Chuyên đề Sử dụng thí nghiệm hóa học để dạy học tích cực môn hóa học ở trường trung học cơ sở

ích cực môn hóa học ở trường Thcs II- phạm vi, đối tượng và mục đích sử dụng chuyên đề :phạm vi :Chuyên đề được thực hiện trong phạm vi chương trinh hóa học THCS.đối tượng :Là HS đang học lớp 8, lớp 9 trường THCS Hội Hợp.Mục đích :Giúp học sinh tự nghiên cứ tỡm tòi, khám phá. Dựa trên kết quả thí nghiệm để kiểm tra giả thuyết hay dự đoán, chứng minh cho một vấn đề đã được khẳng định, củng cố lý thuyết vầ rèn luyện kỹ nang thực hành, giải bài tập bằng các thực nghiệm hóa học.học sinh bước đầu làm quen với tim tòi, khám phá kiến thức giúp học sinh hiểu kỹ, nhớ lâu,khác sâu, vận dụng tốt các kiến thức lĩnh hội trong học tập.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs Phần II : giải quyết vấn đềI- Bảo đảm an toàn thí nghiệm:An toàn TN là yêu cầu trước hết đối với mọiTN. để đảm bảo an toàn khi sử dụng TN trước hết GVphải xác định ý thức trách nhiệm cao về sức khỏe và tính mạng củaHS. Mặt khác GV cần lắm chắc kỹ thuật và PP tiến hànhTN. Chẳng hạn trước khi đốt Hiđro, Metanđều phải thử độ tinh khiết của chúng, khi làm việc với các hóa chất độc hại, phải có biện pháp bảo hiểm, không dùng quá liều lượng hóa chất dễ cháy, và dễ nổ. CácTN tạo thành chất độc bay hơi cần tiến hành ở cuối chiều gió để tránh tạt khí về phíaHS.để đảm bảo an toàn TN cho học sinh, trước khi làm TN giáo viên cần nhắc nhở một số quy tắc an toàn trong phòng TN và cách sử dụng hóa chất như sau: Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 1/ Một số quy tắc an toàn: Khi làm TN hóa học, phải tuyệt đối tuân theo quy tắc an toàn trong phòng TN và sự hướng dẫn củaGV. *Khi làm TN cần trật tự, gọn gàng, cẩn thận, thực hiện TN theo đúng trinh tự ; quy trinh.*Tuyệt đối không làm đổ vỡ, không để hóa chất bắn vào người, quần áo, đèn cồn dùng xong cần đậy nắp để tắt lửa.*Sau khi làm TN thực hành phải rửa dụng cụ TN, vệ sinh phòng học.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 2/ Cách sử dụng hóa chất:*Hóa chất trong phòng thí nghiệm thường đựng trọng lọ có nút đạy kín, phía ngoài có dán nhãn ghi tên hóa chất. Nếu hóa chất có tính độc hại trên nhãn có ghi chú riêng.*Không dùng tay trực tiếp cầm hóa chất, không đổ hóa chất này vào chất khác (Không theo chỉ dẫn ). Hóa chấtdùng xong nếu còn thừa, không được đổ trở lại binh chứa.* Không dùng hóa chất đựng trong các lọ không có nhãn ghi rõ tên hóa chất. Không nếm hoặc ngửi trực tiếp hóa chất.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs II/ Các phương pháp sử dụng thí nghiệm:Thí nghiệm hóa học được sử dụng theo nhiều cách khác nhau để giúp học sinh thu thập và xử lý thông tin nhằm hinh thành khái niệm, tính chất chung và tính chất của các chất vô cơ, hưu cơ cụ thể.1/ Thí nghiệm biểu diễn của GV:Khi tiến hành các thí nghiệm biểu diễn cần chú ý các nội dung sau:-Bảo đảm an toàn thí nghiệm.-Bảo đảm kết quả thí nghiệm:Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs Kết quả tốt đẹp của TN tác động trực tiếp đến chất lượng DH và củng cố niềm tin của HS vào khoa học.Muốn đảm bảo kết quả TN trước hết giáo biên phải nắm vưng kỹ thuật tiến hànhTN , phải thử nghiệm nhiều lần trước khi biểu diễn trên lớp.