Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 109, 110

1. OÅn ủũnh lụựp:
Bước2. Kieồm tra bài cũ (5P)
- Mục tiêu: Kiểm tra kiến thức về văn bản: í nghĩa của văn chương kết hợp kiểm tra bài soạn của HS.
- Phương án: Kiểm tra đầu giờ.(2HS)
? Trỡnh baứy nhửừng luaọn ủieồm chớnh cuỷa Hoaứi Thanh khi oõng baứn veà yự nghúa vaờn chửụng?
? Em hieồu nhử theỏ naứo veà luaọn ủieồm: “ Vaờn chửụng seừ laứ hỡnh dung … coứn saựng taùo ra sửù soỏng”. Cho moói yự moọt VD?
Bước 3: Tổ chức dạy và học bài mới
Hoạt động 1: Tạo tâm thế
 Phương pháp : Thuyết trình
 Thời gian : 1phút
Thầy
Trò
- Thuyết trình. Thể loại văn xuôi, truyện ngắn xuất hiện ở nước ta từ lâu đó là những truyện ngắn trung đại như: Con hổ có nghĩa, Mẹ hiền dạy con, Thầy thuốc giỏi cốt nhất... mà các em đã được học ở lớp 6. Truyện Sống chết mặc bay của PDT được viết vào những năm đầu của TK XX được coi là bông hoa đầu mùa của truyện ngắn hiện đại VN. Câu chuyện này được viết với nội dung gì? Cách viết truyện như thế nào? Chúng ta tìm hiểu trong bài học hôm nay
- Ghi tên bài
- Lắng nghe
- Ghi tên bài
Hoạt động 2: Tri giác( đọc, chú thích)
- Phương pháp: vấn đáp, thuyết trình.
- Thời gian: 20’
Hoạt động của thầy
HĐ của trò
Kiến thức cần đạt
Ghi chỳ 
I HD học sinh đọc và tỡm hiểu chú thích
? Nờu hiểu biết của em về tỏc giả, tác phẩm ?
GV:Truyện ngắn HĐ VN bắt đầu hỡnh thành chủ yếu từ đầu TK XX, viết bằng văn xuụi Tiếng Việt hiện đại, vào những năm 20 của TK XX, Phạm Duy Tốn và Nguyễn Bỏ Học được coi là những tỏc giả cú thành tựu đầu tiờn về thể loại này.
GV HD Hs đọc
- Lời quan đọc giọng hỏch dịch, Lời thầy đề đọc với giọng khỳm lỳm, Lời dõn phu đọc với giọng khẩn trương lo sợ.
GV đọc mẫu đoạn đầu rồi gọi HS đọc.
 à GV nhận xột,
- GV mụứi 1 – 2 HS keồ toựm taột laùi caõu chuyeọn.
? HS nhaọn xeựt caựch keồ.
? Hd hs giải thích các từ khó
? Nêu bố cục ?và cho biết nội dung từng đọan?
?Trong TP, trọng tõm miờu tả nằm ở đoạn nào?
- Trọng tõm : đoạn 2
 Cá nhân trả lời
- Đọc 
- HS giải thích từ khó
- Cá nhân trả lời
-HS đọc bài theo phõn vai
-Nhận xột
- HS kể
-Nhận xột
- Cỏ nhõn TL
I. Tỡm hiểu chung.
1. Tỏc giả ( 1883- 1924)
- Queõ ởỷ tổnh Haứ Taõy(HN) 
- Là một trong những nhà văn mở đường cho nền văn xuụi quốc ngữ hiện đại VN.
2.Tỏc phẩm:
a. Đọc
b.Vị trớ đoạn trớch 
- Trong truyeọn ngaộn Nam Phong (Tuyeồn), NXB KHXừ H, Haứ Noọi, 1989
c. Từ khó
d. Thể loại và PTBBĐ
- Truyện ngắn hiện đại
- PTBBĐ : tự sự
e. Bố cục : 3 phần
- Đoạn 1:(gần1giờ đờm…..khỳc đờ này hỏng mất):nguy cơ vỡ đờ và sự chống đỡ của người dõn.
