Giáo án môn Lịch sử 8 - Bài 25: Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 - 1884)

 đông (2đ)
- Để dập tắt cuộc khởi nghĩa này , tháng 2-1863 Thực dân pháp mở cuộc tấn công qui mô (20-8-1864)
*. Đặt vấn đề 
- GV nhận xét phần HS trả lời miệng câu hỏi số 3, từ đó dẫn dắt vào bài mới. Trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp 1858 – 1873 triều đình đã tổ chức kháng chiến, nhưng thiếu kiên quyết, nặng về phòng thủ, ảo tưởng với thực dân Pháp, lúng túng trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp, không phát động nhân dân kháng chiến. Trái lại nhân dân chủ động kháng chiến, tinh thần chiến đấu anh dũng, thái độ kiên quyết, sẵn sàng hy sinh. Từ khi Pháp mở rộng xâm lược cuộc kháng chiến của nhân dân ta tiếp diễn ra sao, chúng ta cùng tìm hiểu bài 20.
b. Dạy nội dung bài mới 
H. Đọc sgk mục 1
? Em hãy trình bày tình hình Việt nam trước khi thực dân pháp đánh Bắc Kỳ?
T. Phong trào kháng chiến của nhân dân 3 tỉnh miền đông Nam Kỳ lên rất mạnh , cho nên việc thành lập bộ máy cai trị của chúng rất khó khăn 
? Thực dân Pháp đã dùng biện pháp gì để ổn định tình hình nam kỳ?
HS:-Chúng xây dựng bộ máy cai trị có tính chất cai trị từ 
trên xuống.
-Đẩy mạnh bóc lột tô thuế .
-Cướp đoạt ruộng đất của nhân dân.
-Mở trường đào tạo tay sai
-Ra sức vơ vét lúa gạo để xuất khẩu
-Xuất bản báo trí tuyền truyền cho kế hoạch xâm lược
 sắp tới
Chúng bóc lột nhân ta bằng các hình thức như sưu cao, thuế nặng , cướp đoạt ruộng đất, vơ vét lúa gạo xuất cảng kiếm lời.
? Trong khi Pháp chuẩn bị mở rộng xâm lược , chính sách đối nội, đối ngoại của riều đình ra sao?
H. dựa vào SGK để trả lời 
GV: + Về chính trị, nhà Nguyễn tiếp tục chính sách bảo thủ “bế quan toả cảng”, không tính đến việc lấy lại 6 tỉnh Nam Kì.
Nội bộ quan lại bước đầu có sự phân hoá giữa bộ phận chủ chiến và chủ hoà.
+ Về kinh tế: Nền kinh tế của đất nước ngày càng bị kệt quệ vì triều đình huy động tiền để trả chiến phí cho Pháp.
+ Xã hội: Đời sống ngày càng khó khăn, mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, nhân dân bất bình đứng lênh chống triều đình ngày càng nhiều.
+ Một số quan lại có tư tưởng tiến bộ đã đề nghị cải cách, song triều đình không chấp nhận. Tiêu biểu là Nguyễn Trường Tộ đã mạnh dạn dâng lên triều đình bản điều trần, bàu tỏ ý kiến cải cách duy tân. Nhưng do bảo thủ, cố chấp nên triều Nguyễn đã từ chối những đề nghị của ông. Nguyễn Trường Tộ xứng đáng được coi là nhà tư tưởng đổi mới, có hành động thức thời ở nửa sau thế kỉ XIX đầy biến động của Việt Nam.
+ Không những cự tuyệt cải cách, nhà Nguyễn còn tỏ ra lúng túng trước nguy cơ Pháp mở rộng xâm lược. Trong suốt những năm Pháp xâm lược Nam Kì nhà Nguyễn lúng túng trong việc phòng thủ đề phòng Pháp mở rộng xâm lược Bắc Kì, việc tổ chức trang bị, huấn luyện đội hầu như không có cải cách gì đáng kể.
- Với những chính sách đối nội , đối ngoại phản động, nhu nhược của nhà nguyễn, thực lực quốc gia suy kiệt càng thúc đẩy nhanh quá trình xâm lược của thực dân pháp.
HS: ( đọc SGK mục 2)
-? Pháp đã làm gì để dọn đường cho đội quân xâm lược Bắc Kì?
- HS đọc SGK sau đó trả lời: Trước khi đánh Bắc Kì Pháp đã cho người do thám, chúng tung ra Bắc bọn gián điệp đội lốt thầy tu để điều tra tình hình về bố phòng của ta. Pháp còn lôi kéo tín đồ công giáo lầm đường làm nội ứng.
- GV bổ sung: Chúng còn bắt liên lạc với lái buôn Đuy-puy (tên lái buôn hiếu chiến, muốn dùng đường sông Hồng chở hàng hoá vũ khí qua miền Bắc chuyển lên Trung Quốc) để tạo cớ xâm lược Bắc Kì.