- đảm bảo tính trực quan:Trực quan là một trong các yêu cầu cơ bản của TN biểu diễn. để đảm bảo tính trực quan, khi chuẩn bị TN giáo viên cần lựa chọn các dụng cụ và sử dụng lượng hoá chất thích hợp. Bài biểu diễn TN phải có độ cao cần thiết, các dụng cụ TN cần được bố trí sao cho HS có thể nhin rõ.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 2/ Thí nghiệm nghiên cứu của học sinh: 2.1 TN để nghiên cứu bài mới:ở đây HS tự tay điều khiển các quá trinh làm biến đổi các chất nên có sự phối hợp giưa hoạt động trí óc với hoạt động chân tay trong quá trinh nhận thức củaHS. Lý luận dạy học cho rằng: PP dạy học này có khả nang phát triển một cách tốt nhất nang lực trí tuệ, kích thích hứng thú củaHS, vi nó rèn kuyện cho HS nhận thức và phân tích nhưng dấu hiệu, hiện tượng cụ thể bằng kinh nghiệm riêng của chính minh, thu hút mọi khả nang của HS vào nhận thức đối tượng.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs Việc tổ chức cho HS làm TN để nghiên cứu bài mới có thể thực hiện bằng hai cách: Toàn lớp cùng làm một TN hoặc từng nhóm làm TN khác nhau. Khi tiến hành TN theo nhóm, GV cần tổ chức để các HS trong nhóm lần lượt được làmTN. Nếu TN phức tạp thi lên có sự phân công giưa các HS trong nhóm.Ví dụ: Sử dụng TN đối chứng và kiểm chứng khi nghiên cứu phản ứng của sắt với dung dịch muối,hay kim loại với axit...Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 2.2 Thí nghiệm thực hành:Hinh thức TN do học sinh tự làm lấy khi hoàn thiện kiến thức nhằm minh họa, ôn tập, củng cố kiến thức đã học và rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo.Một trong nhưng đKgiúp thực hiện thành công các TN thực hành là HS đã chuẩn bị trước về mục đích TN, học sinh cần làm và làm như thế nào, giải thích các hiện tượng xảy ra, rút ra nhưng kết luận đúng đắn.GVcần xác định ND và PP thực hiện giờ thực hành sao cho phù hợp với đặc điểm, nội dung, thời gian cho phép. Giờ thực hành được thực hiện theo trinh tự sau đây:Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs + đầu giờ GV kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh, giải thích ngắn gọn quá cách tiến hànhTN.+ Học sinh tiến hànhTN. Giáo viên theo dõi việc làm của các nhóm HS và uốn nắn kịp thời nhưng sai sót.+ Cuối giờ thực hành mỗi HS phải hoàn thành bản tường trinh TN bao gồm các nội dung sau:- TênTN.- Mô tả cách tiến hành TN.- Mô tả các hiện tượng đã quan sát được. Nhận xét.- Giải thích và kết luận. Viết các PTPƯ xảy ra.+ Sau cùng GV hướng dẫn HS rửa dụng cụ TN. Cất hoá chất và dụng cụ vào đúng nơi quy định. Vệ sinh phòngTN.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs Ví dụ: Sử dụng TN trong bài thực hành hoá học.để phát huy tính tích cực củaHS, cần có thêm loại bài tập thực nghiệm trong bài thực hành. đặc điểm của bài thực nghiệm là HS phải nghiên cứu giải lý thuyết trước khi bắt tay vào làm TN. Do đó HS phải tích cực suy nghĩ, vận dụng kiến thức, kỹ nang để giải quyết một vấn đề cụ thể.Bài tập: Hãy nhận biết dd NaOH trong số các dd sau: NaCl; H2SO4; NaOH; HNO3? Dụng cụ hoá chất coi như có đủ.