Giáo án Lịch sử lớp 8 - Bài 26: Phong trào kháng chiến chống pháp trong những năm cuối thế kỷ XIX

Bài 26 PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX
A/ MỤC TIÊU:
 1/ Kiến thức: Giúp học sinh nắm được: 
- Nguyên nhân và diễn biến vụ binh biến tại kinh thành Huế 5-7-1885.
- Những nét khái quát nhất của phong trào Cần vương giai đoạn đầu (1858 " 1888). Mục đích, lãnh đạo, quy mô vai trò của các văn thân sĩ phu yêu nước trong phong trào Cần vương
- Đây là giai đoạn 2 của phong trào Cần vương phong trào phát triển mạnh quy tụ thành các trung tâm kháng chiến lớn đó là cuộc khởi nghĩa Ba Đình, Bãi Sậy, Hương Khuê
- Mỗi cuộc khởi nghĩa có những đặc điểm riêng, nhưng tất cả giai cấp lãnh đạo này đều do văn thân và sĩ phu yêu nước lãnh đạo. Tất cả đều thất bại vì chưa đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân ta.
 2/ Tư tưởng: 
 Giáo dục cho HS truyền thống yêu nước đánh giặc của dân tộc, biết kính yêu những anh hùng dân tộc hy sinh vì nghĩa lớn
 3/ Kĩ năng: 
 - Rèn luyện cho HS kĩ năng rèn luyện bản đồ để tường thuật diễn biến các cuộc khởi nghĩa
 - Phân tích, tổng hợp, đánh giá các sự kiện lịch sử
B/ THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC:
Bản đồ về phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX; tranh ảnh các nhân vật lịch sử: Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết, Nguyễn Thiện Thuật, Phan Đình Phùng; sử dụng những tư liệu lịch sử địa phương 
C/ HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
 1/ Ổn định, kiểm tra: Thông qua Hiệp ước mà triều đình Huế đã ký với Pháp. Hãy CMR: Đó là quá trình từng bước thực dân Pháp xâm lược nước ta, đồng thời cũng là từng bước nhà Nguyễn đầu hàng?
 2/ Giới thiệu bài mới:
 3/ Dạy bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG GHI
Hoạt động 1: Cá nhân
GV: Bối cảnh lịch sử của vụ biến kinh thành Huế 5/7/1885?
HS: Dựa vào kiến thức sgk
GV: Sau 2 điều ước 1883-1884 triều đình Huế phân hoá thành 2 bộ phận
 + Đa phần chủ hoà còn gọi là phe chủ hoà
 + Một bộ phận nhỏ hình thành phe chủ chiến đứng đầu là Tôn Thất Thuyết
GV: Em hãy trình bày vụ biến kinh thành Huế 5-7-1885?
GV: Giành thời gian để học sinh xem lại diễn biến chính sau đó gọi 1 HS khá trình bày trên bản đồ
GV: Giải thích thêm. Sau hiệp ước Pa-tơ-nốt 6/6/1884, Tôn Thất Thuyết kiên quyết xóa bỏ những ông vua không có tinh thần chống Pháp: Dục Đức, Hiệp Hoà, Kiến Phúc Đưa Hàm Nghi lên ngôi vua ---> thẳng tay trừng trị bọn hoàng thân quốc thích thân Pháp. Thực dân Pháp tìm mọi cách để thủ tiêu phái kháng chiến Sau vụ biến không thành ông đã đưa vua Hàm Nghi ra căn cứ Tân Sở. Hàm Nghi đã ra “Chiếu Cần vương” phong trào Cần vương bùng nổ
* Hoạt động 2: Cả lớp
GV: Giới thiệu hình 89, 90 vài nét sơ lược về Tôn Thất Thuyết và Hàm Nghi
GV: Trình bày diễn biến của phong trào Cần vương?