- Đoạn 2: (ấy lũ con dõn……..Điếu này):cảnh quan phủ cựng nha lại đỏnh tổ tụm trong khi “ đi hộ đờ”.
- Đoạn 3:(cũn lại):cảnh đờ vỡ, nhõn dõn lõm vào tỡnh trạng thảm sầu.
 Hoạt động 3: Phân tích, cắt nghĩa
 - Phương pháp: vấn đáp, giải thích.
 - Kĩ thuật: động não, nhóm nhỏ
 - Thời gian:45’
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Kiến thức cần đạt
Ghi chỳ
II. HD học sinh tìm hiểu văn bản
?Đọc kĩ toàn truyện, theo dừi mạch truyện từ đầu đến cuối, em thấy tỏc giả sử dụng biện phỏp nghệ thuật chủ yếu nào?
Tương phản
- Tăng cấp
*GV hướng dẫn HS tỡm hiểu định nghĩa phộp tương phản.
?Phộp tương phản là gỡ?
GV: ( Cũng gọi là đối lập) trong nghệ thuật là việc tạo ra những hành động, những cảnh tượng, những tớnh cỏch trỏi ngược nhau . Qua đú làm nổi bật một ý tưởng, bộ phận trong tỏc phẩm hoặc tư tưởng chớnh của tỏc phẩm.
? Dựa vào định nghĩa trờn, em hóy chỉ ra hai mặt tương phản cơ bản trong truyện ?
(Quan sát bức tranh (75), cho biết bức tranh mô tả đoạn nào trong truyện ? Em hãy mô tả lại bức tranh đó ?)
- 2 bức tranh minh hoạ 2 cảnh:
 + Đê sắp vỡ ND đang chống chọi với nước
 + Các quan lại đang chơi bài
=> Tạo 2 cảnh trái ngược làm nổi bật tình tiết truyện
* GV : y/c hs kẻ vở làm 2 cột
? Việc hộ đê của dân phu diễn ra trong hoàn cảnh nào?
- Không gian: Trời mưa tầm tã, nước sông Nhị Hà lên to, trời vẫn mưa tầm tã, nước cuồn cuộn
 - Địa điểm: Khúc đê làng X, phủ X
 - Tình thế: núng thế, 2,3 đoạn thẩm lậu.
? Bối cảnh không gian, thời gian này nói lên điều gì?
đ 1 giờ đêm: đêm khuya thanh vắng tăng thêm sự khó khăn cho mọi người khi họ đã cố hết sức, mệt mỏi cao độ.
đ Mưa tầm tã: Mưa liên tục không dứt, ngày càng to. 
Trút: thể hiện mưa to, nhanh, mạnh (như cầm trình...)
- Đê có nguy cơ sắp vỡ, trời mưa tầm tã ... gần một giờ sáng.
-> Thiên tai đang từng lúc giáng xuống, đe doạ cuộc sống của người dân.
?Tìm những chi tiết miêu tả cảnh hộ đê của nhân dân?
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của đoạn văn ?
 sgk/ 82 - câu 3.
- Miêu tả chân thực
- Đối lập ( tương phản )
- Tăng cấp
- Lời văn biểu cảm.
? Qua những biện pháp nghệ thuật ấy, tình cảnh nhân dân hộ đê hiện lên như thế nào ?
-> Cảnh tượng nhốn nháo, vất vả, căng thẳng đến tuyệt vọng.
? Trong truyện tên sông được nói cụ thể nhưng tên làng, tên phủ ghi bằng kí hiệu điều đó thể hiện dụng ý gì của tác giả?
đ Muốn thể hiện: Câu chuyện này không chỉ xảy ra ở 1 nơi mà có thể phổ biến ở nhiều nơi trên nước ta (Cảnh lũ lụt hàng năm diễn ra ở đồng bằng sông Hồng cũng như 1 số nơi trên nước ta)
? Qua đoạn văn biểu lộ thái độ của tác giả ra sao ?
