Giáo án Hóa học 11 - Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ

háp khối lượng , thể tích hoặc phương pháp khác. 
1 . Định lượng cacbon, hiđro :
- Tóm tắt cách định lượng C và H bằng sơ đồ ( sgk )
- Oxi hóa hoàn toàn một lượng xác định hợp chất hữu cơ A (mA) rồi cho hấp thụ định lượng H2O và CO2 sinh ra .
- Tính hàm lượng %H và %C :
%H = 
%C = 
2 – Định lượng nitơ :
- Nung m(mg) hợp chất A chứa N với CuO trong dòng khí CO2 : 
CxHyOzNt ® CO2 + H2O +N2 ® N2 ( đo thể tích )
Nghiên cứu SGK nhận xét :
Phương pháp thể tích .
- Hấp thụ CO2 và H2O bằng dung dịch KOH 40% ,thể tích khí còn lại V(ml) :
mN = 
%N =
Nhận xét về phương pháp định lượng nitơ 
3 – Định lượng các nguyên tố khác :
Halogen : Phân hủy hợp chất hữu cơ ,chuyển thành HX rồi định lượng dưới dạng AgX(X: Cl, Br).
Lưu huỳnh : Phân hủy hợp chất hữu cơ rồi định lượng lưu huỳnh dưới dạng sun fat.
Oxi : Sau khi xác định C, H, N, Hal,S . .còn lại là oxi
GV hướng dẫn :
halogen : phân huỷ thành HX rồi định lượng dưới dạng AgX
lưu huỳnh : định lượng S dưới dạng sunfat 
4 – Thí dụ :
Nung 4,56 mg một hợp chất hữu cơ A trong dòng khí oxi thì thu được 13,20 mg CO2 và 3,16 mg H2O . Ở thí nghiệm khác nung 5,58 mg A với CuO thu được 0,67 ml khí nitơ (đktc) .
 Hãy tính hàm lượng % của C,H,N và oxi ở hợp chất A .
Giải :
HS nghiên cứu VD
GV hướng dẫn :đọc kỹ nội dung thí dụ trong sgk , vận dụng bài học để xác định hàm lượng % của %c , %H , %O , %N ở hợp chất A .
5. Củng cố :
 Ca(OH)2 
 CO2 ¯ : kết luận có C 
 CuSO4khan
 H2O CuSO4 .5H2O màu xanh : có H 
 P.tích định tính OH- t0
 A NH4+ NH3 Mùi khai : có N . 
Chất hữu cơ AgNO3 
 X- ¯ : Có X(hal)
Phân tích định lượng : +H2SO4
 H2O ® mH2O ® mH
 d2 OH- 
 Phân tích CO2 ® mCO2 ® mC 
 mg N2 đo ở đktc ® mN
 A định lượng + Ag+ 
 HX ® AgX ® mX 
 SO2 ® mS .
 mO : mA – (mC + mH + mX + mS + mN) 
Bài 21 và Bài 28: CÔNG THỨC PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ
I. TRỌNG TÂM :
Biết cách giải các bài tập lập CTPT hợp chất hữu cơ 
II. PHƯƠNG PHÁP :
 Nêu vấn đề – hoạt động nhómd9 
III. CHUẨN BỊ :
Giáo viên : Một số bài tập xác định CTPT hợp chất hữu cơ .
Học sinh : Oân lại phương pháp phân tích định tính , định lượng nguyên tố trong hợp chất hữu cơ 
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG :
	1. Kiểm tra :
 * Thế nào là hoá học hữu cơ ? hợp chất hữu cơ ? nêu đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ ?
 * Viết các công thức định lượng ?
 * Bài 4 / 95 sgk
	2. Bài mới :
Hoạt động 1 :
Gv lấy ví dụ :
Hs viết CTPT của một số chất đã biết , tìm tỉ lệ số nguyên tử từng nguyên tố trong mỗi công thức 
® CTĐG nhất .
Axit axetic : CH3COOH
CTPT : C2H4O2
CTĐG I : CH2O
CTTN : ( CH2O )n
CTTQ : CxHyOz 
Hs rút ra kết luận 
Hoạt động 2 :
I – CÔNG THỨC ĐƠN GIẢN NHẤT:
1 –Định nghĩa :
Hướng dẫn cho học sinh nhận biết được các loại công thức .
- CTđơn giản nhất : cho biết tỉ lệ số nguyên tử của các nguyên tố có trong phân tử (biểu diễn bằng tỉ lệ tối giản các số nguyên .)
- CxHyOzNt =(CqHPOrNs)n (n = 1,2,3 . . .) 
 ® x : y : z : t = p: q : r : s 
- Gv đưa ra một số ví dụ về CTPT , CTĐG nhất .
