Đề tài Vận dụng các thí nghiệm thay thế được các thí nghiệm trong sách giáo khoa

3 
Một số axit quan trọng
Đường cát
Tính háo nước của axit sunfuric đặc
Tính chất hóa học của bazơ
Dung dịch Ca(OH)2 
Thí nghiệm các tính chất hóa học của bazơ như tác dụng với chất chỉ thị màu; tác dụng với oxit axit (CO2); tác dụng với axit; nhiệt phân.
Một số muối quan trọng
Các loại muối ăn
Nêu ứng dụng của muối ăn
Phân bón
Urê
Quan sát và nêu tác dụng cho cây trồng
Tính chất vật lí của kim loại
Một số vật dụng kim loại
Thí nghiệm các tính chất của kim loại: tính dẻo, tính dẫn điện; tính dẫn nhiệt; ánh kim.
Tính chất hóa học của kim loại
Miếng sắt gỉ, miếng nhôm cũ
Quan sát kim loại bị oxi hóa do tác dụng với oxi
Axit cacbonic 
Nước lóng tro bếp để có dung dịch K2CO3 hoặc thuốc muối NaHCO3 
Thí nghiệm các tính chất của muối cacbonat 
Axetilen
Thu axetilen bằng cách hòa tan đất đèn với nước
Thí nghiệm các tính chất của axetilen
Rượu etylic 
Cơm nếp và men rượu
Làm cơm rượu
Axit axetic
Rượu etylic, nước, con giấm
Nuôi giấm
Saccarozơ
Các loại đường
Tìm hiểu tính chất vật lí
Tinh bột và xenlulozơ
Bột gạo, nếp
Mạt cưa
Tạo thành hồ tinh bột để làm thí nghiệm với iot
Polime
Vải tơ, rổ nhựa
Tìm hiểu ứng dụng
LỚP
BÀI HỌC
CÂU HỎI LIÊN HỆ
GIẢI THÍCH
8
Sự oxi hóa . . .
Vì sao ban đêm không nên để nhiều cây xanh trong nhà ?
Do ban đêm không có ánh sáng cây không quang hợp, chỉ hô hấp nên hấp thụ khí O2 và thải khí CO2 làm cho phòng thiếu khí O2 và quá nhiều khí CO2
Ban ngày do có ánh sáng mặt trời nên cây quang hợp, hấp thụ khí CO2 và giải phóng khí O2.
Không khí- Sự cháy
Khi đun nấu bằng củi, trấu,. . . ta làm gì cho bếp lửa cháy nhiều hơn ?
Vì sao những phi công khi lái máy bay phải thở bằng khí oxi trong các bình đặc biệt ?
Làm cho bếp được thoáng, củi được chất xếp chéo với nhau, không khí đi vào nhiều hơn.
Vì khí oxi nặng hơn không khí (nói chung) và do lực hút trái đất nên khí oxi tập trung nhiều ở dưới mặt đất. Càng lên cao càng ít khí oxi nên các phi công phải thở bằng các bình khí oxi đặc biệt
Dung dịch
Vì sao muốn dập tắt ngọn lửa do xăng dầu cháy, người ta không dùng nước ? 
Vì xăng không tan trong nước mà nổi trên mặt nước. Do đó khi xăng dầu cháy, nếu có nước chúng sẽ nổi trên mặt nước và tiếp tục cháy rồi lan ra theo mặt nước.
Nồng độ dung dịch
Vì sao ở Biển Chết (Địa Trung Hải) người không biết bơi không sợ bị chìm ?
Vì ở đây nồng độ muối rất cao (270 phần nghìn) làm cho tỷ trọng nước biển cao hơn tỷ trọng của người nên cơ thể người không chìm trong nước.
Một số oxit quan trọng
Khử trùng chuồng trại chăn nuôi bằng chất gì ?
Vôi bột có thể khử trùng chuồng trại chăn nuôi vì CaO có tính sát khuẩn
9
Một số axit quan trọng
Khi mua bình ac quy người ta châm vào nước gì?
Nước trong bình ăc quy là dung dịch axit sunfuric được pha loãng
Một số bazơ quan trọng
Vì sao canxi hiđroxit khử chua được đất trồng trọt có phèn ?
Vì trong đất trồng trọt có phèn là có nhiều axit mà canxi hiđroxit là một bazơ nên trung hòa được axit làm cho đất bớt phèn.
Phân bón
Vì sao phân u rê để lâu ngày nơi ẩm ướt có mùi khai ?
Vì sao u rê có thể ướp cá biển 
Vì u rê tác dụng với nước tạo ra amoniac có mùi khai theo phản ứng:
CO(NH2)2 + H2O à CO2+ 2NH3 
U rê tác dụng với nước theo phản ứng trên là phản ứng thu nhiệt nên nước chung quanh rất lạnh, làm hạn chế vi sinh vật hoạt động nên người ta hay dùng u rê để ướp cá. (nếu dùng nhiều sẽ có hại cho sức khỏe)
Sự ăn mòn kim loại 
Em hãy kể những việc làm chống lại sự ăn mòn kim loại ở gia đình em ?