- Gọi học sinh đọc đoạn “ấy lũ con dân ... phúc tinh”
? Quan sát bức tranh (76) cùng đoạn bạn vừa đọc tả cảnh gì ?
? Vị trí của ngôi đình như thế nào ?
- Đình cao, vững chãi, đê vỡ cũng không việc gì.
? Không khí, quang cảnh trong đình lúc này có gì khác với ngoài đê ? Sự sắp xếp, bày đặt trong đình ra sao ?
- Quang cảnh: tĩnh mịch, nghiêm trang, nhàn nhã, đường bệ, nguy nga. 
? Theo dõi đoạn truyện cho biết hình ảnh quan phụ mẫu đi hộ đê được tác giả khắc hoạ như thế nào ? sgk
-> Ăn chơi, hưởng lạc, vô trách nhiệm.
?Nhận xét về nghệ thuật miêu tả và khắc hoạ hình ảnh quan phụ mẫu ?
- Chân thực, tỉ mỉ, sinh động.
? Không chỉ có miêu tả mà tác giả còn đưa ra những lời bình. Hãy đọc đoạn văn có những lời bình đó ?
? Nhận xét về giọng điệu, hình ảnh trong lời bình ?
- Diễu cợt, mỉa mai, đối lập, so sánh. 
?Qua cách miêu tả và lời bình, tác giả đã bày tỏ thái độ gì của mình với quan, với dân ?
? Em có nhận xét gì về 2 cảnh này ?
-> Đối lập (tương phản) 
? Xây dựng 2 hình ảnh tương phản này, mục đích của tác giả là gì ?
- Tố cáo bọn quan lại trong xã hội phong kiến.
- Học sinh đọc thầm đoạn “Khi đó...”
? Em có nhận xét gì về giọng kể chuyện và ngôn ngữ trong đoạn ?
- Kể, lạnh lùng, mỉa mai
? Có gì khác với đoạn trên?
- Có nhiều đối thoại.
? Tìm những chi tiết miêu tả tình cảnh của nhân dân khi đê vỡ ?
- Tình cảnh của nhân dân khi đê vỡ: nhốn nháo, kinh hoàng, mất mát, đau thương
? Trong khi đó, quan phụ mẫu và các quan lại trong đình như thế nào ? Từ đó em có đánh giá gì về thái độ, bản chất của chúng ?
- Quan lại trong đình: Thờ ơ vô trách nhiệm đến mức tàn nhẫn, độc ác, táng tận lương tâm, lòng lang dạ thú.
- GV bình: Đoạn cuối của truyện như một lớp kịch ngắn có tình huống, cao trào, mở nút, thắt nút, kịch tính gay gắt -> Thái độ phê phán, tố cáo, khinh bỉ đối với bọn quan lại, giai cấp PK vô trách nhiệm đẩy người dân vào chỗ: “Sống không nhà cửa ...”
- HS phỏt hiện
Cỏ nhõn trả lời dựa vào phần đọc hiểu VB
- Học sinh quan sát và mô tả tranh
- Học sinh khác nhận xét.
- Học sinh tìm trong văn bản.
- Cỏ nhõn TL
-HS nghe
- Hs tỡm cỏc chi tiết
- Nhận xột
- Cỏ nhõn TL
- Cỏ nhõn TL
- Học sinh quan sát, trả lời.
- - Cỏ nhõn TL
- Cỏ nhõn TL
-Nhận xột
- Cỏ nhõn TL
- Nhận xột
- Cỏ nhõn TL
- Học sinh đọc đoạn văn: “ấy đó ... thật là phàm”
- Với quan:
- Với dân:
- Học sinh nêu suy nghĩ của bản thân.
-HS nghe
II. Tìm hiểu văn bản
1. Cảnh nhân dân hộ đê.
* Trước khi đê vỡ.
