Giáo án Lịch sử 6 - Tiết 14, Bài 13: Đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang

Ngày soạn : 25/11/2009
Ngày dạy: 28/11/2009
TIẾT 14: BÀI 13 
ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT VÀ TINH THẦN CỦA CƯ
DÂN VĂN LANG
 1 . MỤC TIÊU 
 	a. Về kiến thức 
Giúp HS
 - Làm cho HS hiểu thời Văn Lang người dân Văn Lang đã xây dựng cho mình một cuộc sống vật chất và tinh thần riêng vừa đầy đủ vừa phong phú tuy còn sơ sài 
 b. Về kĩ năng
- Rèn luyện thêm kĩ năng liên hệ thực tế quan sát hình ảnh và nhận xét 
	c. Về thái độ
 - Bước đầu giáo dục HS lòng yêu nước và ý thức về văn hoá dân tộc
 2. CHUẨN BỊ CỦA GV & HS
 a. Chuẩn bị của GV : Nghiên cứu tài liệu + Soạn giảng + Tranh ảnh + truỵện ,hiện vật phục chế 
 b. Chuẩn bị của HS : Đọc và tìm hiểu bài theo câu hỏi SGK
 3. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY (45’)
a. kiểm tra bài cũ (5’)
* Câu hỏi : Nhà nước Văn Lang ra đời trong hoàn cảnh nào ?
 Nêu tổ chức của nhà nước Văn Lang ? Vẽ sơ đồ?
 * Đáp án :
 - Hoàn cảnh ra đời :
 + Sản xuất phát triển, định cư lâu dài 
 +Xã hội có sự phân hoá giàu nghèo 
 + Nhu cầu bảo vệ sản xuất, chống ngọai xâm, giao lưu
 - Tổ chức nhà nước Văn Lang: 
 + Đứng đầu nhà nước là vua 
 + Giúp vua có lạc hầu ,lạc tướng 
 + Nhà nước chia 15 bộ - đứng đầu là lạc tướng
 Dưới bộ là chiềng chạ - đứng đầu Là bồ chính.
 *Giới thiệu bài : 
 Tiết trước chúng ta đã biết được nhà nước Văn lang được hình thành trên cơ sở kinh tế – XH phát triển ở 1 địa bàn rộng lớn 15 bộ lạc . Hôm nay chúng ta tìm hiểu về đời sống vật chất – tinh thần của dân Văn Lang để hiểu cội nguồn dân tộc 
b. Dạy nội dung bài mới (36’)
Hoạt động của thầy, trò
Nội dung cần đạt
H
G
 ?
H
?
H
 ?
H
G
?
H
 ?
?
H
?
H
 ?
H
?
H
 ?
H
G
?
H
G
G
H
 ?
H
?
H
 ?
H
 ?
 ?
G
 ?
?
H
?
H
?
H
?
H
?
H
G
?
H
G
?
H
H
 ?
H
G
 ?
H
 ?
H
?
?
H
G
?
 ?
 ?
 ?
H
G
Đọc SGK 
Chỉ vị trí của Văn Lang trên bản đồ 
Đặc điểm, điều kiện tự nhiên thuận lợi cho nhà nước ta như thế nào ?
=> Khu vực nhiệt đới gió mùa, nắng lắm mưa nhiều, đất đai màu mỡ, nhiều sông ngòi 
Nghề trồng lúa nước ra đời ở đâu ? trong điều kiện nào ?
Nêu lại : Sản xuất phát triển ,công cụ ,Sống ven sông biển
Nhìn vào công cụ lao động H33 bài 11 hãy trình bày người dân Văn Lang xới đất cày cấy bằng gì ?
=> Lưỡi cày đồng
Như vậy trong nông nghiệp nước ta đã chuyển từ giai đoạn nông nghiệp dùng cuốc => Sang dùng cày đồng .Công cụ đá chuyển sang công cụ đồng=> Đây là bước tiến dài trong lao động sản xuất của cư dân Văn Lang 
Trong cuộc sống cư dân Văn Lang đã làm nghề gì ?
Nông nghiệp 
Trồng những cây gì > nuôi những con gì?
Khi thóc lúa và những loại hoa màu trở thành nguồn sống chính thì cuộc sống của cư dân Văn Lang so với thời săn bắt hái lượm như thế nào ?
-Thảo luận
=> Cuộc sống chắc chắn hơn ,ổn định hơn, no đủ=> Tạo điều kiện cho những bước tiếp theo
=> Như vậy với những công cụ đồng nghề nông nguyên thuỷ ở Văn Lang đã có những bứơc tiến mới . Người Việt cổ đã biết trồng trọt, chăn nuôi => Lúa là cây lương thực chính, cuộc sống ổn định ít phụ thuộc vào thiên nhiên
Cư dân Văn Lang đã biết làm những nghề thủ công nào ?
Quan sát H 36,37,38 em nhận thấy nghề thủ công nào được phát triển thời bấy giờ? 