Vì sao bảo vệ vỏ tàu biển bằng thép, người ta gắn các tấm kẽm vào phía ngoài vỏ tàu ở phần chìm trong nước biển ?
Học sinh tự tìm hiểu và ghi lại
Vì nước biển sẽ ăn mòn các tấm kẽm còn các tấm thép sẽ được bảo vệ.
9
Sắt
Nhà máy nước thường khai thác xử lí nước ngầm để cung cấp nước sạch cho thành phố. Người ta thường tiến hành theo những cách sau đây
- Bơm nước ngầm cho chảy qua các giàn mưa.
- Sục khí oxi vào bể chứa nước ngầm
Giải thích cách làm trên
Trong nước ngầm thường có chứa sắt dưới dạng muối sắt (II) tan trong nước có ảnh hưởng không tốt đến chất lượng của nước. Để loại bỏ hợp chất sắt trong nước ngầm, các nhà máy nước sử dụng một hai cách trên, mục đích làm cho sắt (II) sẽ bị oxi hóa thành hợp chất sắt(III) ở dạng kết tủa, dễ bị tách loại.
Silic 
Sau khi đổ bê tông được 24 giờ, người ta thường phun hoặc ngâm nước để bảo dưỡng bê tông.
Sau khi đổ bê tông được 24 giờ, người ta ngâm hoặc phun nước để bảo dưỡng bê tông vì đông cứng của xi măng chủ yếu là sự kết hợp của các hợp chất trong xi  măng với nước, tạo nên những tinh thể đan xen nhau thành khối cứng và bền.
Cacbon 
 Vì sao khi cơm bị khê người ta thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi ?
Vì than củi là một dạng thù hình của cacbon có tính hấp phụ sẽ hấp phụ mùi cơm khê.
Axit cacbonic 
Vì sao muối NaHCO3 dùng để chữa bệnh đau dạ dày?
Trong dạ dày có chứa dung dịch axit HCl. Người bị đau dạ dày là người có nồng độ dung dịch axit HCl cao làm dạ dày  bị bào mòn. NaHCO3 dùng để làm thuốc trị đau dạ dày vì nó làm giảm hàm lượng dung dịch HCl có trong dạ dày nhờ có phản ứng hóa học.
NaHCO3 + HCl àNaCl +H2O+CO2 
9
Clo
Sục khí Clo vào nước máy để làm gì ? Sao lại có mùi hắc ?
Khi sục khí Clo vào nước máy sẽ tạo nên phản ứng:
Cl2 + H2O àHClO + HCl 
Chất HClO có tính oxi hóa cao sẽ tiêu diệt vi khuẩn
Mùi hắc của nước máy là do khí Clo còn dư lại sau phản ứng.
Nhôm
Vì sao không đựng nước vôi bằng thau nhôm ?
Vì nhôm có phản ứng với dung dịch nước vôi theo phản ứng:
Al +Ca(OH)2 + 2H2O à Ca(AlO2)2+ 3H2 
Axit axetic
Vì sao khi nấu canh cá lại cho thêm giấm vào sẽ làm giảm mùi tanh của cá ?
Vì các chất làm nên mùi tanh của cá có tính bazơ nên giấm có tính axit sẽ trung hòa các chất tanh làm 
3.Tổ chức thực hiện:
Do các hóa chất đều dễ tìm, có rất nhiều trong thực tiễn nên các em sẽ tìm chuẩn bị trước ở nhà để thực hành hoặc đến lớp làm thí nghiệm . 
Việc sử dụng các thí nghiệm có rất nhiều hình thức :
+Thí nghiệm biểu diễn do giáo viên thực hiện
+Thí nghiệm nghiên cứu của học sinh bao gồm: thí nghiệm nghiên cứu bài mới; thí nghiệm thực hành và thí nghiệm ngoại khóa.
Tùy thuộc nội dung của bài học mà có những hình thức sử dụng thí nghiệm khác nhau. 
Thí nghiệm nghiên cứu của học sinh thực hiện những thí nghiệm đơn giản, độ nguy hiểm không có.
Ở các tiết học trước đó giáo viên tổ chức cho học sinh chuẩn bị các thí nghiệm ở các tiết học sau bằng cách giao nhiệm vụ cụ thể cho cá nhân hoặc nhóm:
-Nêu mục đích, yêu cầu của thí nghiệm
-Chuẩn bị hóa chất (dụng cụ chứa hóa chất, cách lấy hóa chất và bảo quản)
-Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm
-Cách thức tiến hành thí nghiệm
-Hình thức thực hiện cá nhân hoặc theo nhóm. Có thể tổ chức thực hiện thí nghiệm trước rồi ghi bảng tường trình, báo cáo kết quả thí nghiệm trong giờ học chính thức.