Trong khi tư bản Pháp còn dè dặt với Bắc Kì thì Đuy-puy đã tự mình hành động. Y tự đi Hương Cảng và Thượng Hải (Trung Quốc) để sắm pháo, thuyền, mua vũ khí đạn dược, mộ quân lính kéo tới Bắc Kì. Tháng 11/1872, ỷ thế nhà Thanh, Đuy-puy tự tiện cho tầu ngược sông Hồng lên Vân Nam (Trung Quốc) mặc dù chưa được phép của triều đình Huế. Hắn còn ngang ngược đòi đóng quân bên bờ sông Hồng, có nhượng địa ở Hà Nội, được cấp than đá để đưa sang Vân Nam. Lính Pháp và thổ phỉ dưới tướng Đuy-puy còn cướp gạo của triều đình, bắt quân lính và dân đem xuống tàu, khước từ lời mời tới thương thuyết của tổng đốc Nguyễn Tri Phương.
Quan hệ giữa triều đình và thực dân Pháp trở nên căng thẳng, lấy cớ “giải quyết vụ Đuy-puy” đang gây rối ở Hà Nội, bọn thực dân Pháp hiếu chiến ở Sài Gòn đã đem quân ra Bắc. Đội quân do Đại uý Gác-ni-e đứng đầu, bề ngoài với danh nghĩa giải quyết tại chỗ vụ Đuy-puy, nhưng bên trong chính là để kiếm cớ can thiệp sâu vào vấn đề Bắc Kì.
? Chiến sự ở Bắc kỳ ra sao ?
- HS: theo dõi SGK, trình bày tóm tắt quá trình xâm lược Bắc Kì.
GV: + Ngày 5/11/1873 đội tầu chiến của Gác-ni-e ra đến Hà Nội. Ở Sài Gòn bọn thực dân hiếu chiến ở Nam Kì đã giao cho Gác-ni-e toàn quyền hành động nên sau khi hội quân với Đuy-puy, quân Pháp liền giở trò khiêu khích. Ngày 16/11/1873 sau khi có viện binh Gác-ni-e mở cửa sông Hồng, áp dụng thuế quan mới. Sáng ngày 19/11 gửi tối hậu thư cho Nguyễn Chi Phương (tổng đốc thành Hà Nội yêu cầu giải tán quân đội, nộp khí giới, không đợi trả lời, sáng ngày 20/11 quân Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội, với sức mạnh quân sự lớn hơn hẳn quân triều đình, quân Pháp nhanh chóng chiếm thành Hà Nội, sau đó mở rộng xâm lược các tỉnh đồng bằng sông Hồng: Hưng Yên (23/11), Phủ Lý (26/11), Hải Dương (3/12), Ninh Bình (5/12), Nam Định (12/12/1873).
? Tại sao quân triều đình ở hà Nội đông gấp nhiều lần quân địch mà không thắng chúng ?
HS: + Vì quân triều đình không chủ động tấn công địch 
 + Trang thíêt bị lạc hậu 
HS: Đọc SGK mục 3
? Em hãy trình bày phong trào kháng chiến của nhân Hà nội ?
HS: + Khi Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội: 100 nghĩa binh triều đình dưới sự chỉ huy của viên chưởng cơ ở Ô Quan Chưởng đã chiến đấu anh dũng và hy sinh đến người cuối cùng. 
GV cung cấp thêm tư liệu về Ô Quan Chưởng: Đây là một trong những cửa Ô còn sót lại của toà thành Thăng Long cũ, được xây dựng năm Cảnh Hưng thứ 10 (1749), đến năm Gia Long thứ 3 được xây dựng lại và giữ nguyên kiểu cách đến ngày nay (cho HS xem ảnh của Ô Quan Chưởng hoặc trình chiếu powerpoint). Hiện ở cửa ô còn nguyên cửa chính và hai cửa phụ 2 bên. Bên trên cửa lớn có ghi ba chữ Hán “Đông Hà Môn” tức là cửa ô Đông Hà. Sở dĩ cửa ô còn có tên gọi là Ô Quan Chưởng vì ngày 20/11/1873 Pháp đánh Hà Nội, khi đến cửa ô Đông Hà chúng đã vấp phải sức kháng cự quyết liệt của 100 binh sĩ triều đình do một viên quan Chưởng cơ chỉ huy anh dũng chặn giặc, kết cục viên chưởng cơ cùng toàn thể 100 binh sĩ đều anh dũng hy sinh. Để tỏ lòng ngưỡng mộ người chưởng cơ anh dũng, nhân dân đổi gọi cửa ô là ô Quan Trưởng. Từ bấy đến nay người ta vẫn chưa xác minh được tên gọi của vị chưởng cơ anh hùng. Vì vậy tên Ô Quan Chưởng vẫn còn đó như một tồn nghi của lịch sử.
+ Trong thành Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đã đốc thúc quân sĩ chiến đấu dũng cảm.
? Trong thời kỳ này, quân dân Hà Nội đã lập nên chiến thắng điển hình nào ? Em biết gì về chiến thắng đó?