2 – CTđơn giản nhất và CTPT :
- CTPT : Cho biết số nguyên tử của các nguyên tố có trong phân tử .
Ví dụ :CH4 , C6H12O6 ...
Nhận xét : 
- Nói chung số nguyên tử của từng nguyên tố trong CTPT là số nguyên lần số nguyên tử của chúng trong CTĐG nhất .
-Trong nhiều trường hợp , CTPT cũng chính là CTĐG nhất 
-Một số chất có CTPT khác nhau nhưng lại có cùng một CTĐG nhất .
Hoạt động 3 :
3. Cách thiết lập CTĐG nhất :
a. VD :
Hợp chất hữu cơ A : C(73,14% ), H(7,24%) , O(19,62%) . Thiết lập CT đơn giản nhất của A ?
GV hướng dẫn hs giải VD theo các bước :
1. xác định tính của A : C , H , O 
2. đặt CTTQ CxHyOz
3. Tìm tỉ lệ : x:y:z
4. Từ tỉ lệ tìm CTĐG nhất .
Giải :
CT đơn giản nhất là : C5H6O 
CTPT của A : (C5H6O)n n =1,2,3 . . .
Đặt CTPT của A là :CxHyOz , lập tỉ lệ x : y : z = 
 = 6,095 : 7,240 : 1,226 
 = 4,971 : 5,905 : 1,000 
 = 5 : 6 : 1 
b. Tổng quát :
Từ kết qủa phân tích nguyên tố hợp chất CxHyOzNt lập tỉ lệ :
x : y : z : t 
= 
= 
 = . . . = p : q : r : s 
- Nghiên cứu VD theo hướng dẫn của Gv . Rút ra sơ đồ tổng quát :
Hchc ® TPNT ® CTĐGN ® CTPT
yêu cầu Hs áp dụng biểu thức tính phân tử khối
Hoạt động 4 :
II – THIẾT LẬP CTPT hchc : 
1 - Xác định phân tử khối : 
Cho biết các biểu thức tính M ?
- Gv cho một số ví dụ , 
MA =MB.dA/B ; MA=29.dA/kk .
 VD:
HC nặng gấp hai lần không khí . Tính khối lượng mol của A và suy ra CTPT của A .
MA = 58 đvC ® A(C4H10)
Đối với chất khí và chất lỏng dễ hóa hơi : 
* dA/H2 = 20,4
tính MA ?
A nặng gấp 2 lần kk . Tính MA ?
2 - Thiết lập công thức phân tử 
a) Ví Dụ :
 Hợp chất A có chứa C(73,14% ) H(7,24%) O (19,62%) .Biết phân tử khối của A là 164đvc .Hãy xác định công tức phân tử của A 
- Gợi ý để HS viết sơ đồ quá trình xác định CTPT hợp chất hữu cơ .
- Hướng dẫn học sinh thực hiện các bước 
- Hs giải để củng cố kiến thức .
a. Thiết lập công thức phân tử của A qua công thức đơn giản nhất : 
- Ở mục I.2 thiết lập được CTĐGN của A là C5H6O :
Þ M(C5H6O)n = 164 Þ (5.12+6 +16)n =164 Þ n=2 .
Vậy : A: C10H12O2 
b. Thiết lập công thức phân tử của A không qua công thức đơn giản nhất .
Ta có : M(CxHyOz) =164đvC ; C=73,14%,H=7,24% ;O=19,62% 
Vậy 
x×12/164 = 73,14/100 Þ x= 9,996» 10 .
y/164 = 7,24/100Þ y = 18,874 » 12
z×16/164 = 19,62/100Þ z= 2,01 » 2.
 CxHyOz = C10H12O2 
Công thức :
c. Tính trực tiếp theo khối lượng sản phẩm cháy :
CxHyOz + ( x+y/4)O2 ® xCO2 + y/2 H2O
- Gv minh hoạ bằng ví dụ cụ thể
Ví dụ : Hợp chất Y chứa các nguyên tố C , H , O . Đốt cháy hoàn toàn 0,88g Y thu được 1,76g CO2 và 0,72g H2O . Tỉ khối hơi của Y so với kk bằng 5,655. Xác định CTPT của Y .
- Xác định khối lượng mol : MA = 164 (g).
- Tìm CTĐGN: C5H6O
- Xác định CTTQ : (C5H6O)n suy ra n = 2 ® CTPT của A là C10H12O2
b) Tổng quát : Thiết lập công thức phân tử qua công thức đơn giản nhất là cách thức tổng quát hơn cả .