- Thời gian
- Không gian
- Thiên nhiên
- Âm thanh
- Con người
-> Đê có nguy cơ sắp vỡ, trời mưa tầm tã ... gần một giờ sáng.
-> Thiên tai đang từng lúc giáng xuống, đe doạ cuộc sống của người dân.
-> Cảnh tượng nhốn nháo, vất vả, căng thẳng đến tuyệt vọng.
- Miêu tả chân thực
- Đối lập ( tương phản )
- Tăng cấp
- Lời văn biểu cảm
2. Cảnh quan phủ, nha lại, chánh tổng đang đánh tổ tôm trong đình.
* Quang cảnh trong đình:
+ Tĩnh mịch, trang nghiêm, nhàn nhã, đường bệ, nguy nga.
--> Ăn chơi, hưởng lạc, vô trách nhiệm.
* Khi đê vỡ:
- Tình cảnh của nhân dân : nhốn nháo, kinh hoàng, mất mát, đau thương…
- Quan lại trong đình: Thờ ơ vô trách nhiệm …
-> Đối lập (tương phản)
=> Tố cáo bọn quan lại trong xã hội phong kiến.
 Hoạt động 4: Đánh giá khái quát
 - Phương pháp: vấn đáp
 - Thời gian: 5’
Hoạt động của thầy
HĐ của trò
Kiến thức cần đạt
Ghi chỳ
III HD học sinh tổng kết
GV: Yờu cầu HS tổng kết giỏ trị nội dung và nghệ thuật
?Nêu những biện pháp nghệ thuật cơ bản trong truyện ?
?Bằng những biện pháp nghệ thuật như vậy, tác giả giúp ta hiểu được gì về hiện thực xã hội phong kiến lúc đó ? Tác giả bày tỏ thái độ, tình cảm gì của mình ?
? HS đọc ghi nhớ SGK/83
- Cá nhân thực hiện
- HĐ cỏ nhõn
- HS đọc ghi nhớ
III Tổng kết
1. Nội dung
2.Nghệ thuật
- Xõy dựng tỡnh huống tương phản tăng cấp và kết thỳc bất ngờ, ngụn ngữ độc thoại ngắn gọn, rất sinh động.
- Lựa chọn ngụi kể khỏch quan.
- Lựa chọn ngụn ngữ kể, tả, khắc họa chõn dung nhõn vật sinh động.
3. í nghĩa văn bản
- Giaự trũ hieọn thửùc: Phờ phỏn, tố cỏo thúi bàng quan vụ tỏch nhiệm, vụ lương tõm đến mức gúp phần gõy ra tai nạn lớn cho nhõn dõn của viờn quan phụ mẫu- đại diện cho nhà cầm quyền thời phỏp thuộc.
- Giaự trũ nhaõn ủaùo:Đồng cảm, xút xa với tỡnh cảnh thờ thảm của nhõn dõn lao động do thiờn tai và do thỏi độ vụ trỏch nhiệm của kể cầm quyền gõy nờn.
- Giaự trũ ngheọ thuaọt: Vaọn duùng vaứ keỏt hụùp, thaứnh coõng 2 pheựp tửụng phaỷn vaứ taờng caỏp.
* Ghi nhớ : SGK/83
 Hoạt động 5 : Luyện tập, áp dụng 
- Phương pháp : Vấn đáp 
- Thời gian : 10phút.
Hoaùt ủoọng cuỷa thaày
Hoaùt ủoọng cuỷa troứ
Kieỏn thửực cần đạt
Ghi chỳ
* HD HS phần luyện tập.
* Giá trị hiện thực của tác phẩm “Sống chết mặc bay” là gì ?
A. Thể hiện niềm thương cảm của tác giả trước nỗi khổ của người dân
B. Tố cáo những kẻ cầm quyền không chăm lo cho cuộc sống của nhân dân.
C. Phản ánh sự đối lập hoàn toàn giữa cuộc sống