Giáo án môn Hóa học 11 - Tiết 1 đến tiết 13

xét các ion do axit, bazơ điện li ra.
Þ định nghĩa axit, bazơ theo thuyết A-reâ-ni-ut.
Hoaït ñoäng 2: Axit nhieàu naác, bazô nhieàu naác
- So saùnh số ion H+ được phân li ra từ pt ñieän li cuûa HCl, H3PO4 vaø H2SO4 (ở trên)?
- GV thoâng baùo : caùc axit phaân li laàn löôït theo töøng naác.
- GV hướng dẫn HS vieát phöông trình phaân li töøng naác cuûa H2SO4 vaø H3PO4 ?
 H2SO4 ® H+ + HSO4-
 HSO4- H+ + SO42-
Löu yù : Chæ coù naác thöù nhaát ñieän li hoaøn toaøn.
® Keát luaän veà axit 1 naác vaø axit nhieàu naác.
- Ca(OH)2 phaân li 2 naác ra ion OH- ® bazô 2 naác .
-Vieát phöơng trình phaân li töøng naác cuûa Ca(OH)2.
-Töø khaùi nieäm axit 1 naác vaø axit nhieàu naác ruùt ra khaùi nieäm veà bazô 1 naác vaø bazô nhieàu naác.
Hoaït ñoäng 3 : Hiñroâxit löôõng tính
- GV laøm thí nghieäm :
 Nhoû töø töø dd NaOH vaøo dd ZnCl2 ñeán khi keát tuûa khoâng xuaát hieän theâm nữa.
 Chia keát tuûa laøm 2 phaàn :
 * PI : cho theâm vaøi gioït axit 
 * PII : cho theâm kieàm vaøo.
-HS quan saùt hieän töôïng vaø nhận xét.
Hieän töôïng : keát tuûa caû 2 oáng ñeàu tan ra.
Nhận xét: Zn(OH)2 vöøa taùc duïng ñöôïc vôùi axit, vöøa taùc duïng ñöôïc vôùi bazô 
® Zn(OH)2 là hiñroâxit löôõng tính.
- Döïa vaøo söï höôùng daãn cuûa GV, HS vieát phöông trình phaân li cuûa Zn(OH)2 theo kieåu axit vaø bazô.
Viết các ptpư xảy ra trong thí nghiệm trên.
Hoaït ñoäng 4 : ( trọng tâm)
Khaùi nieäm veà axit vaø bazô theo thuyeát Bron-stet
- GV đặt vấn đề: NH3, CH3COO- coù tính axit hay bazô ? 
- GV nhuùng moät maãu quyø tím vaøo dd NH3.
- Döïa vaøo söï thay ñoåi maøu cuûa giaáy quyø ® HS keát luaän dd NH3 coù tính bazô.
- GV: Thuyeát Areâniut khoâng giaûi thích ñöôïc (phân tử NH3 không chứa nhóm hidroxit OH nên không thể phân li ra ion OH- ).
Þ NH3 coù tính bazô, ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích theo thuyeát Bronsted.
- GV phân tích quá trình cho- nhận proton.
Dd NH3 có chứa ion OH- nên có tính bazơ.
NH3 nhận proton của nước nên NH3 là bazơ.
- Tương tự như vậy, GV cùng HS phân tích vai trò của CH3COOH.
HS xaùc ñònh chaát ñoùng vai troø axit, bazô trong caùc quaù trình treân.
- GV: như vậy H2O là chất lưỡng tính.
- GV yêu cầu HS chứng minh HCO3- là chất lưỡng tính.
 Þ HS keát luaän : thế nào laø chaát löôõng tính.
- GV yêu cầu HS nêu ưu điểm của thuyết Bron-stet.
Tiết 6
Hoaït ñoäng 5 ( trọng tâm)
 Haèng soá phaân li axit vaø bazô
- GV yêu cầu HS viết pt phân li và viết biểu thức hằng số phân li của axit yếu CH3COOH.
- GV giôùi thieäu Ka :
 -Baèng caùch töông töï, HS vieát phöông trình phaân li, haèng soá phaân li cuûa bazô.
- GV: Trong bieåu thöùc tính Kb khoâng coù maët cuûa nöôùc vì H2O laø dung moâi, trong dd loaõng [H2O] ñöôïc coi laø haèng soá.