Nghề luyện kim 
Kĩ thuật luyện kim được phát triển như thế nào ?
Chuyên môn hoá cao ( SGK )
Việc đúc được trống đồng chứng tỏ điều gì về trình độ chuyên môn của họ? 
=> Trống đồng là hiện vật tiêu biểu cho nền văn minh Âu Lạc, kĩ thuật luyện đồng của người Việt cổ đã đạt tới trình độ điêu luyện nó là hiện vật tiêu biểu cho trí tuệ tài năng thẩm mĩ của thợ thủ công thời bấy giờ 
- Trong 1 thời gian dài chúng ta không thể phục chế trống đồng bằng phương pháp hiện đại .Vài chục năm gần đây chúng ta mới phục chế được bằng phương pháp thủ công ở làng Ngũ Xá 
Theo em việc tìm thấy trống đồng ở nhiều nơi trên đất nước ta và ở nước ngoài thể hiện điều gì ?
=>Chứng tỏ đây là thời kì đồ đồng và nghề luyện kim phá triển => Cuộc sống cư dân no đủ ổn định hơn 
=> Sự phát triển trên diện rộng khắp nước ta thời đó chứng tỏ sự giao lưu kinh tế văn hoá giữa nước ta với các nước đã phát triển .Họ có cuộc sống văn hoá đồng nhất 
Chuyển ý :
Sản xuất phát triển dẫn đên đời sống vất chất của của dân Văn Lang phát triến 1 bước 
Đọc SGK
Đời sống thiết yếu của con người là gì ?
Vật chất ?
=> Những gì thuộc về nhu cầu ăn, ở, mặc đi lại nói chung nhu cầu về vất chất 
Người dân Văn Lang ở như thế nào ?
=>Mái cong hình thuyền, mái tròn hình mui thuyền có cầu thang 
Giống dân tộc nào ngày nay ?
DT thái 
Vì sao cư dân Văn Lang ở nhà sàn ?
Tránh thú dữ, tránh ẩm thấp 
Thức ăn chủ yếu của cư dân Vă Lang là gì ?
=> Lễ hội : Giết trâu bò cúng tế ăn chung 
Như vậy nội dung trong bữa ăn của cư dân Văn Lang về cơ bản là giống như các cư dân khác
Nét riêng đặc sắc về ăn, ở của cư dân Văn Lang thể hiện ở chỗ nào ?
=> Bánh chưng, bánh dầy - độc đáo, ngày nay phát triển duy trì 
=> Ăn trầu nhuộm răng => Bảo vệ răng bền chặt .Trở thành phong tục tập quán phổ biến 
Thức ăn chính của người Việt cổ và chúng ta hiện nay là gì ?
=> Thóc gạo + hoa màu 
Có điểm gì khác không?
=> Có, từ cây lương thực và hoa màu ngày nay người ta đã chế biến phong phú hơn, ăn ngon hơn, bổ dưỡng hơn 
Người dân Văn Lang mặc như thế nào ?
Mặc áo chui đầu, không xẻ tà => đơn giản không mất công sức 
Xăm mình trở thành phong tục phổ biến => Lừa thú, cá dữ 
Người dân Văn Lang đi lại bằng gì ?Tại sao ?
=> Địa bàn sinh sống đi lại lầy lội, sông ngòi nhiều – tiện lợi => Do vậy người dân Văn Lang giỏi bơi lội 
- Ngoài ra còn đi lại bằng : Ngựa,voi 
Em có nhân xét gì về đời sống vật chất của cư dân Văn Lang ?
Cuộc sống gắn bó với nông nghiệp – cuộc sống giản dị 
Khái quát : Cuộc sống của cư dân Văn Lang là cuộc sống giản dị bắt nguồn từ điều kiện tự nhiên của vùng trồng lúa nước .Bữa ăn chủ yếu bằng cơm ( gạo ) nhưng nói chung đã phong phú đa dạng có nhiều chất bổ dưỡng Tuy nhiên kĩ thuật canh tác còn lạc hậu nên đời sống nhìn chung vất vả ,vật lộn với thiên nhiên khắc nghiệt để duy trì cuộc sống => Như vậy chúng ta hiểu được vì sao họ có tình cảm cộng đồng cao 
Tinh thần là gì ?
=>Tổng thể nói chung những ý nghĩ tình cảm những hoạt động thuộcđời sống nội tâm của con người 
- Đời sống tinh thần là sự phản ánh đời sống vật chất 
Đọc SGK 
XH Văn Lang chia mấy tầng lớp, địa vị các tầng lớp như thế nào ?
+ Quý tộc : Vua quan => Có thế lực giàu có 
+ Nông dân tự do : Lực lượng đông, nuôi sống XH
+ Nô tì : Hầu hạ, phục dịch 
=> Tuy nhiên sự phân hoá chưa sâu sắc
Sau những ngày lao động mệt nhọc cư dân Văn Lang tổ chức hoạt động văn hoá tín ngưỡng nào ? Có hoạt động gì ? Tác dụng gì?