 3. Củng cố
Kết qủa phân tích %C ,%H, %N %O
MA=MB.dA/B
Công thức đơn giản nhất CpHqOrNs
M= CxHyOzNt
CxHyOzNt =( CpHqOrNs)n
(CpHqOrNs)n = M .Mn= 
 12p+ q+ 16r +14s 
 x = n.p ; y =n.q ; 
 z = n.r ; t =n.s 
.
Bài 22 : CẤU TRÚC PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ
(SGK Hoá học 11 )
I. TRỌNG TÂM :
Những luận điểm cơ bản của thyết cấu tạo hóa học .
Biết viết cấu tạo của hợp chất hữu cơ .
Biết khái niệm , đồng đẳng , đồng phân .
II. PHƯƠNG PHÁP :
 Vận dụng – đàm thoại – nêu vấn đề 
III. CHUẨN BỊ :
 - Mô hình rỗng và mô hình đặc của phân tử etan .
 - Học sinh : xem trước bài học .
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG :
	1. Kiểm tra :
 Làm bài tập 2,3,4 /99 sgk 
	2. Bài mới :
Hoạt động 1 : Vào bài 
Khi viết CTCT hchc cần lưu ý những vấn đề gì ?
Hoạt động 2 :
I.CÔNG THỨC CẤU TẠO PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ :
Thí dụ :
GV viết công thức cấu tạo ứng với CTPT: C2H6O
H3C–CH2–O–H 
- HS thấy được : CTCT là CT biểu diễn thứ tự liên kết và c thức liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử
- CTPT : C2H6O
- CTCT khai triển :
 H H
 H – C – C – O – H 
 H H 
- CTCT rút gọn :
 CH3CH2OH
2. Nhận xét :
- CTCT là Ct biểu diễn thứ tự liên kết và cách thức liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử .
Hoạt động 3 :
II – THUYẾT CẤU TẠO HÓA HỌC : 
- Gv đưa ra các ví dụ và giúp hs phân tích ví dụ .
Ví Dụ : 
 C2H6O có 2 CTCT
* H3C–O–CH3 Đimetylete 
* H3C–CH2–O–H Etanol
1 – Nội dung của thuyết cấu tạo hóa học :
 1.Trong phân tử hợp chất hữu cơ , các nguyên tử liên kết với nhau theo đúng hoá trị và theo một thứ tự nhất định . Thứ tự liên kết đó được gọi là cấu tạo hoá học . Sự thay đổi thứ tự liên kết đó , tức là thay đổi cấu tạo hoá học , sẽ tạo ra hợp chất khác .
- HS so sánh 2 chất về : thành phần ,cấu tạo phân tử , tính chất vật lý , tính chất hóa học :
Rút ra luận điểm
 Ví Dụ : : 
C2H6O có 2 thứ tự liên kết :
 H3C–C–CH3 : đimetyl ete , chất khí , không tác dụng với Na. 
 H3C–CH2–O–H: ancol etylic, chất lỏng ,tác dụng với Na giải phóng khí hydro .
2.Trong phân tử hợp chất hữu cơ , cacbon có hóa trị 4 .Nguyên tử cacbon không những có thể liên kết với nguyên tử của các nguyên tố khác mà còn liên kết với nhau thành mạch cacbon .
CH3–CH2–CH2–CH3 
 (mạch không có nhánh )
CH3–CH–CH3
 CH3 
 ( mạch có nhánh )
 CH2 – CH2 
 CH2
 CH2 – CH2
 ( mạch vòng )
® HS nêu luận điểm 2 
 H
 H –C – H Chất khí cháy
 H
 Cl 
Cl – C – Cl 
 Cl Chất lỏng không cháy 
- HS viết CTTQ 
® Rút ra qui luật . 
3 – Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử ( bản chất, số lượng các nguyên tử ) và cấu tạo hóa học (thứ tự liên kết các nguyên tử )
2. Ý nghĩa :
Thuyết cấu tạo hoá học giúp giải tích được hiện tượng đồng đẳng , hiện tượng đồng phân .
- Gv đưa ra ví dụ và đặt câu hỏi 
Ví dụ : C4H10
- Trong số các ví dụ trên hoá trị của cacbon là bao nhiêu ?
- Có nhận xét gì về mạch cacbon ? khả năng liên kết của cacbon với các nguyên tố ?
Hoạt động 4 :
II. ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN
1) Đồng đẳng
- Nêu VD về hai chất có cùng số nguyên tử nhưng khác nhau về thành phần phân tử 
® Rút ra định nghĩa đồng đẳng và giải thích 
- HS xác định những chất nào là đồng đẳng của nhau .
* Các ankan : CH4,C2H6,C3H8,C4H10 ,C5H12 .CnH2n+2 
* Các