HS: Dựa vào sgk trả lời
GV: Tại sao phong trào chỉ nổ ra ở Bắc, Trung mà không nổ ra ở Nam Kỳ
HS: Trả lời theo suy nghĩ của mình
GV: Nam kỳ là xứ trực trị của Pháp
GV: Minh hoạ diễn biến trên bản đồ. Những phong trào tiêu biểu ở giai đoạn 1. Mai Xuân Thưởng, Nguyễn Văn Ôn, Lê Trung Đình, (Lê Thành Phương ở Phú Yên)
GV: Thái độ của dân chúng đối với phong trào Cần vương?
HS: Phong trào đã được đông đảo quần chúng ủng hộ
GV: Trên đường đi ra Sơn phòng Tân Sở, nghĩa quân đã nhận được sự giúp đỡ tận tình chu đáo của đồng bào các dân tộc vùng biên giới Việt- Lào
- Kết cục giai đoạn 1 của phong trào Cần Vương ntn?
HS: 1886 Tôn Thất Thuyết sang Trung Quốc Cầu Viện
Vua Hàm Nghi bị bắt và bị đày sang An-giê-ri 1-1888
GV: Sơ kết ý
* Hoạt động 1: Cá nhân (Tiết 2)
GV: Hướng dẫn các em quan sát hình 91. Em có hiểu biết gì về căn cứ cuộc khởi nghĩa Ba Đình?
HS: Dựa vào kiến thức sgk trả lời
GV: Lãnh đạo khởi nghĩa là ai?
HS: Phạm Bành và Đinh Công Tráng
GV: Nói sơ lược về tiểu sử của Phạm Bành và Đinh Công Tráng
- Thành phần nghĩa quân bao gồm những lực lượng nào?
HS: Gồm có: Người Kinh, Mường, Thái
GV: Hãy trình bày tóm lược diễn biến cuộc khởi nghĩa
HS: Dựa vào sgk trả lời
GV: Hướng dẫn học sinh xem lược đồ căn cứ Mã Cao hình 92 sgk. Căn cứ vào lược đồ giải thích tại sao nghĩa quân lại vét lên Mã Cao
HS: Căn cứ hiểm yếu phòng thủ tốt chỉ có độc đạo vào căn cứ cho nên khi bao vây dễ bị tiêu diệt
GV: Phân tích điểm mạnh và điểm yếu của căn cứ
* Hoạt động 2: Cả lớp
GV: Em hãy trình bày về căn cứ Bãi Sậy?
HS: Là vùng lau Sậy um tùm: Yên Mỹ, Mỹ hào, Văn Lâm, Khoái Châu (Hưng yên)
GV: Bãi sậy là căn cứ chính của cuộc khởi nghĩa, do Nguyễn Thiện Thuật chỉ huy, nơi đó hiểm yếu, dựa vào địa thế hiểm trở của đầm lầy, lau Sậy um tùm, nghĩa quân có thể ẩn nấu ban ngày, ban đêm ra truy kích, đột kích địch
GV: Lãnh đạo nghĩa quân là người ntn?
HS: Thời kỳ đầu 1883 – 1885 là Đinh Gia Quế, 1885-1892 là Nguyễn Thiện Thuật, thủ lĩnh cao nhất của cuộc khởi nghĩa 
GV: Nói một vài nét về Nguyễn Thiện Thuật. Khởi nghĩa Bãi Sậy diễn ra ntn?
HS: + Khởi nghĩa bùng nổ năm 1883: nghĩa quân thực hiện chiến thuật du kích, khống chế địch ở các con đường số 5, 1, 39
 + Giặc nhiều lần bao vây tiêu diệt nghĩa quân nhưng đều thất bại --> nghĩa quân hào mòn dần --> 1892 khởi nghĩa tan rã
Củng cố: Điểm khác nhau giữa cuộc khởi nghĩa Ba Đình và Bãi Sậy?
