Giáo án Ngữ văn 11 - Tiết 1

kí sự: tài quan sát miêu tả sinh động những sự việc có thật; lối kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn; lựa chọn chi tiết đặc sắc; đan xen văn xuôi và thơ.
 2. Kĩ năng: Đọc hiểu thể kí sự trung đại theo đặc trưng thể loại.
 3. Thái độ:
 - Thái độ phê phán nghiêm túc lối sống xa hoa nơi phủ chúa.
 - Trân trọng lương y, có tâm có đức.
B. Chuẩn bị
 - GV: giáo án, SGK, SGV, TLTK, tranh ảnh minh họa, tư liệu về Hoàng thành Thăng Long…
 - Phương pháp: Nêu vấn đề, đọc - hiểu, phân tích, thuyết trình, thảo luận, tích hợp KT liên môn…
C. Tiến trình bài dạy
 1. Tổ chức
Lớp
Ngày giảng
Sĩ số
Học sinh nghỉ tiết
11A2
11A6
 2. Kiểm tra
- Sự chuẩn bị của HS
 3. Bài mới
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
- HS đọc phần Tiểu dẫn SGK
? Giới thiệu những nét chính về tác giả Lê Hữu Trác?
? Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c phÈm“ Thượng kinh kí sự”?
? Xác định vị trí và bố cục đoạn trích?
- GV giới thiệu về Hoàng thành Thăng Long
- HS đọc văn bản
? Quang c¶nh phñ chóa ®ưîc t¸i hiÖn theo tr×nh tù nµo?
? C¶nh vËt vµ sinh ho¹t trong phñ chóa cã ®Æc ®iÓm g× ?
- GV giảng:
Đại đường uy nghi sang trọng đến nổi một danh y nổi tiếng cũng chỉ dám ngước mắt nhìn rồi lại cúi đầu đi “ và cảm nhận rằng ở đó toàn những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”.
? Cảnh ở nội cung dưới con mắt của tác giả hiện lên như thế nào?
? Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa được miêu tả qua những chi tiết đặc sắc nào?
? Qua việc phân tích trên em có nhận xét gì về quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa? 
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Lê Hữu Trác (1724-1791) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, quê ở trấn Hải Dương (tỉnh Hưng Yên).
- Lµ nhµ Nho toµn tµi, nhµ danh y lçi l¹c, nhµ v¨n, nhµ th¬ lín.
- Lµ ngưêi khiªm tèn, nh©n hËu, y ®øc s¸ng ngêi, kh«ng mµng danh lîi.
- Ông là tác giả của bộ sách y học nổi tiếng “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
2. Văn bản
* Tác phẩm “ Thượng kinh kí sự”
- “Thưîng kinh kÝ sù” lµ tËp kÝ sù ®îc viÕt b»ng ch÷ H¸n(1783) in ë phÇn cuèi bé “H¶i Thưîng y t«ng t©m lÜnh”.
-Néi dung: Ghi chÐp l¹i chuyÕn ®i cña Lª H÷u Tr¸c tõ Hµ TÜnh lªn kinh ®« Th¨ng Long ®Ó ch÷a bÖnh cho TrÞnh C¸n
- KÝ sù lµ thÓ lo¹i v¨n häc ghi chÐp ngưêi thùc, viÖc thùc, qua ®ã béc lé th¸i ®é, c¶m xóc cña t¸c gi¶.
* Đoạn trích
- Vị trí: Trích trong tác phẩm “ Thượng kinh kí sự”
- Bố cục:
+ Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh
+ Thái độ, tâm trạng và suy nghĩ của tác giả
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh
* Quang cảnh trong phủ chúa Trịnh
- Quang c¶nh n¬i phñ chóa ®ưîc t¸i hiÖn theo ch©n ngưêi dÉn ®ưêng : Tõ ngoµi vµo trong, tõ xa ®Õn gÇn.
- Cảnh bên ngoài:
 + Khi vào phủ phải qua nhiều lần cửa với “ những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ ai muốn ra vào phải có thẻ”
+ Trong khuôn viên phủ chúa có điếm “ Hậu mã quân túc trực” để chúa sai phái đi truyền lệnh.
+ Vườn hoa trong phủ chúa “ cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”.
