Dạy học theo sơ đồ tư duy

 tư duy rộng 
lớn và tinh tế hơn rất nhiều 
IV. Mối liên hệ não người và Sơ đồ tư duy 
Bí quyết hiệu quả của Sơ đồ Tư duy nằm ở dạng thể linh hoạt của nó. Sơ đồ 
Tư duy được vẽ dưới dạng một tế bào não và có công dụng kích thích não 
làm việc nhanh chóng, hiệu quả một cách tự nhiên. 
Mỗi khi quan sát những đường gân trên chiếc lá hay nhánh cây, chúng ta có 
thể thấy các “ Sơ đồ Tư duy” của tự nhiên sao chép hình dạng của các tế bào 
não, phản ánh cách chúng ta được tạo ra và kết nối. Thế giới tự nhiên luôn 
luôn thay đổi, tái sinh và có cấu trúc liên lạc tương tự như con người. Sơ đồ 
Tư duy có thể xem là công cụ tư duy mang tính tự nhiên, được phác thảo từ 
nguồn cảm hứng và tính hiệu quả của những cấu trúc tự nhiên này. 
Đừng để hai bên của não hoạt động độc lập mà cần phối hợp với nhau để đạt 
được hiệu quả cao nhất. Cùng một lúc, bạn càng kích thích hai bên não 
nhiều chừng nào thì chúng càng phối hợp với nhau để đạt hiệu quả cao nhất. 
Cùng một lúc, bạn càng kích thích hai bên não nhiều chừng nào thì chứng 
càng phối hợp hiệu quả chừng ấy để giúp bạn: 
9 Tư duy tốt hơn 
9 Nhớ nhiều hơn 
9 Nhớ lại ngay tức thời. 
ƒ Kết hợp tư duy “ cả hai bên não” với 
Sơ đồ Tư duy 
 Khi sử dụng cả hai bên não cùng lúc, mỗi bên 
não sẽ đồng thời hỗ trợ cho bên kia theo cách 
mang lại tiềm năng sáng tạo vô tận và củng cố 
thêm khả năng của bạn trong việc tạo ra các liên 
tưởng rộng lớn hơn. Điều này dẫn đến sự bùng 
nổ lớn hơn về năng lực trí tuệ của bạn. 
Quy trình tạo Sơ đồ Tư duy sử dụng toàn bộ các kỹ năng nhận thức, vì vậy, 
nói chung ta có thể xem Sơ đồ Tư duy là công cụ tư duy trọn vẹn cả hai bên 
não”. Thật vậy, đây là công cụ tư duy sử dụng trọn vẹn cả hai bên não”. 
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 8 
Ngoài ra, Sơ đồ Tư duy còn khai thác cách thức vận dụng đồng thời mọi kỹ 
năng của vỏ não trên cả hai bán câu não. Nhờ vậy nó khai mở nhiều kết nối 
khớp thần kinh - sự “động não thật sự để sáng tạo, tư duy và nhớ” 
Sơ đồ Tư duy mô pƒ hỏng các quy trình sáng tạo của não 
ự sáng tạo liên 
V. 
Học tập 
p tốt, chúng ta cần gì ? 
• 
kết kiến thức để có thể giải quyết các bài tập khó 
a và kết cấu các nhánh mọc ra từ 
hình ảnh trung tâm giúp cho các ý tưởng, kiến thức,…đều tập trung vào 
trung tâm bài học. 
Động lực đằng sau sự sáng tạo của bạn là trí tượng tượng. S
quan đến việc bạn thực hiện những chuyến hành trình tưởng tượng để đưa 
bạn cùng các đồng nghiệp của bạn bước vào những địa hạt mới, chưa từng 
được khai phá. Các liên tưởng mới này tạo ra những nhận thức mới mà thế 
giới gọi là “sự đột phá sáng tạo”. Sơ đồ Tư duy mô phỏng các quy trình sáng 
tạo, tư duy và ghi nhớ. 
Tác dụng của Sơ đồ tư duy. 
Để học tậ
Ghi nhớ kiến thức 
• Sự sáng tạo và liên 
• Tập trung vào nội dụng chính của bài học 
Sơ đồ Tư duy với hình ảnh trung tâm ở giữ
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 9 
Bằng việc sử dụng nhiều màu sắc, hình ảnh và các đường cong cho phép bạn 
thoát khỏi sự buồn ngủ. 
Giữa các nhánh còn
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 10 
 có thể liên kết kiến thức với nhau. 