HS: ( trả lời theo Sgk )
GV: Sáng 21-12-1873 Lưu Vĩnh Phúc kéo quân vào đánh Hà Nội , Gác-Ni-ê đang thương thuyết với triều đình Huế đã phải bỏ họp , thúc quân ra phủ Hoài Đức 
( Sơn Tây)để nghênh chiến , nhưng đến Cầu Giấy thì bị phục kích và bỏ mạng ở đó.
-Chiến thắng Cầu Giấy có ý nghĩa to lớn, khiến cho nhân dân ta vô cùng phấn khích, ngược lại làm cho thực dân Pháp hoang mang lo sợ, chúng tìm cách thương lượng với triều đình Huế. Tình hình đó mở ra một cơ hội để quân ta tấn công tiêu diệt địch buộc chúng rút khỏi Bắc Kì bằng tấn công quân sự. Song triều đình lại một lần nữa ký Hiệp ước với Pháp chịu nhiều thiệt thòi.
? Em hãy nêu nội dung của hiệp ước Giáp Tuất 15-3-1874?
HS: (Trả lời theo SGK)
GV: Theo hiệp ước này , Pháp phải trả lại Hà nội, nhưng chúng đã đặt cơ sở chính trị , kinh tế , chính trị ở Bắc Kỳ, Hà nội có “ nhương địa ” với 100 quân thường trực.
? Tại sao nhà nguyễn lại ký điều ước 1874 ? ( thảo luận)
HS: + Vì sự nhu nhược của nhà nguyễn 
+ Vì tư tưởng “ chủ hoà ” để bảo vệ quyền lợi của giai cấp và dòng họ .
GV: Điều ước 1874 ký tại Sài Gòn gồm 22 điều khoản :
+ Nhà Nguyễn mất 6 tỉnh Nam kỳ 
+ Pháp được tự do đi lại buôn bán , kiểm soát , điều tra tình hình tại Việt Nam.
+ Mở thêm một số của biển cho Pháp buôn bán , kiểm soát , điều tra tình hình tại Việt nam.
+ Mở thêm một số của biển cho Pháp buôn bán 
+ Người Pháp được tự do kinh doanh công nghiệp ở một số tỉnh 
+ Người ngoại quốc nào muốn vào Việt nam buôn bán , phảo được Pháp cấp giấy phép 
-Đây là hiệp ước bất bình đẳng thứ hai mà nhà Nguyễn phải ký với thực dân Pháp, nhà Nguyễn đã đánh mất một phần quan trọng chủ quyền độc lập của Việt Nam. Nam Kì trở thành thuộc địa của Pháp, Việt Nam trở thành thị trường riêng của Pháp. Hiệp ước một lần nữa chứng tỏ thái độ nhu nhược của triều Nguyễn trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Đi ngược lại quyền lợi của nhân dân, vì vậy vấp phải những phản ứng quyết liệt từ nhân dân va các sĩ phu đương thời. 
- Sau hiệp ước 1874 Pháp lại ép TĐ ký thương ước 1874 xác lập quyền kinh tế khắp đất Việt Nam ( Thuế quan ở các cảng , xuất nhập khẩu do pháp nắm , tàu chiến Pháp có quyền đóng tại các cửa cảng .
1.Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm bắc Kì
a.Thực dân Pháp
-Chúng xây dựng bộ máy cai trị có tính chất cai trị từ trên xuống.
-Đẩy mạnh bóc lột tô thuế .
-Cướp đoạt ruộng đất của nhân dân.
-Mở trường đào tạo tay sai
-Ra sức vơ vét lúa gạo để xuất khẩu
-Xuất bản báo trí tuyền truyền cho kế hoạch xâm lược sắp tới
b.Triều đình nhà Nguyễn
-Triều đình tiếp tục chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời.
-Ra sức vơ vét tiền của của nhân dân
-Tiếp tục thương lượng với Pháp 
để chia sẻ quyền thống trị.
----Kinh tế sa sút, binh lực suy yếu, mâu thuẫn xã hội
2. Thực dân Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ nhất (1873) ( 12’)
- Lấy cớ giải quyết vụ Đuy Puy.Hơn 200 quân Pháp do Gác-ni-ê chỉ huy từ sài gòn kéo ra bắc 
* Diễn biến :
- Chiến sự tại Hà nội 
+ Sáng 20-11-1873 Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội .
+ Trưa 20-11-1873 thành Hà Nội thất thủ
- Thực dân Pháp mở rộng xâm lược Bắc Kỳ : Chưa dầy một tháng chúng đã chiếm được Hải Dương, Hưng Yên, Phủ lý, Ninh Bình, Nam Định 
3. Kháng chiến ở Hà nội và các tỉnh đồng bằng Bắc kỳ ( 1873-1874) ( 12’)
- Khi quân Pháp đến Hà Nội, nhân dân sẵn sàng chiến đấu.
+