Hoaït ñoäng 6: ( trọng tâm) Muoái
- Nghiên cứu SGK, HS cho biết :
 Muoái laø gì ? 
 Keå teân moät soá loại muoái thöôøng gaëp? 
 Tính chaát chủ yếu cuûa muoái ?
- GV: Theá naøo laø muoái axit ? muoái trung hoaø ? cho ví duï?
- GV giôùi thieäu moät soá muoái keùp vaø phöùc chaát.
- GV: Tính chất chủ yếu của muối là tính tan và tính điện li.
- HS leân baûng vieát phöông trình ñieän li cuûa caùc muoái vaø caùc phöùc chaát.
* Löu yù : Moät soá muoái ñöôïc coi laø khoâng tan thöïc teá vaãn tan vôùi moät löôïng nho . Phaàn tan raát nhoû ñoù ñieän li mạnh.
Hoaït ñoäng 7: Củng cố- dặn dò
- GV chọn một số ý trong bài tập để củng cố bài. Dặn HS làm các BT còn lại, soạn bài mới.
I. AXIT VÀ BAZÔ THEO THUYEÁT A-REÂ-NI-UT
1. Ñònh nghóa 
* Axit : Laø chaát khi tan trong nöôùc phaân li ra cation H+
 VD: HCl ® H+ + Cl-
 CH3COOH H+ + CH3COO-
* Bazô : Laø chaát khi tan trong nöôùc phaân li ra anion OH-
 VD: KOH ® K+ + OH- 
 Ba(OH)2 ® Ba2+ + 2OH-
2. Axit nhieàu naác, bazô nhieàu naác
a) Axit nhieàu naác :
- Caùc axit chæ phaân li ra moät ion H+ goïi laø axit moät naác 
VD : HCl , HNO3 , CH3COOH 
- Caùc axit maø moät phaân töû phaân li nhieàu naác ra ion H+ goïi laø axit nhieàu naác.
VD : H3PO4 , H2CO3 
- Caùc axit nhieàu naác phaân li laàn löôït theo töøng naác.
VD: H3PO4 H+ + H2PO4- 
 H2PO4- H+ + HPO42-
 HPO42- H+ + PO43-
Tổng cộng : 
 H3PO4 3H+ + PO43- 
 b) Bazô nhieàu naác :
- Caùc bazô maø moãi phaân töû chæ phaân li moät naác ra ion OH- goïi laø bazô 1 naác.
VD : NaOH , KOH 
-Caùc bazô maø moãi phaân töû phaân li nhieàu naác ra ion OH- goïi laø bazô nhieàu naác.
VD :
Mg(OH)2 Mg(OH)+ + OH-
Mg(OH)+ Mg2+ + OH-
3. Hiñroâxit löôõng tính 
- Laø hidroxit khi tan trong nöôùc vöøa coù theå phaân li nhö axit vöøa coù theå phaân li nhö bazô .
Ví duï :
 Zn(OH)2 Zn2+ + 2OH-
 Zn(OH)2 ZnO22- + 2H+
 hay H2ZnO2
Þ Zn(OH)2 là hidroxit lưỡng tính 
	* Tác dụng với axit 
2HCl + Zn(OH)2 ® ZnCl2 + 2H2O 
2H+ + 2Cl- + Zn(OH)2 ® Zn2+ + 2Cl- + 2H2O 
2H+ + Zn(OH)2 ® Zn2+ + 2H2O
	* Tác dụng với bazơ :
Zn(OH)2 + 2NaOH 	 ® Na2ZnO2 + 2H2O 
Zn(OH)2 + 2Na+ + 2OH- ® 2Na+ + ZnO22- + 2H2O
Zn(OH)2 + 2OH- ® ZnO22- + 2H2O
- Moät soá hiñroâxit löôõng tính thöôøng gaëp:
Tên 
Dạng bazơ
Dạng axit
Kẽm hidroxit
Zn(OH)2
H2ZnO2
Nhôm hidroxit
Al(OH)3
HAlO2.H2O
Chì hidroxit
Pb(OH)2
H2PbO2
Thiếc hidroxit
Sn(OH)2
H2SnO2
Crom hidroxit
Cr(OH)3
Đồng ( II) hidroxit 
Cu(OH)2
Beri hidroxit
Be(OH)2
H2BeO2
Chúng laø nhöõng chaát ít tan trong nöôùc, coù lực axit, lực bazô đều yeáu.