Quan sát H38
Em thấy cảnh lễ hội được ghi như thế nào ?
- Cách ăn mặc của cư dân Văn Lang 
- Họ đang ca múa vui vẻ, cầu mưa thuận gió hoà người cầm vũ khí 
Nhạc cụ điển hình của cư dân Văn Lang là gì 
Tại sao trống đồng là nhạc cụ hiện vật tiêu biểu văn minh ?
=> Có nhiều hoa văn, thể hiện sinh hoạt vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang
=> Kết cấu trống đồng gồm : Phần tang phình ra, phần thân và chân trống loe ra giúp có hình dáng trống đẹp, có sức cộng hưởng làm cho âm thanh vang xa 
Trống đồng còn được dùng làm hiệu lệnh chiến đấu, giữ gìn an ninh, làm đồ tuỳ táng chôn theo người chết 
=> Trống đồng thể hiện kĩ thuật đúc đồng tinh sảo của cư dân Văn Lang 
- Chính giữa mặt trống là 1 ngôi sao nhiều cánh tượng chưng cho mặt trời ( họ thờ thần mặt trời )
=> Trống đồng còn gọi là trống sấm người ta đánh để cầu mưa, nắng đó là những nghi lễ của cư dân nông nghiệp trồng lúa nứơc 
Truyện Trầu cau, Bánh chưng, bánh dầy người thời Văn Lang có phong tục gì ?
Họ có tín ngưỡng gì ?
Người chết được chôn cất như thế nào?
Đời sống vất chất, tinh thần đặc sắc nói trên đã hoà quyện vào con người Văn Lang đương thời tạo nên điều gì ?
=> Tình cảm cộng dồng là :
 + Tình cảm : Sự rung động trước 1 đối tượng có liên quan đến sự thoả mãn những nhu cầu của bản thân yêu mến gắn bó ngưòi với người 
 + Cộng đồng : Toàn thể những người sống thành 1 XH nói chung có những điểm giống nhau, gắn bó thành 1 khối 
=> Do thực tế cuộc sống lao động ,chiến đấu trong nhiều năm nhất là điều kiện sống lúc đó công cụ lao động thô sơ kinh nghiệm sản xuất chưa có nhiều nên cư dân Văn Lang thấy cần phải nương tựa vào nhau yêu thương đùm bọc lẫn nhau thì mới có thể giải quýêt đựơc cuộc sống bảo vệ cuộc sống hàng ngày như làm thuỷ lợi, săn bắt, bảo vệ mùa màng ,vùng đất sinh sống, chống xâm lấn – tất cả phải nhờ vào sức người tập hợp lại mới có thể làm được  Vì vậy mới nẩy sinh tình cảm cộng đồng 
=> Tình cảm cộng đồng của cư dân Văn Lang chính là sự yêu thương đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống hàng ngày 
1 / Nông nghiệp và các nghề thủ công ( 12 phút )
* Nông nghiệp:
 Lúa
 + Trồng trọt Hoa màu
	 Dâu
 Đánh cá
 + Chăn nuôi Gia súc
 Tằm
* Thủ công ngiệp :
 + Làm gốm 
 + Đóng thuyền 
 + Dệt vải 
 + Xây nhà 
 + Luyện kim : rèn sắt 
2 / đời sống vật chất của cư dân Văn Lang ra sao ? ( 11’)
- ở : Nhà sàn -bằng tre gỗ 
 Theo làng bản 
 Cơm rau ,thịt cá 
- ăn Muối mắm, gia vị 
 Có mâm, bát
 Nam: đóng khố, chân đất
-Mặc Nữ : váy, áo xẻ giữa,
 có yếm
 Tóc : nhiều kiểu, đeo trang sức 
- Đi lại : Bằng thuyền
3 / đời sống tinh thần của cư dân văn lang có gì mới ? ( 13’ )
 Quý tộc
- 3 tầng lớp Nông dân tự do
 Nô tì 
- Tổ chức lễ hội
- Nhạc cụ: Trống đồng, khèn ,chiêng
- Về tín ngưỡng :
 + Thờ cúng lực lượng thiên nhiên
 + Chôn người chết
 + Có khiếu thẩm mĩ cao
- Họ có tình cảm cộng đồng sâu sắc
c. Củng cố, luyện tập (3’)
Điểm lại những nét chính trong đời sống vật chất của cư dân Văn Lang
Bài tập : Đời sống vật chất tinh thần của người Việt cổ chứng tỏ:
 A . Đã hình thành tình cảm cộng đồng
 B . Nếp sống giản dị 
 C . Nếp sống vui tươi ,thanh bình
 D . Cả 3 câu trả lời đều đúng
 Đáp án D 
d. hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’)
Nắm chắc nội dung bài 
Hoàn thiện bài tập còn lại trong vở bài tập
Chuẩn bị bài : Nước Âu Lạc theo câu hỏi SGK