Giáo án Ngữ văn 7 năm học: 2014 – 2015

h tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là cảnh tượng vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu , trong đó vẫn thấp thoáng hiện lên một làng quê thanh bình mà trầm lặng , trầm lặng mà không quạnh hiu vì ở đây vẫn ánh lên sự sống con người , dĩ nhiên ở mức đơn sơ của nông thôn thuở ấy. 
3. Tâm hồn của tác giả. 
- Là một vị vua , thân chinh đi cầm quân , xông pha nơi chiến trận nhưng vẫn có cặp mắt quan sát rất tinh tế, vừa có một tâm hồn thi sĩ, vừa có tài năng của một họa sĩ.
- Dù là một vị vua , sống trong chốn cung điện vàng son , ở lầu cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã – điều không dễ gì có được
 → Một vị vua vừa cao cả , vừa bình dị 
- Một ông vua có tấm lòng cao đẹp như thế chứng tỏ thời đại đó , dân tộc ta , nhân dân ta sống rất cao đẹp , đúng như sử sách từng ca ngợi. . 
III. TỔNG KẾT
Cảnh tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là cảnh tượng vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu. Ở đây vẫn ánh lên sự sống con người trong sự hòa hợp với thiên nhiên một cách nên thơ , chứng tỏ tác giả là con người tuy có địa vị tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã. 
BÀI CA CÔN SƠN
( Côn Sơn ca – trích )
KIẾN
THỨC
BỔ 
SUNG
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả : Nguyễn Trãi – một nhân vật lịch sử lỗi lạc , toàn tài hiếm có, được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới năm 1980. 
2. Tác phẩm : 
a. Thể thơ : nguyên bản là thể thơ khác , nhưng bản dịch dịch theo thể lục bát. 
b. Hoàn cảnh sáng tác : chưa rõ. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
1. Cảnh trí Côn Sơn ( các câu thơ lẻ ) 
… suối chảy rì rầm … như tiếng đàn cầm
… đá rêu phơi … như ngồi chiếu êm
… thông mọc như nêm
→ Nghệ thuật so sánh , từ ngữ gợi tả màu sắc , âm thanh
→ Gợi một thiên nhiên lâu đời , nguyên thủy , gợi cảm giác thanh cao , mát mẻ , gợi vẻ đẹp ngàn xưa , thanh cao , yên tĩnh
→ Tạo khung cảnh cho thi nhân ngồi ngâm thơ nhàn một cách thú vị... 
2. Con người ở Côn Sơn
ta nghe ….ta ngồi … … ta lên ta nằm … ta ngâm thơ nhàn
→ Điệp từ “ta” nhấn mạnh sự có mặt của tác giả ở mọi cảnh đẹp Côn Sơn
→ Thú lâm tuyền , làm chủ thiên nhiên . 
→ Ca ngợi sức sống thanh cao , hòa hợp giữa con người với thiên nhiên trong lành. 
III. TỔNG KẾT 
Vời hình ảnh nhân vật “ta” giữa cảnh tượng Côn Sơn , hấp dẫn , đoạn thơ cho thấy sự giao hòa trọn vẹn giữa con người và thiên nhiên bắt nguồn từ nhân cách thanh cao , tâm hồn thi sĩ của chính Nguyễn Ttãi. 
* Trả lời câu hỏi Sgk / 81 phần LUYỆN TẬP
* Nét chung : đều có âm thanh tiếng suối và âm thanh tiếng suối
* Nét riêng : 
 BÀI CA CÔN SƠN
 CẢNH KHUYA
Thời điểm sáng tác
Không thể hiện một cách dứt khoát.
Đêm
Cách nói
- Tiếng rì rầm của tự nhiên
- Là tiếng đàn
- Tiếng hát của con người
- Là tiếng hát
Sự có mặt của tác giả
- trực diện ( có chữ ta đầu câu )
- ẩn hiện 
→ Sản phẩm của hai bậc vĩ nhân rất giàu chất thi sĩ. Cùng nói về tiếng suối nhưng cả hai đều có cách nói rất riêng và nên thơ. 
SAU PHÚT CHIA LY 
( Trích “Chinh phụ ngâm khúc” ) 
Đặng Trần Côn
KIẾN THỨC BỒ SUNG
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả : Đặng Trần Côn . Ông là người làng Nhân Mục ( Hà Nội ) , sống vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII. Sau khi ra đời , Chinh phụ ngâm khúc được nhiều người diễn Nôm. 
2. Tác phẩm
a. Nhan đề Chinh phụ ngâm khúc : khúc ngâm của người vợ có chồng ra trận. 
b. Đại ý : tâm trạng của người vợ ngay sau khúc chia ly. 
c. Bố cục : 3 phần 
+ 4 câu đầu → khúc ngâm thứ nhất
+ 4 câu tiếp theo → khúc ngâm thứ 2 . 