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 2.3. Thí nghiệm ngoại khóa hoá học : Bao gồm các thí nghiệm ngoài lớp học thực hiện ở trường dưới hinh thức các tổ ngoại khóa hóa học và thí nghiệm thực hành quan sát ở nhà. * Thí nghiệm ngoài lớp học thực hiện ở trường bao gồm : + Các thí nghiệm hóa học vui giúp học sinh hứng thú áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn động của các buổi hội vui, các chuyên đề hóa học. Ví dụ như thí nghiệm “ Trứng chui vào lọ”, thí nghiệm “ Mực bí mật”, Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs + Các TN đòi hỏi thời gian nhất định mà trong giờ học các em không có đK thực hiện như làm giấm , nấu xà phòng, chế tạo các chất thơm.v.v + TN thu hồi các hóa chất từ các sản phẩm phụ của các TN trong trường học. + TN nhận biết và tính chất của các chất. * TN thực hành và quan sát ở nhà : + Sử dụng các dụng cụ và hóa chất đơn giản, có sẵn trong đời sống hàng ngày, HS có thể tiến hành nhiều TN loại này như sản xuất vôi sống, sự ăn mòn kim loại và cách phòng chống sự ăn mòn.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs III/ Sử dụng thí nghiệm hóa học để dạy học tích cực môn hóa học : Việc sử dụng TN cần hướng tới việc tích cực hóa hoạt động củaHS. Sử dụng TN được coi là tích cực khi TN là nguồn kiến thức để HS khai thác tim kiếm kiến thức mới dưới nhiều hinh thức khác nhau. 1- Sử dụng TN hóa học để dạy tích cực là PP đặc thù của các bộ môn khoa học thực nghiệm trong đó có hóa học. Sử dụng TN để dạy học tích cực ở THCS được thực hiện theo những cách sau đây Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs - TN nghiên cứu do nhóm HS thực hiện. - TN biểu diễn của GV theo hướng nghiên cứu. - TN kiểm chứng nhằm kiểm tra các dự toán. - TN đối chứng giúp cho việc rút ra các kết luận một cách đầy đủ, chính xác hơn về quy tắc, tính chất của chất. -TN nêu vấn đề ( Giúp HS phát hiện vấn đề) - TN giúp học sinh giải quyết vấn đề. -TN thực hành : C2 lý thuyết và rèn luyện kỹ.... - TN trong bài tập thực nghiệm : Giải bài tập bằng các thực nghiệm hóa học.v.vSử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 2- Sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực có nhưng mức độ khác nhau, nhưng giáo viên cần chú ý vận dụng cho phù hợp vào bài dạy hoặc bài thực hành: - Mức 1 ( Rất tích cực) : Nhóm học sinh thực hiện thí nghiệm, quan sát hiện tượng, giải thích, nhận biết sản phẩm và viết các chương trỡnh hóa học. Từ đó học sinh rút ra nhận xét về tính chất hóa học, quy tắc, định luật.v.vSử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs - Mức 2 ( Tích cực): Nhóm học sinh quan sát thí nghiệm biểu diễn của giáo viên hoặc học sinh, mô tả hiện tượng, giải thích, nhận biết sản phẩm và viết các phương trình hóa học. Từ đó, học sinh rút ra kết luận nhận xét về tính chất hóa học, quy tắc, định luật.v.v Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs - Mức 3 ( Tương đối tích cực) : Nhóm HS làm TN để chứng minh cho một t/c , quy tắc, đL hoặc điều đã biết. - Mức 4(ít tích cực) : HS quan sát TN do GV biểu diễn để chứng minh cho một t/c , quy tắc, đL hoặc điều đã biết.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs 3- Thiết kế phần sử dụng thí nghiệm hóa học để dạy học tích cực trong một bài học :*Thí dụ1: Sử dụng thí nghiệm khi dạy “ Tính chất của axitsunfuric”, Tiết 33 : Cacbon- Lớp 9 a- Tính háo nước của axit sunfuricđặc(HS tiến hành TN axit sunfuric đặc tác dụng với đường)Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở trường Thcs b.Axit sunfuric đặc t/dvới đồng.Sử Dụng Thí nghiệm hóa học để dạy họctích cực môn hóa học ở