- Bên trong phủ là những nhà “Đại đường”, “ Quyền bồng”, “ gác tía” với kiệu son, võng điều, đồ nghi trượng sơn son thếp vàng và “ những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Đồ dùng tiếp khách ăn uống toàn là “ mâm vàng, chén bạc”
- Đến nội cung của thế tử phải qua năm, sáu lần trướng gấm, trong phòng thắp nến, có sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng, trên ghế bày nệm gấm, màn là che ngang sân, “ xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt”…
} Quang cảnh ở phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẫy, không đâu sánh bằng
* Cung cách sinh hoạt
- Khi tác giả lên cáng vào phủ theo lệnh của chúa thì có “ tên đầy tớ chạy đằng trước hét đường” và “ cáng chạy như ngựa lồng”. Trong phủ chúa “ người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”
→ Chúa giữ vị trí trọng yếu và có quyền uy tối thượng trong triều đình
- Bài thơ của tác giả minh chứng rõ thêm quyền uy nơi phủ chúa ( Lính nghìn cửa vác đòng nghiêm ngặt - Cả trời Nam sáng nhất là đây)
- Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính và lễ độ: Thánh thượng đang ngự ở đấy, chưa thể yết kiến, hầu mạch Đông cung thế tử ( xem mạch cho thế tử) , hầu trà ( cho thế tử uống thuốc), phòng trà ( nơi thế tử uống thuốc)
- Chúa Trịnh luôn luôn có phi tần chầu chực xung quanh
- Tác giả không được thấy mặt chúa mà chỉ làm theo mệnh lệnh của chúa do quan Chánh đường truyền đạt lại; xem bệnh xong cũng không được phép trao đổi với chúa mà chỉ được viết tờ khải để quan Chánh đường dâng lên chúa. Nội cung trang nghiêm đến nỗi tác giả phải “ nín thở đứng chờ ở xa”, “ khúm núm đến trước sập xem mạch”
- Thế tử bị bệnh có đến bảy, tám thầy thuốc phục dịch và lúc nào cũng có “ mấy người đứng hầu hai bên”. Thế tử chỉ là một đứa trẻ 5, 6 tuổi nhưng khi vào xem bệnh, tác giả- một cụ già, phải quỳ lạy 4 lạy, xem mạch xong lại lạy 4 lạy trước khi lui ra. Muốn xem thân hình của thế tử phải có một viên quan nội thần đến xin phép được cởi áo cho thế tử.
} Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói năng, người hầu kẻ hạ… cho thấy sự cao sang, quyền uy tột đỉnh cùng với cuộc sống hưởng thụ xa hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa.
[ Quang cảnh và những sinh hoạt trong phủ chúa đã được ghi lại khá tỉ mỉ qua con mắt quan sát của một người thầy thuốc lần đầu tiên bước chân vào thế giới mới lạ này.
 4. Củng cố luyện tập
 - GV hệ thống kiến thức bài học:
	+ Tác giả, tác phẩm
 	+ Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh
 - GV nhận xét giờ
 5. Hướng dẫn về nhà
 - Học và nắm vững kiến thức bài học
 - Tìm đọc tác phẩm Thượng kinh kí sự
 - Soạn tiếp: Vào phủ chúa Trịnh ( Tiết 2)
 Ngày soạn : 16/8/2014
Tiết 2. Văn bản
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH ( Tiếp)
 Lê Hữu Trác
A. Mục tiêu bài học
 1. Kiến thức:
 - Bức tranh chân chân thực, sống động về cuộc sống xa hoa, đầy quyền uy nơi phủ chúa Trịnh và thái độ tâm trạng của nhân vật “tôi” khi bước vào phủ chúa chữa bện cho Trịnh Cán.
 - Vẻ đẹp tâm hồn của Hải Thượng Lãn Ông; lương y; nhà nho thanh cao, coi thường danh lợi.
 - Những nét đặc sắc của bút pháp kí sự: tài quan sát miêu tả sinh động những sự việc có thật; lối kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn; lựa chọn chi tiết đặc sắc; đan xen văn xuôi và thơ.
 2. Kĩ năng: Đọc hiểu thể kí sự trung đại theo đặc trưng thể loại.
 3. Thái độ:
 - Thái độ phê phán nghiêm túc lối sống xa hoa nơi phủ chúa.
 - Trân trọng lương y, có tâm có đức.
B. Chuẩn bị
 - GV: giáo án, SGK, SGV, TLTK, tranh ảnh minh họa, tư liệu về Hoàng thành Thăng Long…
 - Phương pháp: Nêu vấn đề, đọc - hiểu, phân tích, thuyết trình, thảo luận, tích hợp KT liên môn…
C. Tiến trình bài dạy
 1. Tổ chức
Lớp
Ngày giảng
Sĩ số
Học sinh nghỉ tiết
11A2
11A6
 2. Kiểm tra
- Em hiểu như thế nào về thể loại kí sự? 
- Quang cảnh và cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa được miêu tả như thế nào?