+ 4 câu còn lại → khúc ngâm thứ 3
d. Thể thơ : bãn dịch dịch theo thể song thất lục bát ( do người Việt sáng tạo ) .
-Số lượng: gồm 2 câu 7 chữ ( song thất ) tiếp đến 2 câu 6 – 8 ( lục bát ) . 4 câu thành 1 khồ, số lượng khổ thơ không hạn định. 
- Vần : 
+ Chữ cuối câu 7 trên vần với chữ cuối câu 7 dưới , đều là vần trắc.
+ Chữ cuối câu 7 dưới vần với chữ cuối câu 6 , vần bằng. 
+ Chữ cuối câu 6 vần với chữ 6 câu 8 vần bằng . 
+ Chữ cuối câu 8 lại vần với chữ thứ 5 câu 7 trên của khổ sau , vần bằng. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN
1. Khúc ngâm thứ nhất . 
- Chàng thì đi … 
Thiếp thì về … 
→ phép đối → Thực trạng chia ly đã diễn ra để chàng sẽ đi vào cõi xa vất vả ,thiếp thì về với cảnh vò võ cô đơn. → sự xa cách. 
- đoái trông → quyến luyến , bịn rịn . 
- cách ngăn là sự thật khắc nghiệt và nỗi sầu chia ly nặng nề tưởng như đã phủ lên màu biếc của trời mây, trải vào màu xanh của núi ngàn. 
- Tuôn … trải … → Nỗi buồn nhuốm lên cảnh vật.
- … mây biếc … núi xanh → gợi lên cái độ mênh mông , tầm vũ trụ của nỗi sầu chia ly. 
2. Khúc ngâm thứ hai. 
- … chàng còn ngoảnh lại 
… thiếp hãy trông sang 
→ Phép đối diễn tả sự xa cách oái oăm. 
- Chốn Hàm Dương …
Bến Tiêu Tương … 
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng 
→ Hai đĩa danh mang tính ước lệ được điệp , đảo ngữ
→ Nỗi sầu chia ly tăng tiến theo khoảng cách xa xôi nghìn trùng , Có điều , chia li ở đây là cuộc chia ly về cuộc sống, về thể xác trong khi tình cảm , tâm hồn vẫn gắn bó tha thiết cực độ 
→ Nghịch cảnh oái oăm : muốn gắn bó mà không được gắn bó , gắn bó mà phải chia li. 
3. Khúc ngâm thứ ba. 
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai ? 
- Phép đối ( cùng trông lại >< cùng chẳng thấy ) , điệp ngữ , điệp ý ( cùng , thấy , ngàn dâu , xanh xanh, xanh ngắt , cùng trông … ) khổ thơ cuối tiếp tục diễn tả nỗi sầu chia ly oái oăm , nghịch chướng theo độ tăng trưởng đến cực độ. Ở khổ trên , ít ra còn có ý niệm về độ xa cách. Nhưng tới đoạn này , sự xa cách tới độ đã hoàn toàn mất hút vào ngàn dâu không chỉ xanh xanh mà còn là xanh ngắt . Màu xanh ở độ xanh xanh đến độ xanh ngắt ở đây không liên quan gì đến hi vọng ( màu xanh là màu hi vọng ) mà chỉ là màu để gợi tả cảnh trời cao đất rộng, thăm thẳm mênh mông , nơi gửi gắm , lan tỏa nỗi sầu chia li. 
- Chữ sầu ở câu cuối có vai trò đúc kết , trở thành khối sầu , núi sầu của cả đoạn thơ. 
- Câu thơ cuối là một câu nghi vấn, không mang ý nghĩa so đo mà chỉ nhấn rõ nỗi sầu của người chinh phụ trong trạng thái cao độ. 
→ Phép đối , điệp ngữ tạo nên nhịp điệu dài triền miên cho khúc ngâm , gợi cảnh trời cao đất rộng làm tăng nỗi sầu dằng dặc . 
→ Nỗi khắc khoải đợi chờ của người phụ nữ có chồng ra trận 
* Gía trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm
Chiến tranh loạn lạc đã gây bao nỗi đau khổ trong lòng người. Nỗi buồn sầu tình thương nhớ, cảnh ngộ cô đơn của người vợ trẻ sau lúc tiễn chồng ra trận được miêu tả thật cảm động! Trong nỗi buồn của người vợ trẻ còn chất chứa sự oán giận chiến tranh phi nghĩa làm hạnh phúc lứa đôi bị tan vỡ; đồng thời nỗi buồn ấy còn thể hiện niềm khát khao của người vợ muốn được sống trong tình yêu, hạnh phúc trọn vẹn. Đó chính là giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm, để lại bao xúc động trong lòng người đọc hơn 250 năm qua.
