Giáo án Ngữ văn 8 - Kỳ I - Tiết 5

Ngày soạn: 24/ 08/ 2012
Ngày giảng: 27/ 8/ 2012
Bài 2, tiết 5
văn bản: trong lòng mẹ
(Trích Những ngày thơ ấu )
 Nguyên Hồng 
I. Mục tiêu cần đạt.
1. Mục tiêu chung
	- Có được những kiến thức sơ giản về thể văn hồi kí
	- Thấy được đặc điểm của thể văn hồi kí qua ngòi bút Nguyên Hồng: Thấm đượm chất trữ tình, lời văn chân thành, dạt dào cảm xúc.
- Đồng cảm với nỗi đau tinh thần, tình yêu mãnh liệt, nồng nàn của nhân vật với người mẹ.
2.Trọng tâm kiến thức kĩ năng
a. Kiến thức.
	- Khái niệm thể loại hồi kí
	- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ
	- Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật.
	- ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng.
b. Kĩ năng
	- Bước đầu biết đọc- hiểu một văn bản hồi kí
	- Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện.
II. Các kĩ năng cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng giao tiếp
2. Kĩ năng lắng nghe tích cực
3. Kĩ năng hợp tác
4. Kĩ năng quản lí thời gian
III.Đồ dùng dạy học.
- GV: Tranh chân dung tác giả
- HS : Tìm hiểu các bài viết nói về Nguyên Hồng.
IV. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học
Đọc sáng tạo, thảo luận nhóm, nêu vấn đề/ Kĩ thuật động não, kĩ thuật đặt câu hỏi...
V. Các bước lên lớp
1. Tổ chức:	8a:...../ .....	8b:..../ .....
2. Kiểm tra( 5’)
H. Nêu ý nghĩa của văn bản tôi đi học ?
Trả lời
Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung chính
HĐ1. Khởi động
 Giáo viên cho Hs quan sát ảnh chân dung nhà văn Nguyên Hồng.
H. Nêu những hiểu biết của em về nhà văn Nguyên Hồng
Gv sử dụng lời văn của mình để giới thiệu: 
 Ai chẳng có một tuổi thơ, một thời thơ ấu đã qua và không bao giờ trở lại. Tuổi thơ đắng cay, tuổi thơ ngọt ngào tuổi thơ dữ dội, tuổi thơ dịu êm …
HĐ2. HDHS đọc và thảo luận chú thích
* Mục tiêu:
+ Đọc đúng văn bản
+ Nhận biết những nét cơ bản về tác giả và tác phẩm.
+ Hiểu được thể loại hồi kí
+ Hiểu được nghĩa của các từ ngữ khó và quan trọng.
* Cách tiến hành:
Gv hướng dẫn đọc: Giọng chậm, tình cảm, chú ý các từ ngữ thể hiện cảm xúc
- Gv đọc mẫu
- Gv gọi 2 Hs đọc
- Gv nhận xét đọc
H. Nêu những hiểu biết của em về tác giả văn bản này ?
H. Em hãy cho biết văn bản thuộc thể loại nào? Em hiểu thế nào là hồi kí?
H. Nêu xuất xứ của văn bản?
H. Theo em, chú thích nào khó và quan trọng trong văn bản ?
- HS thảo luận nhóm bàn thời gian 1’
- Các nhóm báo cáo, nhận xét
- GV chốt
HĐ3. HDHS tìm bố cục
* Mục tiêu
- Nhận diện được các phần trong văn bản.
- Hiểu được nội dung chính trong các phần.
* Cách tiến hành
H. Văn bản có thể chia làm mấy phần? ứng với mỗi phần đó là nội dung gì?
P1: Từ đầu ... người ta hỏi đến chứ 
->cuộc đối thoại giữa người cô và những ‏‎ý nghĩ , cảm xúc của bé Hồng về người mẹ .
P2: Còn lại 
->cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con bé Hồng .
HĐ 4. HDHS tìm hiểu văn bản
* Mục tiêu
- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ
- Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật.
- Đồng cảm với nỗi đau tinh thần, tình yêu mãnh liệt, nồng nàn của nhân vật với người mẹ.
*Cách tiến hành
Hs chú ý phần 1
H. Chú bé Hồng được sinh ra trong hoàn cảnh gia đình như thế nào ?
- Rõ ràng hoàn cảnh gia đình như vậy cho nên chú bé Hồng phải sống dựa vào những người họ hàng thân thích bên nội trong đó có bà cô .
H. Cảnh ngộ ấy tạo nên thân phận của bé Hồng như thế nào?
- Cô độc bất hạnh " Khát khao tình thương.
H. Cuộc đối thoại giữa bé Hồng và bà cô, được thể hiện ở các chi tiết nào? Em hãy tìm, liệt kê những lời nói điển hình ?
1’
14’
5’
18’
I. Đọc và thảo luận chú thích.
1. Đọc
2. Thảo luận chú thích
a. Tác giả.
- Nguyên Hồng(1918-1982) quê ở Nam Định.
- Là nhà văn của những người cùng khổ, có nhiều sáng tác ở các thể loại tiểu thuyết, kí, thơ.
b. Tác phẩm
- Hồi kí: thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã xảy ra trong quá khứ ,mà tác giả đồng thời là người kể, người tham gia hoặc chứng kiến.