Gợi ý:
+ Kí sự : lµ thÓ lo¹i v¨n häc ghi chÐp ngưêi thùc, viÖc thùc, qua ®ã béc lé th¸i ®é, c¶m xóc cña t¸c gi¶.
+ Dựa vào phần bài học để trả lời
 3. Bài mới
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
? Th¸i ®é t¸c gi¶ trưíc c¶nh sèng xa hoa n¬i phñ chóa ?
? H·y nhËn xÐt vÒ bµi th¬ cña t¸c gi¶ ?
? Th¸i ®é cña t¸c gi¶ tr­íc quang c¶nh phñ chóa ?
? Qua những chi tiết về việc chữa bệnh của Lê Hữu Trác, em có nhận xét gì?
? Qua ®o¹n trÝch ,Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt viÕt kÝ sù cña t¸c gi¶ ?H·y ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c ®ã?
II. Đọc – hiểu văn bản ( Tiếp)
2. Thái độ, tâm trạng và suy nghĩ của tác giả
- Th¸i ®é t¸c gi¶ : Ng¹c nhiªn , kh©m phôc trưíc c¶nh giµu sang, phó quý n¬i phñ chóa: “ Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường”
- Bµi th¬ cña Lª H÷u Tr¸c đã tả hết cái sang trọng, vương giả trong phủ chúa với “ gác vẽ”, “ rèm châu, hiên ngọc”, “ vườn ngự” có hoa thơm, chim biết nói, “ nghìn cửa” lính gác nghiêm ngặt… trong đó có lời khái quát “ Cả trời Nam sang nhất là đây!” 
- Khi được mời ăn cơm sáng tác giả nhận xét: “ Mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, tôi bấy giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia”
- Đường vào nội cung của thế tử được tác giả cảm nhận: “ Ở trong tối om, không thấy có cửa ngõ gì cả” → phòng ở của thế tử trong một khung cảnh vàng son nhưng tù hãm, thiếu sinh khí được tác giả miêu tả rất tỉ mỉ, khiến người đọc cũng cảm thấy ngột ngạt khó thở.
- Nói về bệnh trạng của thế tử, tác giả nhận xét: “ Vì thế tử ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”
} Tuy không bộc lộ trực tiếp nhưng qua ngòi bút ghi chép hiện thực sắc sảo và những cảm xúc được ghi lại đây đó, có thể thấy được thái độ của Lê Hữu Trác: Tá ra thê ¬ döng d­ng víi c¶nh giµu sang n¬i phñ chóa. Kh«ng ®ång t×nh víi cuéc sèng qu¸ no ®ñ ,tiÖn nghi mµ thiÕu sinh khÝ và không khí tự do nơi đây .
- Chi tiÕt tiªu biÓu : C¶nh thÕ tö khen «ng giµ thÇy thuèc “ Ông này lạy khéo” thể hiện:
 + Uy quyÒn cña thÕ tö.
 + Th©n phËn nhá bÐ cña ngưêi thÇy thuèc hÇu h¹.
- Cách lí giải về bệnh tình của thế tử cho thấy Lê Hữu Trác là một thầy thuốc giàu kinh nghiệm
+ HiÓu râ c¨n bÖnh cña thÕ tö ,cã kh¶ n¨ng ch÷a khái nh­ng l¹i sî bÞ danh lîi rµng buéc,ph¶i ch÷a bÖnh cÇm chõng ,cho thuèc v« th­ëng v« ph¹t
+ Sợ lµm tr¸i y ®øc ,phô lßng cha «ng nªn ®µnh g¹t së thÝch c¸ nh©n ®Ó lµm trßn tr¸ch nhiÖm vµ l­¬ng t©m cña ng­êi thÇy thuèc. D¸m nãi th¼ng ,ch÷a thËt . Kiªn quyÕt b¶o vÖ chÝnh kiÕn ®Õn cïng
} Lê Hữu Trác là một người thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng và già dặn kinh nghiệm. Bên cạnh tài năng, ông còn là một thầy thuốc có lương tâm và đức dộ, Hơn nữa, ông còn có những phẩm chất cao quý: Khinh thường danh lợi, quyến quý, yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị nơi quê nhà.
3. Bót ph¸p kÝ sù ®Æc s¾c cña t¸c phÈm
+ Kh¶ n¨ng quan s¸t tØ mØ ,ghi chÐp trung thùc ,t¶ c¶nh sinh ®éng 
+ Lèi kÓ khÐo lÐo, l«i cuèn b»ng nh÷ng sù viÖc chi tiÕt ®Æc s¾c .
+ Cã sù ®an xen víi t¸c phÈm thi ca lµm t¨ng chÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm .
4. Ý nghĩa
Đoạn trích phản ánh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa, hưởng lạc của p