II. KHAÙI NIEÄM VEÀ AXIT VAØ BAZÔ THEO THUYEÁT BRON-STET
1. Ñònh nghóa
- Axit laø nhöõng chaát nhöôøng proton (H+).
 VD: 
 CH3COOH + H2O H3O++ CH3COO-
 Axit bazơ
- Bazô laø nhöõng chaát nhaän proton (H+).
 VD: NH3 + H2O NH4+ + OH-
 Bazơ axit 
- Chaát löôõng tính : 
Laø chaát vöøa coù khaû naêng cho proton vöøa coù khaû naêng nhaän proton.
VD: 
 HCO3- + H2O H3O+ + CO32-
 axit
 HCO3- + H2O H2CO3 + OH- 
 bazơ
 * Nöôùc laø chaát löôõng tính.
 * Axit vaø bazô coù theå laø phaân töû hoaëc ion.
 Axit Bazơ + H+
2. Öu ñieåm cuûa thuyeát Bronsted 
 Thuyeát Breonsted toång quaùt hôn, noù aùp duïng cho baát kyø dung moâi naøo keå caû khoâng coù dung moâi.
III. HAÈNG SOÁ PHAÂN LI AXIT VAØ BAZÔ
1. Haèng soá phaân li axit 
VD: CH3COOH H+ + CH3COO-
 Ka =
- Ka laø haèng soá phaân li axit, chæ phuï thuoäc vaøo bản chất axit và nhieät ñoä.
- Giaù trò Ka caøng nhoû, löïc axit cuûa nó caøng yeáu.
2. Haèng soá phaân li bazô 
VD: NH3 + H2O NH4+ + OH-
Kb = 
- Kb laø haèng soá phaân li bazơ, chæ phuï thuoäc vaøo bản chất bazơ và nhieät ñoä.
- Giaù trò Kb caøng nhoû, löïc bazô cuûa noù caøng yeáu.
IV. MUOÁI 
1. Ñònh nghóa 
- Muoái laø hôïp chaát khi tan trong nöôùc phaân li ra cation kim loaïi ( hoaëc cation NH4+) vaø anion goác axit.
VD :
 (NH4)2SO4 ® 2NH4+ + SO42-
 NaHCO3 ® Na+ + HCO3-
- Muoái trung hoaø là muối mà trong anion gốc axit không còn hidro có khả năng phân li ra ion H+.
VD: NaCl , Na2CO3 , (NH4)2SO4 
- Muoái axit là muối mà trong anion gốc axit vẫn còn hidro có khả năng phân li ra ion H+.
VD: NaHCO3, NaH2PO4 , NaHSO4 
- Muoái keùp : NaCl.KCl , KCl.MgCl2.6H2O...
- Phöùc chaát : [Ag(NH3)2]Cl , [Cu(NH3)4 ]SO4 
2. Söï ñieän li cuûa muoái trong nöôùc 
- Haàu heát caùc muoái phaân li hoaøn toaøn:
 K2SO4 ® 2K+ + SO42-
 NaCl.KCl ® Na+ + K+ + Cl- 
 NaHSO3 ® Na+ + HSO3-
 và HSO3- H+ + SO32-
- Vôùi phöùc chaát :
[Ag(NH3)2]Cl ® [Ag(NH3)2]+ + Cl-
[Ag(NH3)2]+ Ag+ + 2NH3
	Tiết 7, 8
Baøi 4: SÖÏ ÑIEÄN LI CUÛA NÖÔÙC. pH. CHAÁT CHÆ THÒ AXIT- BAZÔ
I. MUÏC TIEÂU BÀI HỌC
	1. Kieán thöùc 
HS hiểu: 
- Söï ñieän li cuûa nöôùc 
- Tích soá ion cuûa nöôùc vaø yù nghóa cuûa ñaïi löôïng naøy.
- Khaùi nieäm veà pH vaø chaát chæ thò axit, bazô.