- Vị trí tác phẩm: Trích ở chương IV của tập hồi kí Những ngày thơ ấu.
c. Các chú thích khác
(5), (13), (16)
II. Bố cục
2 phần
III. Tìm hiểu văn bản
1. Nhân vật bà cô (qua cái nhìn và tâm trạng của cậu bé Hồng)
Gv sử dụng bảng phụ
Bé Hồng
Bà cô
- Không! Cháu không muốn vào, cuối năm thế nào mẹ cháu cũng về.
- Cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
- Lòng thắt lại khóc mắt đã cay cay.
- Nước mắt ròng ròng rớt xuống.
- Sao cô biết mợ con có con.
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
(Đôi mắt long lanh, chằm chặp nhìn).
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tầu, vào mà bắt nợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
" Hai tiếng em bé kéo dài…"
- Cứ tươi cười kể chuyện.
Cử chỉ đầu tiên của bà cô là "cười hỏi cháu: "Hồng, mày có …" nụ cười và câu hỏi có vẻ quan tâm thương cháu lại đánh vào tính thích chuyện mới lạ, thích đi xa của trẻ (đi xa gặp mẹ đứa trẻ nào chẳng thích).
 Mọi người có thể lầm tưởng đây là một bà cô tốt bụng, thương đứa cháu mồ côi. Nhưng chính bé Hồng, bằng sự nhạy cảm của mình đã nhận ra ngay ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô.
H. Rất kịch nghĩa là thế nào? 
 Rất giả dối
H. Sau lời từ chối của bé Hồng, bà cô lại hỏi gì ? Nét mặt và thái độ của bà thay đổi ra sao? Điều đó thể hiện cái gì?
- Cử chỉ này càng chứng tỏ sự giả dối và độc ác của bà cô. 
GV: Bà ta vẫn không buông tha đứa cháu tội nghiệp. Trái lại, bà tiếp tục đóng kịch, tiếp tục trêu cợt, lôi đứa bé vào trò chơi quái ác của mình.
H. Khi nhận thấy bé Hồng " Im lặng cúi đầu", "Rưng rưng muốn khóc" thì bà cô lại có lời nói, thái độ ra sao?
- Bà cô lại khuyên, an ủi, khích lệ, tỏ ra rộng lượng, muốn giúp đỡ cháu: "Mày dại quá ... thăm em bé chứ." đ Giọng cô ngân dài ra thật ngọt, thật rõ.
H. Em có nhận xét gì về tâm địa của bà cô lúc này?
 Rõ ràng bà cô đã biểu hiện sự soi mói, độc địa, cứ hành hạ, nhục mạ đứa bé tự trọng và ngây thơ bằng cách xoáy vào nỗi đau, nỗi khổ tâm của bé Hồng.
H. Sau đó cuộc đối thoại diễn ra như thế nào? Mời 1 em đọc lại diễn biến cuộc đối thoại đó qua đoạn văn: "Sao cô biết mợ con có con" đ "Mấy lại rằm tháng tám này... người ta hỏi đến chứ?"?
GV: Việc bà cô mặc kệ cháu chìm trong nỗi đau "cười dài trong tiếng khóc", vẫn cứ tươi cười kể các chuyện về chị dâu mình, rồi lại đổi giọng, vỗ vai nghiêm nghị tỏ rõ sự thương sót anh trai (bố bé Hồng). 
H. Tất cả những điều đó càng làm lộ rõ bản chất gì của bà cô?
- Bà cô tỏ ra lạnh lùng, vô cảm trước sự đau đớn, xót xa đến phẫn uất của đứa cháu. Bà ta lấy sự đói rách, túng thiếu của chị dâu làm sự thích thú của mình.
- Mỗi lúc, bà ta càng muốn làm cho đứa cháu đau khổ hơn nữa, thê thảm hơn nữa. Khi đứa cháu đã lên đến tột cùng của sự đau đớn, bà ta mới tỏ ra ngậm ngùi, xót thương người đã mất -> Tất cả chỉ càng chứng tỏ sự giả dối, thâm hiểm đến trắng trợn, trơ trẽn của bà ta mà thôi .
H. Như vậy, qua cuộc đối thoại giữa họ em có nhận xét gì về nghệ thuật mà tác giả sử dụng và tác dụng?
- Đó là một người đàn bà lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm.
GV: Đó là hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người tàn nhẫn đến héo khô cả tình cảm ruột thịt trong xã hội thực dân nửa phong kiến xưa và kết hợp không phải hoàn toàn không còn tồn tại trong xã hội ngày nay. Hình ảnh bà cô gây cho người đọc sự khó chịu, căm ghét nhưng cũng chính là hình ảnh tương phản giúp tác giả thể hiện hình ảnh người mẹ và tình cảm của bé Hồng với mẹ mạnh mẽ, mãnh liệt hơn.
- Biểu hiện cử chỉ, lời nói: dịu dàng, thân mật, gần gũi nhưng hoàn toàn giả dối
- Tâm địa: độc ác, tàn nhẫn
 lạnh lùng, vô cảm trước sự đau đớn, xót xa đến phẫn uất của đứa cháu.
 Kết hợp lời văn kể chuyện với miêu tả, biểu cảm, tác giả cho ta hiểu thêm về bà cô một con người lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm.
4. Củng cố ( 1’)
 H. Bà cô Hồng là người như thế nào ?
- HS trả lời, GV nhận xét và hệ thống lại nội dung tiết học
5. Hướng dẫn học tập ( 1’)
- Học những nội dung đã học trên lớp
- Chuẩn bị phần còn lại của bài
+ Tìm hiểu về tâm trạng của nhân vật bé Hồng trong cuộc đối thoại với người cô
+ Hình ảnh mẹ con bé Hồng khi gặp nhau được hiện lên ntn ?