn thơ
- Gồm nhiều tác phẩm có giá trị lớn bằng chữ Hán và chữ Nôm
* Hoạt động 3: HDHS Tìm hiểu về tác phẩm Truyện Kiều 
- Mục tiêu: Nắm được nguồn gốc Truyện Kiều,tóm tắt được tác phẩm.
- Phương pháp: Giải thích, đàm thoại, chứng minh.
- Thời gian: 20
? Tác phẩm có nguồn gốc xuất xứ ntn?
® Đây không phải là 1 tác phẩm dịch mà là sáng tạo của Nguyễn Du.
- Gồm 3254 câu lục bát- đó là một kiệt tác của thơ ca dân tộc.
- GV giới thiệu ảnh chụp Truyện Kiều được dịch ra tiếng nước ngoài. 
GV giới thiệu 1 số h/a tác phẩm Truyện Kiều
Đây là một truyện thơ có dung lượng lớn vì vậy để nắm bắt được truyện chúng ta cần phải tóm tắt t/p
SGK đã giới thiệu các phần chính, dựa vào ngữ liệu sẵn có 
? Em hãy nêu các phần tóm tắt của tác phẩm Truyện Kiều ?
? Gọi Hs tóm tắt từng phần
Gv minh họa trên bảng phụ
Trong phạm vi của giờ học giới thiệu sơ lược những nét chính về giá trị của truyện Kiều
? Truyện Kiều phản ánh nội dung gì?
Một ngày lạ thói sai nha
Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền
Cảnh gia đình Thúy Kiều bị vu vạ,cha và em trai bị sai nha bắt trói
Gv cho hs đọc đoạn trích dẫn(bảng phụ)
- Chứng kiến số phận bị áp bức đau khổ và tấm bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ ND bày tỏ lòng cảm thương sâu sắc với họ-> giá trị nhân đạo
Đó là tiếng khóc thương
- “Thương thay cũng một kiếp người/ Hại thay mang sắc lấy tài làm chi?”
Đó là ước mong về cuộc sống tươi đẹp
- “ Cỏ non xanh rợn chân trời/ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
Gv gọi hs đọc đoạn dẫn ở bảng phụ
Truyện Kiều trở thành tác phẩm bất hủ của nhân loại không chỉ có giá trị về nội dung mà còn có giá trị về nghệ thuật
? Em hãy khái quát giá trị nghệ thuật thông qua phần giới thiệu ở SGK?
+ Về ngôn ngữ: Ngôn ngữ tinh tế, chính xác, biểu cảm; Ngôn ngữ kể chuyện đa dạng: trực tiếp, gián tiếp, nửa gián tiếp.
Ngôn ngữ Bác học
Trông chừng thấy một văn nhân
Lỏng buông tay khấu bước lần dặm băng
Nền phú hậu bậc tài danh
Văn chương nết đất thông minh tính trời
 Ngôn ngữ bình dân
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao
Cò kè bớt một thêm hai
Tả cảnh ngụ tình
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọnnước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu..
Khắc họa nhân vật
Râu hùm hàm én mày ngài
Vai năm tấc rộng thân mười thước cao
Thoắt trông nhờn nhợt màu da
Ăn gì cao lớn đẫy đà làm sao
+ Về thể loại: Thể thơ lục bát đạt tới đỉnh cao rực rỡ.
- GV khái quát 
Các đánh giá về Truyện Kiều 
II- Tác phẩm
* Xuất xứ 
- Từ Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài nhân
( Một nhà văn Trung quốc đời nhà Thanh).
- Truyện thơ viết bằng chữ Nôm theo thể thơ lục bát của dân tộc.
- Toàn truyện dài 3254 câu.
1- Tóm tắt tác phẩm
- Gặp gỡ và đính ước 
- Gia biến và lưu lạc
- Đoàn tụ
2- Giá trị của Truyện Kiều
a) Giá trị nội dung
* Giá trị hiện thực
- Phản ánh XHPK bất công tàn bạo (tầng lớp thống trị, quan lại)
* Giá trị nhân đạo 
- Cảm thương trước những nỗi khổ của con người
- Khẳng định, đề cao tài năng, nhân cách, khát vọng của con người
b) Giá trị nghệ thuật
- Có nhiều sáng tạo trong nghệ thuật kể chuyện, miêu tả, khắc họa nhân vật, sử dụng điêu luyện thể thơ lúc bát dân tộc
* Ghi nhớ/80
4. Củng cố bài: 2p’
- GV khái quát nội dung tiết học.
5. Hướng dẫn về nhà: 1p’
- Tìm đọc tác phẩm TK
- Chuẩn bị bài Chị em Thúy Kiều
* Rút kinh nghiệm