Tru
g chi tiết quan trọng 
thử một lần trình bày các ý tưởng đó dưới dạng Sơ đồ Tư duy. Nó 
Ph
ất rắn” nữa 
Dễ dàng ghi nhớ 
Bạn hãy nhắm mắt lại và tưởng tượng. khi nhắc đến quả táo, trong đầu bạn 
hiện ra chữ “quả táo” hay hình ảnh của một quả táo? 
o hoạt động bằng cách tạo liên kết giữa hình ảnh, màu sắc 
i trên các nhánh không chỉ giúp bạn dễ dàng ghi nhớmà 
Vậy còn điều gì cản trở bạn thành công trong học tập nữa? 
yền đạt 
Đã bao giờ bạn trình bày một vấn đề mà bỏ sót nhữn
mặc dù bạn đã chuẩn bị rất kỹ trước đó? 
Vậy bạn 
sẽ giúp bạn sắp xếp những suy nghĩ, thông tin trong đầu một cách có hệ 
thống và mạch lạc. 
ân tích 
Nếu tôi nói từ “Rắn” bạn có thể hình dung ra điều gì? “Con rắn” ư? Tôi còn 
có thể nghĩ nó là “ch
Dĩ nhiên rồi, bộ nã
và các từ khóa. Và sơ đồ tư duy hoàn toàn có khả năng đáp ứng được yêu 
cầu đó của bộ não. 
Bạn có biết các thông tin viết trong sách thường chỉ có 20% số từ là từ khóa 
chính, 80% còn lại dùng để nối các từ khóa chính. SĐTD bằng việc chỉ sử 
dụng các từ khóa gh
còn tiết kiệm rất nhiều thời gian. 
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 11 
Sáng tạo 
Chỉ với một tờ giấy trắng và những chiếc bút màu, bạn có thể thỏa sức sáng 
o để vẽ nên một SĐTD tuyệt vời. SĐTD là một công cụ kích thích sự sáng 
o tuyệt vời của bộ não. 
tạ
tạ
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 12 
CÁCH THỨC PHÁT TRIỂN NHÁNH 
I. Các thang bậc tư duy. 
Vào năm 1956, Bejamin Bloom đã viết cuốn Phân loại Tư duy theo những 
mục tiêu giáo dục : Lĩnh vực nhận thức, trong đó phần mô tả về tư duy gồm 
có sáu mức độ của ông đã được chấp nhận rộng rãi và được sử dụng trong 
rất nhiều lĩnh vực cho tới ngày nau. Danh mục những quá trình nhận thức 
của ông được sắp xếp từ mức độ đơn giản nhất, gợi lại kiến thức, đến mức 
độ phức tạp nhất, đánh giá giá trị và tính hữu ích của một ý kiến. Phân loại 
tư suy của Bloom theo mục tiêu giáo dục (truyền thống) bao gồm 6 kỹ năng, 
đó là Biết, Hiểu, Vận dụng, Phân tích, Tổng hợp, Đánh giá. 
Vào năm 1999, Tiến sĩ Lorin Anderson cùng những đồng nghiệp của mình 
đã xuất bản phiên bản mới được cập nhật về Phân loại Tư duy của Bloom. 
Ông lưu tâm tới những nhân tố ảnh hưởng tới việc dạy và học trong phạm vi 
rộng hơn. Phiên bản Phân loại Tư duy mới này đã cố gắng chỉnh sửa một số 
vấn đề có trong bản gốc. Không giống với phiên bản năm 1956, phiên bản 
phân loại tư duy phân biệt “biết cái gì”- nội dung của tư duy và “biết như thế 
nào”- tiến trình được sử dụng để giải quyết vấn đề. Định lượng quá trình 
nhận thức trong phiên bản phân loại tư duy của Bloom cũng giống như bản 
gốc đều có 6 kỹ năng. Chúng được sắp xếp theo mức độ từ đơn giản nhất 
đến phức tạp nhất :nhớ, hiểu, vận dụng, phân tích, đánh giá, sáng tạo. 
NHỚ :bao gồm nhận biết và hồi tưởng những thông tin có liên quan đến “trí 
nhớ dài hạn”. 
HIỂU : là khả năng diễn đạt lại bằng ngôn ngữ của riêng mình những tài 
liệu giáo dục như những bài đọc và những lời giải thích của giáo viên. 
Những kỹ năng cụ thể cho quá trình này bao gồm diễn giải, tìm ví dụ minh 
họa, phân loại, tóm lược, suy luận, so sánh, và giải thích. 
VẬN DỤNG : Nói về việc sử dụng những tiến trình đã được học trong một 
tình huống tương tự hoặc một tình huống mới. 
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 13 
PHÂN TÍCH : Chia nhỏ kiến thức thành nhiều phần và tư duy để tìm ra 
mối quan hệ của chúng với cấu trúc tổng thể. Học sinh phân tích bằng cách 
chỉ ra sự khác nhau, tổ chức và tổng hợp. 
ĐÁNH GIÁ : Là mức độ cao nhất trong bảng phân loại tư duy gốc. Nó 
được xếp ở mức thứ năm trong sáu quá trình của phiên bản, bao gồm kiểm 
tra và phê bình. 