	2. Kyõ naêng 
- Vaän duïng tích soá ion cuûa nöôùc ñeå xaùc ñònh noàng ñoä ion H+ vaø OH- trong dung dòch.
- Bieát ñaùnh giaù ñoä axit- bazô cuûa dung dòch döïa vaøo noàng ñoä H+ , OH- , pH vaø pOH.
- Bieát söû duïng moät soá chaát chæ thò axit- bazô ñeå xaùc ñònh tính axit, kieàm cuûa dung dòch.
II. PHÖÔNG PHAÙP 
 Tröïc quan – ñaøm thoaïi – neâu vaán ñeà 
III. CHUAÅN BÒ PHƯƠNG TIỆN
-Hoaù chaát : Dd axit loaõng ( HCl hoaëc H2SO4 )
 Dd bazô loaõng ( NaOH hoaëc Ca(OH)2 )
 Dd phenolphtalein .
 Giaáy chæ thò axit, bazô vaïn naêng.
-Duïng cuï : oáng nghieäm, giaù ñôõ, oáng nhoû gioït.
IV. TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
Hoaït ñoäng cuûa thaày- troø
Noäi dung
Tiết 7
Hoaït ñoäng 1 : Söï ñieän li cuûa nöôùc
- GV nêu vấn đề: Bằng thực nghiệm người ta xác nhận rằng nước là chất điện li rất yếu. Hãy bieåu dieãn quaù trình ñieän li cuûa H2O theo thuyeát Areâniut vaø Bronsted ?
- HS vieát phöông trình ñieän li: 
 H2O H+ + OH- (1)
 H2O + H2O H3O+ + OH- (2)
-Thoâng baùo : 2 caùch vieát naøy coù nhöõng heä quaû gioáng nhau, ñeå ñôn giaûn ngöôøi ta choïn caùch vieát thöù nhaát .
Hoaït ñoäng 2 : (trọng tâm)
 Tích soá ion cuûa nöôùc 
- GV yêu cầu HS vieát bieåu thöùc haèng soá caân baèng của pt (1) ?
- HS vieát:
-Thoâng baùo: do ñoä ñieän li raát yeáu neân [H2O] coi nhö khoâng ñoåi, goäp ñaïi löôïng naøy vôùi Kc seõ laø moät ñaïi löôïng khoâng ñoåi , kyù hieäu KH2O .
- GV gôïi yù : Döïa vaøo caân baèng (1) vaø KH2O tính [H+] vaø [OH-] ?
- HS ñöa ra bieåu thöùc tính :
 [H+] = [ OH- ] = 10-7 mol/lit
- GV keát luaän: 
Hoaït ñoäng 3 : (trọng tâm)
 YÙ nghóa tích soá ion cuûa nöôùc
-Thoâng baùo KH2O laø haèng soá ñoái vôùi taát caû dung moâi vaø dd caùc chaát.
Vì vaäy , neáu bieát [H+] trong dd seõ bieát ñöôïc [OH-] và ngược lại.
- HS thaûo luaän theo nhoùm giải 2VD.
* Vieát phöông trình ñieän li 
 HCl ® H+ + Cl-
0,01M 0,01M 0,01M
 [H+] = 0,01 = 10-2 M
 Þ [OH-]= 10-12 M
- HS so sánh [H+] vaø [OH-] cuûa dd, rút ra kết luận.
* Vieát phöông trình ñieän li 
NaOH ® Na+ + OH-
0,001M 0,001M 0,001M
 [OH-] = 0,001 =10-3 M
Þ [H+] = 10-11 M
- HS so sánh [H+] vaø [OH-] cuûa dd, rút ra kết luận.
® GV toùm laïi:
Hoaït ñoäng 4 : (trọng tâm)
Khaùi nieäm veà pH, chaát chæ thò axit-bazô
- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK và cho biết:
+ pH laø gì ?
+ Dd axit, kieàm, trung tính coù pH laø bao nhieâu ?
- HS nghieân cöùu SGK vaø traû lôøi.
- GV chốt lại ý kiến của HS.
Bổ sung: thang pH thường dùng có giá trị pH từ 1 đến 14.
* GV: ñeå xaùc ñònh moâi tröôøng cuûa dd, ngöôøi ta duøng chaát chæ thò: quyø, pp.
- GV pha sẵn 3 dd. 
- HS du