Giáo án môn Hóa học lớp 11 - Tiết 7: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Tiết 7
Ngày soạn: 16/9/2009
Ngày dạy: 18/9/2009
§ 4 PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG
DỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Biết điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi giữa các chất điện li trong dung dịch.
- Hiểu bản chất của phản ứng trao đổi xảy ra trong dung dịch của các chất điện li.
2. Kĩ năng
- Rèn luyện kỹ năng viết phương trình phản ứng trao đổi giữa các chất điện li.
- Kỹ năng viết phương trình ion rút gọn.
3. Thái độ, tình cảm
- Rèn luyện khả năng tư duy nghiên cứu khoa học dựa vào bản chất.
II. Phương pháp giảng dạy
 - Sử dụng phương pháp đàm thoại nêu vấn đề kết hợp với phương tiện trực quan.
III. Chuẩn bị
Giáo viên
	- Hoá chất và dụng cụ làm thí nghiệm biểu diễn.
Học sinh
	- Cần chuẩn bị trước nội dung bài học ở nhà.
IV. Tiến trình lên lớp
1. Khởi động (5’)
Mục tiêu: - Kiểm tra mức độ nắm kiến thức và quá trình chuẩn bị bài ở nhà của HS.
 - Rèn luyện thói quen lên kế hoạch cho một công việc mới. 
Kiểm tra bài cũ
Tính pH của dung dịch KOH 0,001M và pH của dung dịch HNO3 0,1M.
2. Bài mới
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Hoạt động 1 (10’)
Mục tiêu: - HS nghiên cứu phản ứng tạo thành chất kết tủa thông qua thí nghiệm.
 - HS biết viết phương trình phản ứng ion thu gọn
GV: làm thí nghiệm biểu diễn phản ứng giữa dung dịch Na2SO4 và dung dịch BaCl2.
Giải thích ?
GV hướng dẫn cho học sinh các bước viết một phương trình in rút gọn.
Từ phương trình ion rút gọn yêu cầu học sinh cho một thí dụ phản ứng trao đổi của một cặp chất khác cũng cho sản phẩm là BaSO4. Rút ra bản chất của phản ứng trong trường hợp này.
Hoạt động 2 (10’)
Mục tiêu: - HS nghiên cứu phản ứng tạo thành chất điện li yếu thông qua thí nghiệm.
 - HS viết được phương trình phản ứng ion thu gọn.
GV: làm thí nghiệm biểu diễn: cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch NaOH (có chứa phenolphtalein) cùng nồng độ.
Yêu cầu HS quan sát và viết phản ứng. Giải thích.
Yêu cầu học sinh viết phản ứng giữa Mg(OH)2 với dung dịch HCl.
Rút ra bản chất phản ứng.
*. Phản ứng tạo thành axit yếu.
GV làm thí nghiệm biểu diễn cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch CH3COONa.
GV hướng dẫn HS ngửi mùi sản phẩm.
Hoạt động 3 (10’)
Mục tiêu: - HS nghiên cứu phản ứng tạo thành chất khí thông qua TN
 - HS viết được phương trình phản ứng ion thu gọn.
GV làm thí nghiệm biểu diễn rót dung dịch HCl vào dung dịch Na2CO3.
HS quan sát viết phản ứng xảy ra.
Bản chất của phản ứng
Hoạt động 4 (5’)
Mục tiêu: - HS nắm được điều kiện xảy ra phản ứng trong dd chất điện li để từ đó dự đoán sản phẩm phản ứng.
 - HS viết được phương trình phản ứng ion thu gọn.
Bản chất của phản ứng xảy ra giữa các chất điện li trong dung dịch là gì ?
Khi nào thì phản ứng tảo đổi ion giữa các chất điện li trong dung dịch xảy ra ?
Phản ứng trao đổi xảy ra khi một số ion trong dung dịch kết hợp được với nhau làm giảm nồng độ ion của chúng.
I. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li
1. Phản ứng tạo thành chất kết tủa
Thí nghiệm : trộn 2 dung dịch Na2SO4 và BaCl2.
Phản ứng
Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 $ + 2NaCl
Phương trình ion rút gọn
Ba2+ + SO42- → BaSO4 $ 
Phản ứng có sự kết hợp giữa các ion tạo thành một sản phẩm kết tủa.
2. Phản ứng tạo thành chất điện li yếu
a. Phản ứng tạo thành nước
Thí nghiệm
HCl + NaOH → NaCl + H2O
Phương trình ion rút gọn
H+ + OH- → H2O
Phản ứng xảy ra do có sự kết hợp của 2 ion H+ và OH- tạo thành chất điện li yếu.
b. Phản ứng tạo thành axit yếu
Thí nghiệm 
HCl + CH3COONa → NaCl + CH3COOH
Phương trình ion rút gọn
H+ + CH3COO- → CH3COOH
Phản ứng có sự kết hợp của 2 ion H+ và CH3COO- tạo thành CH3COOH là chất điện li yếu
3. Phản ứng tạo thành chất khí
Thí nghiệm:
2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + H2O + CO2 #
Phương trình ion rút gọn
2H+ + CO32- → H2O + CO2 #
Phản ứng có sự kết hợp của 2 ion H+ và ion CO32-
tạo thành sản phẩm khí là CO2
IV. Kết luận 
1. Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2. Phản ứng tao đổi trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành một trong các chất sau :
- chất kết tủa.
- chất điện li yếu.
- chất khí.
 V. Tổng kết (5’)
GV: Yêu cầu HS làm bài tập 4 và 5 trang 20 SGK để củng cố.
	- Làm bài tập SGK và bài tập 1.24 đến 1.36 SBT.
	- Chuẩn bị bài tập tiết sau luyện tập chương.
Duyệt của nhóm CM Duyệt của TTCM Duyệt của BGH