SÁNG TẠO : Là quá trình không có mặt trong bảng phân loại tư duy trước 
đây. Nó là thành phần cấu thành cao nhất trong phiên bản mới. Kỹ năng này 
liên quan đến việc tạo ra cái mới từ những cái đã biết. Để hoàn thành công 
việc sáng tạo này, người học phải nghĩ ra “cái mới”. lập kế hoạch và thực 
hiện 
II. Các dạng câu hỏi và kĩ năng đặt câu hỏi. 
1. Phân loại câu hỏi 
• Câu hỏi đóng là câu hỏi mà câu trả lời là có hoặc không, hoặc là câu chỉ có 
một câu trả lời đúng. 
Dạng câu hỏi này đòi hỏi các kiến thức cần nhớ và gợi lại thông tin (đơn 
giản hoặc khái quát). Chức năng chính của dạng câu hỏi này thường là để 
đánh giá, thường được sử dụng trong phần kết luận hoặc cuối phần giới 
thiệu bài để kiểm tra xem học sinh đã hiểu nhiệm vụ và biết rõ những việc 
cần làm trong phần phát triển bài chưa. Đôi khi các câu hỏi này còn được sử 
dụng trong phần phát triển bài nếu giáo viên cảm thấy cần đánh giá mức độ 
hiểu của học sinh ở thời điểm thực hiện hoạt động. 
Ví dụ : Em đã được kết nạp vào đội TNTP Hồ Chí Minh chưa? 
• Câu hỏi mở là câu hỏi mà ta có thể đưa ra nhiều cách trả lời và đòi hỏi việc 
trả lời với nhiều chi tiết. 
Dạng câu hỏi này đòi hỏi đưa ra quan điểm, ý kiến và quan niệm riêng. 
Chức năng chính của câu hỏi này là hướng dẫn gợi mở và phát triển tư duy 
cho học sinh. 
Ví dụ : Vì sao Rùa đi nhanh hơn Thỏ? Cô giáo của em là người như thế nào? 
2. Phân cấp câu hỏi: 
Dự án Đồng hành – Trường THPT Vân Tảo 14 
Theo như thang bậc tư duy của Bloom thì có 6 kỹ năng phân cấp từ thấp 
đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Vì vậy, câu hỏi ở đây cũng được phân 
cấp như thế. Từ những câu hơn giản như có cụm từ hỏi ngắt quãng 
Đã…chưa? Có…không? Đúng…sai Đến những câu hỏi Làm gì? Là gì? 
Như thế nào? Vì sao? Ra sao? Để kích thích sự tư duy, phân tích, sáng 
tạo của trẻ. 
Kĩ năng Khái niệm Từ khoá cho câu hỏi 
Nhớ Nhớ lại thông tin Xác định, miêu tả, gọi tên, phân 
loại, nhận biết, mô phỏng, làm 
theo 
Hiểu Hiểu nghĩa, diễn giải khái niệm Tóm tắt lại, biến đổi, biện hộ, 
giải thích, lĩnh hội, lấy ví dụ 
Vận 
dụng 
Sử dụng thông tin hay khái niệm 
trong tình huống mới 
Thiết lập, thực hiện, tạo dựng, 
mô phỏng, dự đoán, chuẩn bị 
Phân 
tích 
Chia nhỏ thông tin và khái niệm 
thành những phần nhỏ hơn để 
hiểu đầy đủ hơn 
So sánh/đối chiếu, phân chia, 
phân biệt, lựa chọn, phân tách 
Đánh giá Đánh giá chất lượng Đánh giá, phê bình, phán đoán, 
chứng minh, tranh luận, biện 
hộ. 
Sáng tạo Ghép các ý với nhau để tạo nên 
nội dung mới 
Phân loại, khái quát hoá, cấu 
trúc lại 
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG 
Phần mềm Buzan’s iMindMap 7.0 
PHẦN 1. TẠO SƠ ĐỒ TƯ DUY 
Sau kh
iMindM
i cài đặt v
ap trên m
à đăng k
àn hình 
í bản quy
desktop.
ền xong, ta có biểu tượng của p
Dự án Đ
- Mở c
¾ M
¾ M
c
Sau đâ
1. Chọ
Trước 
sẵn rất
bằng c
biểu tư
ồng hành
hương trìn
ở 1 file 
ở file đ
húng ta t
y là phần
n hình ản
hết chọn 
 nhiều hìn
ách click
ợng \ clic
Mở
Danh sác
mới mở 
 – Trường 
h: ta clic
mới: ta cl
ã có từ tr
ìm chọn t
 hướng d
h trung 
hình ảnh 
h ảnh để
 đúp vào 
k nút C
 file mới 
h 
gần đây 
THPT Vân
k đúp vào
ick New M
ước: Clic
rong danh
ẫn với fil
tâm 
trung tâm
 làm hình
biểu tượn
hoose
 Tảo 15 
 biểu tượn
indMap
k Open M
 sác