-Quan sát, nhận xét hiện tượng trước và sau khi thí nghiệm. Rút ra kết luận ban đầu.
Ví dụ: Khi dạy bài “Sự biến đổi chất” (bài 12-hóa 8)
-Mục đích, yêu cầu thí nghiệm: làm thí nghiệm để phân biệt khi nào là hiện tượng vật lí, khi nào là là hiện hiện tượng hóa học.
-Chuẩn bị hóa chất: nước, đường cát trắng.
-Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm: cốc nước, đèn cồn hoặc bếp ga, ống nghiệm hoặc xoong nhỏ.
-Cách thức tiến hành thí nghiệm: 
+Bước 1: khuấy đều nước và đường cát thành dung dịch nước đường.
+Bước 2: Dùng ống nghiệm hoặc xoong nhỏ đun nước đường cho đến khi cạn.
+Bước 3: Dùng ống nghiệm hoặc xoong nhỏ đun riêng đường cát trắng cho đến khi cháy đen.
-Quan sát , nhận xét hiện tượng: 
+Nếm dung dịch nước đường thấy có vị ngọt.
+Khi đun cạn dung dịch nước đường, nước bay hơi đi còn lại chất đường.
+Khi đun riêng đường thấy đường chuyển thành màu đen, nếm có vị đắng.
-Kết luận:
+Quá trình hòa tan nước và đường rồi cô cạn nước đường thì nước và đường vẫn giữ nguyên tính chất ban đầu, chúng chỉ thay đổi trạng thái. Đây là hiện tượng vật lí.
+Quá trình đun đường cát trắng cháy đen đã làm cho đường biến thành chất khác (màu sắc trắng thành đen, tính chất ngọt thành đắng) . Đây là hiện tượng hóa học.
Đối với các thí nghiệm trên, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh thực hiện biểu diễn trên lớp theo nhóm. Cũng có thể giáo viên hướng dẫn các em tiến hành cá nhân hoặc nhóm ở nhà rồi viết tường trình, đọc báo cáo trước lớp trong giờ học.
Bảng tường trình viết theo mẫu:
Stt
Tên thí nghiệm
Dụng cụ
Hóa chất
Cách tiến hành
Quan sát hiện tượng
Giải thích hiện tượng
Phương trình hóa học
Kết luận
1
2
Đại diện nhóm đọc báo cáo trước lớp sẽ có sự tranh luận, phản biện của các cá nhân hoặc nhóm khác để đi đến sự thống nhất của kết luận. 
Như vậy các em có thể chủ động trong thí nghiệm và đặc biệt là trở thành người nghiên cứu để phát hiện ra kiến thức mới.
Thí nghiệm biểu diễn do giáo viên thực hiện: Giáo viên chỉ thực hiện các thí nghiệm có tính chất phức tạp, có độ nguy hiểm .
Muốn thí nghiệm biểu diễn do giáo viên thực hiện thành công cần chú ý đến hoạt động nhận thức của các em theo trình tự như sau:
-Học sinh hiểu và nắm rõ vấn đề cần nghiên cứu
-Nêu ra các giả thuyết, dự đoán khoa học trên cơ sở những kiến thức đã có.
-Lập kế hoạch giải ứng với những giả thuyết.
-Quan sát trạng thái của các chất trước và sau thí nghiệm.
-Tiến hành thí nghiệm, quan sát, mô tả đầy đủ các hiện tượng của thí nghiệm.
-Xác nhận giả thuyết, dự đoán đúng kết quả của thí nghiệm.
-Giải thích hiện tượng, viết phương trình phản ứng và nêu kết luận.
Ví dụ 1: Khi dạy bài: “ Một số axit quan trọng” (bài 4 - hoá học 9) trong phần axit sunfuric đặc có những tính chất hoá học riêng, giáo viên có thể sử dụng thí nghiệm biểu diễn theo phương pháp nghiên cứu, cụ thể:
- Hoạt động của giáo viên:
+Nêu mục đích nghiên cứu: Axit sunfuric đặc có những tính chất hoá học riêng như thế nào?
+Giáo viên đặt vấn đề: H2SO4 đặc có tính chất gì khác so vớ H2SO4 loãng khi  tác dụng với kim loại? cụ thể H2SO4 đặc có tác dụng với Cu không? Nếu có thì xảy ra như thế nào?
+Hãy dự đoán các hiện tượng xảy ra?
+Chuẩn bị dụng cụ hoá chất, quan sát màu của dung dịch H2SO4 đặc.
+Tiến hành thí nghiệm, quan sát hiện tượng, sản phẩm phản ứng.