III. TỔNG KẾT 
Bẳng một nghệ thuật ngôn từ vô cùng điêu luyện , đặc biệt là nghệ thuật dùng điệp ngữ rất mực tài tình, đoạn ngâm khúc cho thầy nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau lúc tiễn đưa chồng ra trận. Nỗi sầu này vừa có ý nghĩa tố cáo chiến tranh phi nghĩa , vừa thể hiện niềm khát khao hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ. 
* MÀU XANH TRONG BÀI THƠ 
a. Ghi đủ các từ chỉ màu xanh: mây biếc, núi xanh, xanh xanh, xanh ngắt.
b. Phân biệt sự khác trong các xanh.
- Xanh của mây, núi, ngàn dâu.
- Xanh nhàn nhạt, xa xa, bao trùm cả cảnh vật (xanh xanh).
c. Tác dụng:
- Mây biếc, núi xanh: màu xanh ở trên cao, xa mờ đ diễn tả nỗi sầu đang trào dâng hứơng về nơi xa - nơi chàng đang phải chinh chiến, hiểm nguy.
- Xanh xanh ngàn dâu và ngàn dâu xanh ngắt đ gợi tả màu xanh chung chung mờ nhạt, không rõ, không ranh giới như cả cảnh vật, trời đất chuyển thành màu xanh ngắt như nỗi sầu, buồn chia ly của người chinh phụ đôi lúc lại nhói lên để rồi chung đúc lại thành một khối sầu.
BÁNH TRÔI NƯỚC 
Hồ Xuân Hương. 
KIẾN
THỨC
BỔ
SUNG
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả : Hồ Xuân Hương Là người có tài nhưng đời riêng Hồ Xuân Hương lại gặp nhiều trắc trở, bất hạnh. Vì vậy bà thường gửi gắm nỗi niềm tâm sự vào thơ ca, thơ của bà thường chứa chan cảm xúc và có giá trị nhân đạo sâu sắc. Bà được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm vì đã rất điêu luyện, tài tình trong việc dùng chữ Nôm để sáng tác.
2. Tác phẩm : Bài thơ có tính đa nghĩa , viết theo thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN
 Bánh trôi nước 
 Nghĩa thứ nhất Nghĩa thứ hai 
 Vừa trắng vừa tròn → Dáng vẻ xinh đẹp
 Bảy nổi ba chìm... Thân phận bấp bênh
 Rắn nát … tay kẻ nặn Lệ thuộc hoàn cảnh
 …vẫn giữ tấm lòng son Phẩm chất cao đẹp 
 Tả thực Ẩn dụ
 Hình ảnh đa nghĩa 
→ Trân trọng vẻ đẹp , phẩm chất trong trắng , son sắt của người phụ nữ, cảm thương sâu sắc cho thân phận của họ. 
* Trả lời câu hỏi bài luyện tập trang 96
*Mối liên quan về cảm xúc giữa bài thơ - ca dao.
- Cùng là lời than bằng cụm từ mở đầu: thân em, về.
+ Số phận chìm nổi, lênh đênh không ổn định, bị phụ thuộc vào số phận; vào kẻ khác của ng ời phụ nữ phong kiến xưa.
+ Sự cảm thông với những người đồng cảnh.
Nhưng trong bài Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương thì không chỉ có lời than thân một cách xuôi chiều mà còn là - thái độ tự khẳng định, niềm kiêu hãnh, tự hào về vẻ đẹp hình thể cũng như phẩm chất.
- Là sự bền gan, kiên trinh, thách thức dám nhìn thẳng vào số phận để vượt lên trên số phận, hoàn cảnh.
→ Mối liên quan gắn bó, tiếp nối trong phạm vi một nguồn cảm xúc nhân đạo chủ nghĩa. 
III. TỔNG KẾT
Với ngôn ngữ bình dị, bài thơ Bánh trôi nước cho thấy Hồ Xuân Hương vừa rất trân trọng vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng , son sắt của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa , vừa cảm thương sâu sắc cho thân phận của họ. 
QUA ĐÈO NGANG
Bà Huyện Thanh Quan
KIẾN THỨC BỔ SUNG
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Ta cứ ngỡ có thêm thế giới con người thì cảnh vật phải sống động hơn. Nhưng con người xuất hiện nơi này sao mà quá nhỏ bé và tội nghiệp. 
Điểm nhìn đã thay đổi: đứng ở trên cao nhìn xuống dưới và phóng tầm mắt ra xa thế giới con người được thu vào trong tầm mắt tác giả Một nét vẽ ước lệ trong thơ