+ Khởi nghĩa Ba Đình: Đại thế hiểm yếu, phòng thủ là chủ yếu khi bị bao vây, tấn công dễ bị dập tắc
 + Khởi nghĩa Bãi Sậy: Địa bàn rộng lớn khắp các tỉnh Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Yên, nghĩa quân dựa vào dân đánh du kích, đánh vận động, địch khó tiêu diệt 
* Hoạt động 3: Cá nhân
GV: Giới thiệu hình 94 về Phan Đình Phùng. Em biết gì về Phan Đình Phùng?
HS: dựa SGK trả lời
GV: Em biết gì về Cao Thắng 
HS: Là dũng tướng trẻ, xuất thân từ nông dân, trở thủ đắc lực của Phan Đình Phùng
GV: Minh hoạ thêm về tài quân sự của Cao Thắng. Trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Hương Khuê
Gọi 1 HS khá lên trình bày trên lược đồ
HS: Trình bày: Khởi nghĩa chia 2 giai đoạn 
 + Giai đoạn 1: 1885-1888: Lo chuẩn bị vũ khí, lực lượng
 + Giai đoạn 2: 1888- 1895: nghĩa quân dựa vào rừng núi hiểm trở tấn công địch đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch, Pháp tập trung binh lực tấn công vào Ngàn Trươi 28-12-1895 Phan Đình Phùng hy sinh, nghĩa quân tan rã
GV: Sơ kết ý
I. Cuộc phản công của phái chủ chiến tại kinh thành Huế. Vua Hàm nghi ra “Chiếu Cần vương”
1/ Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế (7-1885)
- Nguyên nhân:
 + phái chủ chiến (đứng đầu là Tôn Thất Thuyết) vẫn chờ cơ hội giành lại chủ quyền
 + Pháp lo sợ tìm cách tiêu diệt phe chủ chiến
- Diễn biến: Đêm 4 rạng 5-7-1885, Tôn Thất Thuyết ra lệnh tấn công vào đền Mang Cá và Hoàng Thành, Pháp hoảng sợ sau đó phản công chiếm lại thành
2/ Phong trào Cần Vương bủng nổ và lan rộng:
- Chia 2 giai đoạn:
 + Giai đoạn 1: 1885-1888: Khởi nghĩa nổ ra khắp Bắc, Trung Kỳ
 + Giai đoạn 2: 1888-1896
II/ NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
1 Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Thuộc huyện Nga Sơn, Tỉnh Thanh Hoá được quý là 1 chuyến tuyến phòng thủ kiên cố bỡi 3 làng: Thượng Thọ, Mỹ Khê, Mậu Thịnh.
- Lãnh đạo: Là Phạm Bành và Đinh Công Tráng
- Thành phần nghĩa quân: Gồm người Kinh, Mường, Thái.
- Diễn ra từ 12- 1886 đến 1-1887 rất quyết liệt song bị thực dân Pháp dập tắc.
2/ Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883- 1892)
- Thuộc Hưng Yên đó là vùng đầm lầy ở các huyện Văn Lâm, Khái Châu, Mỹ Hào, Yên Mỹ.
- Lãnh đạo: Nguyễn Thiện Thuật
- Diễn biến: 1883-1892 nghĩa quân thực hiện chiến thuật du kích, đánh vận động, khống chế địch trên đường 5, 1, 39. 1892 nghĩa quân hao mòn dần, cuộc khởi nghĩa tan rã.
3/ Khởi nghĩa Hưng khê (1885- 1895)
- Lãnh đạo: Phan Đình Phùng là người cương trực, bị cách chức đuổi về quê, 1885 ông chiêu mộ nghĩa quân khởi nghĩa.
- Bên cạnh Phan Đình Phùng có Cao Thắng (1864- 1893) trợ thủ đắc lực của Phan Đình Phùng.
- Khởi nghĩa chia 2 giai đoạn: 
 + Giai đoạn 1: 1885 – 1888
 + Giai đoạn 2: 1888 – 1895
 4/ Củng cố:
 5/ Hướng dẫn tự học:
 a/ Bài vừa học: Như đã củng cố
 b/ Bài sắp học:
 Dặn dò HS ôn lại bài phần lịch sử Việt Nam chuẩn bị kiểm tra 1 tiết